چگونه به شیوه ای سازنده انتقاد کنیم؟

در ابتدا باید علت انتقاد را بررسی کنیم و مطمئن شویم که انجام این کار متناسب با موقعیت مربوطه است یا نه. باید دقت کنیم که انتقاد بر اساس علاقه ی شخصی یا کسب احساس شایستگی نباشد. سپس با توجه به نکات زیر انتقاد خود را مطرح کنیم.

1- قبل از مطرح کردن موضوع، خوب فکر کنیم و بلافاصله همه ی موضوعات انتقادی را مطرح نکنیم. پاسخ های فوری، روابط بین فردی ( به خصوص در روابط شغلی) را متزلزل می کند. حل مناسب و با ارزش مسئله مستلزم توجه و تمرکز است و ما را برای به رسیدن به نتایج مطلوب هدایت می کند.
2- انتقاد را در فضای خصوصی مطرح کنیم. مطرح شدن انتقاد در حضور جمع، هم به فرد مورد انتقاد آسیب وارد می کند و هم پیامدهای ناخوشایندی برای سایر افراد به همراه دارد.
3- انتقاد را بدون مقایسه کردن مطرح کنیم.
4- موضوع مورد انتقاد را مشخص و واضح مطرح کنیم، از برچسب گذاری خودداری کنیم. انتقاد نامشخص و کلی موجب می شود فرد مورد انتقاد حالت دفاعی به خود بگیرد و احساس کند به او حمله شده است.
5- بر اشتباهات یا رفتارهای گذشته تأکید نکنیم، بلکه بیش تر بر مسائلی تأکید کنیم که موجب پیشرفت می شود. انتقاد را مستقیماً در ارتباط با زمان حال مطرح کنیم.
6- انتقاد را بر اساس رفتار یا عملکرد خاص فرد مطرح کنیم نه کل شخصیت او.
7- به دیدگاه فرد مورد انتقاد توجه کنیم و سعی کنیم نظرات او را درک کنیم.
8- علی رغم این که انتقاد، ارزیابی را نیز در بردارد، سعی می کنیم رفتار خود را توصیف کنیم. قبل از مطرح کردن هر نوع قضاوت و ارزیابی، رفتار او را مشاهده و توصیف کنیم.
9- احساس و ادراک خود را درباره ی موضوع مطرح کنیم و مشخص کنیم درباره ی رفتار توصیف شده، چگونه فکر می کنیم و چه احساسی داریم. توجه داشته باشیم که از کلمه ی « من» استفاده کنیم.
10- سعی کنیم به جای توصیه کردن، بحثی مشارکتی درست کنیم.
11- انتقاد را طوری مطرح کنیم که طرف مقابل فرصتی برای تصمیم گیری داشته باشد و او را تحت فشار قرار ندهیم.
12- از انتقاد بیش از حد پرهیز کنیم. به فرد مورد انتقاد زمان کافی برای پاسخ دادن بدهیم تا بتواند موضوع را در آن زمان درک کند.
13- از رفتارهایی انتقاد کنیم که امکان تغییر در آن وجود داشته باشد.
14- هنگام انتقاد کردن به نکته های مثبت توجه کنیم، اعمال و رفتار مثبت را تقویت کنیم و احتمال تغییر را در نظر بگیریم.
15- فرد مورد انتقاد را به شنیدن انتقاد دعوت کنیم و برای او ارزش قایل شویم. انتقاد زمانی مؤثر و سازنده خواهد بود که فرد را به انتقاد از رفتارش دعوت کنیم.
16- به حرف های او گوش کنیم، طوری که بتوانیم تشخیص دهیم آیا نسبت به گفته ی ما اعتراض دارد یا خیر؟
17- مطمئن شویم صحبت های طرف مقابل را خوب شنیده و فهمیده ایم و سعی کنیم معنی و مفهوم صحبت های او را درک کنیم.
18- نظر خود را قاطع و جدی، بدون خشم و حالت دفاعی مطرح کنیم و سعی کنیم هر دو طرف به نتیجه ای رضایت بخش برسند.
19- توجه داشته باشیم که انتقاد از رفتار فرد به معنای پایان همه چیز نیست.

منبع مقاله : دلالی، نیره؛ (1388)، انتقاد: انتقاد و نحوه ی مواجهه با آن، تهران: انتشارات نشر قطره، چاپ اول.