عاشورا در آیینه انتظار

از زمان استغاثه غریبانه امام حسین علیه السلام و «هَلْ مَنْ ناصرٍ یَنْصُرنی» گفتن وی سال ها و قرن ها می گذرد، ولی پژواک آن را در لحظه لحظه تاریخ می توان به گوش جان شنید، این فریاد نه تنها، به خاموشی نمی گراید، بلکه هر روز رساتر بر خروش آزادگان جهان می افزاید و منتظران واقعی را که تربیت یافته مکتب عاشورا هستند، امیدی تازه می بخشد.

و روز ظهور، هنگامه پاسخ به استغاثه حسین علیه السلام است و پاسخ دهنده به آن ندا در مکتب تشیع، مهدی است. فرهنگ مبارزه با ستم و تلاش برای برقراری حکومت اسلامی، از نهضت عاشورا الهام گرفته شده و تا زمان ظهور منجی ادامه دارد.

عاشورا و انتظار

مهدی(عج)، ادامه حسین علیه السلام است و «انتظار»، ادامه «عاشورا» و برآمده از آن.

مهدی(عج)، فرزند حسین علیه السلام است و فرهنگِ انتظار، برآمده از فرهنگِ عاشورا و انتظارِ حسینی دیگر را کشیدن. عاشورا، پشتوانه فرهنگی و زمینه ساز انتظار است. یکی رمز حیات شیعه است و دیگری رمز بقای آن. یکی رمز «قیام و به پاخاستن شیعه» است و دیگری عامل «حفظ و استمرار آن». «مهدی»، وارث عاشورا است؛ هم چنان که حسین علیه السلام ، وارث پیامبران بود. عاشورا، دریچه ای به «انتظار» است و انتظار، تجلی آرزوها و آمال کربلا.

فرهنگ عاشورا، دست مایه اساسی شکوفایی و بالندگی منتظران مهدی(عج) در عصر انتظار است.

انتظار، ثمره کربلا است. بدون کربلا، انتظار بی معنا است. یاران مهدی(عج)، همه کربلایی اند و در فراز و فرود تاریخ، غربال شده و آبدیده اند. مگر می توان بی عاشورا، انتظاری دیگر داشت؟ انتظار بی عاشورا، انتظار بی پشتوانه است.

حرکتی جهانی و به وسعت آمال همه انسان های تاریخ، پشتوانه و عقبه ای می خواهد به استحکام کربلا که هرگز به سردی و خاموشی نگراید.

«انتظار و عاشورا»، دو بال پرواز شیعه است، اگر این دو نبود، چشمه «غدیر» می خشکید.

پیوند عاشورا و انتظار

پیوند دو فرهنگ عاشورا و انتظار، از دلایل و شواهد متعددی برخوردار است.

1. مهدی(عج)، فرزند حسین علیه السلام

صدها روایت در این باره وجود دارد که در آنها تأکید شده است امام مهدی(عج)، نهمین فرزند حضرت حسین علیه السلام است. «قائِمُ هذِهِ الاُمَّةِ هُوَ التّاسِعُ مِنْ وُلْدِی؛ قائم این امت، نهمین فرزند از نسل من است».

2. مهدی(عج)، خون خواه حسین علیه السلام

در روایات متعددی وارد شده است: «اَلْقائِمُ مِنّا اِذا قامَ طَلَبَ بِثارِ الْحُسَیْن» و «بِهذا الْقائِمِ اِنْتَقَمَ مِنْهُم» امام باقر علیه السلام در مورد آیه «وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطانًا فَلایُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ» می فرماید: «مقصود از «مَنْ قُتِلَ مَظلوما» حسین بن علی علیه السلام است که مظلوم کشته شد و ما اولیای او هستیم و قائم ما چون قیام کند، در طلب انتقام خون حسین علیه السلام برمی آید».

3. یاد حسین علیه السلام ، کلام نخستین مهدی(عج)

آن گاه که مهدی موعود(عج)، ظهور کند، بین رکن و مقام می ایستد و چنین ندا می دهد:

اَلا یا اَهْلَ الْعالَم اَنَا الاِمامُ الْقائِم

اَلا یا اَهْلَ الْعالَم اَنَا الصَمْصامُ الْمُنْتَقَم

اَلا یا اَهْلَ الْعالَم اِنَّ جَدِّی الْحُسَیْن قَتَلُوهُ عَطْشاناً

اَلا یا اَهْلَ الْعالَم اِنِّ جَدِّی الْحُسَیْن طَرَحُوهُ عُرْیاناً

اَلا یا اَهْلَ الْعالَم اِنِّ جَدِّی الْحُسَیْن سحقوه عُدْواناً

4. یالَثارات الْحُسَین، شعار یاران مهدی(عج)

فضل بن شاذان نقل می کند که شعار یاران مهدی، یالَثاراتَ الْحُسَین؛ ای خون خواهان حسین» است: «اِنَّ شَعارَ الاَصْحابِ الْمَهْدِی(عج) یالَثارات الْحُسَیْن علیه السلام ».

5. یاری حسین علیه السلام ، یاری مهدی(عج)

حضرت سکینه علیهاالسلام نقل می کند: «امام حسین علیه السلام شبی در کربلا، خطاب به یاران خود فرمود: «همانا جدّم، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: فرزند من حسین، در زمین کربلا، غریب و تنها، عطشان و بی کس کشته می شود. کسی که او را یاری کند، مرا و فرزندش، مهدی را یاری کرده است و هر کس به زبان خود، ما را یاری کند، فردای قیامت در حزب ما خواهد بود».

6. یکسانی القاب حسین علیه السلام و مهدی(عج)

القاب «ثارالله»، «الوتر الموتور»، و «الطرید الشدید»، «غریب و تنها»، القاب مشترک حسین علیه السلام و مهدی(عج) است:

وَ لکِنْ صاحِبُ هذا الاَمْر الطَرِید الشَرِید اَلْمَوْتُورُ بابُه... .

اَلْسَّلامُ عَلَیکَ یا بابَ اللّهِ و السَّلامُ عَلَیْکَ یا ثارَ اللّه.

اَلْمُتَرَقِّبُ الْخائِفُ وَ الْوَلِیُّ الناصِح، سَفِینَةُ النَجاةِ... وَ الْوِتْرُ الْمَوْتُور.

7. عاشورا، روز ظهور مهدی(عج)

امام باقر علیه السلام می فرماید: «گویا قائم را می بینم که روز عاشورا، روز شنبه، بین رکن و مقام ایستاده و جبرییل پیش روی او ندا می کند...».

امام صادق علیه السلام نیز فرمود: «قائم که درود خدا بر او باد در شب بیست و سوم ماه رمضان به نامش ندا می شود و در روز عاشورا، روزی که حسین بن علی علیه السلام در آن کشته شد، قیام خواهد کرد».

8. سختی مصیبت

مصیبت حسین علیه السلام سخت ترین مصیبت ها است؛ ... فرزند تو به مصیبتی گرفتار می شود که مصیبت ها در کنار آن کوچک خواهد بود. لا یوم کیومک یا اباعبدالله.

مهدی علیه السلام نیز مصیبتش طولانی و محنتش شدید است. او شاهد همه رنج ها و مصیت هایی است که بر تمامی انسان ها و فرد فرد شیعیانش وارد می شود.

«ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده ایم».

9. اصلاح گری

امام حسین علیه السلام و مهدی(عج) دو اصلاح گر سترگ هستند. حسین علیه السلام می فرماید: «اِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاِصْلاح فِی اُمَّةِ جَدّی».

در مورد مهدی(عج) نیز آمده است: «لِیَصْلِحَ الاُمَّةَ بَعْدَ فِسادِها ؛ خداوند به وسیله حضرت مهدی(عج)، این امت را پس از آنکه تباه شده اند، اصلاح می کند».

10. بیعت نکردن با طاغوت

امام حسین علیه السلام می فرماید: «نه، به خدا سوگند! دستم را از روی خواری و ذلت به شما ندهم و مانند بردگان فرار نمی کنم».

مهدی(عج) نیز بیعت هیچ طاغوتی را به گردن ندارد: «هر کدام از ما (اهل بیت علیهم السلام )، در زمان خود بیعت حاکمان و طاغوت های زمان را (از روی تقیه) به عهده داریم، مگر قائم(عج)... تا هنگامی که قیام می کند، بر گردنش بیعت حاکمی نباشد. او نهمین فرزند برادرم، حسین علیه السلام است».

رهیافت های ظهور با الهام از عاشورا

1. تبیین فرهنگ عاشورا

اگر «عاشورا»، پشتوانه فرهنگی «انتظار» است، پس برای تبیین حرکت عاشورا و برگزاری هرچه باشکوه تر مراسم عاشورا و معرفی اسوه های جاویدان آن، باید تلاش کرد. خیلی تفاوت است بین اینکه به «عاشورا»، به عنوان پشتوانه و عقبه فرهنگی و الهام پذیرِ انتظار، نگاه شود یا یک سنت برخاسته از عواطف و احساسات قومی.

«کربلا»، دانشگاه بزرگی است با کلاس ها و درس های بسیار که گستردگی آموزه های این دانشگاه بزرگ، هنوز هم بر بسیاری پوشیده است. باید در این دریای عمیق، گسترده و پربار، غواصانی ماهر و زبردست، به صید بپردازند تا مرواریدهای گران بهای آن را به چنگ آورند و در اختیار خواستاران و خریداران قرار دهند.

هنوز هم این حرکت عظیم و منشور بی نهایت، زوایای پنهان و ابعاد گسترده ای دارد که تنها بر عاشقان رخ می نماید. این غزال گریز پا، در کمند هر کس نمی افتد! پرورش یافتگان مکتب مهدوی، امام حسین علیه السلام را به عنوان معیار «سلم» و «حرب» و منشأ الهام پذیری می دانند. باید این معیار برای همگان به خوبی تبیین شود.

2. تبیین دین

عصر حسین علیه السلام ، عصر غربت دین بود و عصر انتظار نیز چنین است. قیام حسین علیه السلام و فرزندش مهدی(عج)، برای «احیای دین» است. منتظرِ مهدی(عج)، باید از دین و ضرورت، قلمرو و زبان آن، تحلیلی عمیق داشته باشد تا در این عصر که عصر شبهه ها و فتنه ها است، بتواند زمینه ساز حرکت مهدی(عج) باشد.

3. الگوسازی

امام حسین علیه السلام و یارانش، الگوی منتظران هستند. ازاین رو، باید در مبانی فکری و ویژگی های رفتاری و تربیتی آنان، درنگی شایسته کرد.

4. معرفت امام

کسانی می توانند شعار خود را «یالثارات الحسین علیه السلام » قرار دهند که به معرفت امام دست یافته باشند تا بتوانند خون خواه او باشند. شعار «یا لَثارات الْحُسَیْن علیه السلام » فقط یک شعار برخاسته از عواطف و عصبیت های قومی و نژادی نیست، بلکه برخاسته از معرفت به «حق ولایت امام» است. این معرفت، معرفت به حسب و نسب و فضایل آنان نیست، بلکه عرفان به حق ولایت آنان است: «اَلَسْتُ اَوْلَی بِکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ» و «اَلنَّبِیُّ اَوْلی بِالمُوْمِنِین مِنْ اَنْفُسِهِم». آنان از ما به ما، آگاه تر و مهربان تر و از همه کشش های نفسانی آزادند.

این شعار، شعار کسانی است که به رسول و امام ایمان آوردند و با درک اضطرار به وحی و محبت، از همه تقلیدها، تلقین ها، هوس ها و غریزه ها جدا شدند و مربی خود را انتخاب کردند که «اَنَا وَ عَلِیٌّ اَبَوا هذِهِ الاُمَّة».

5. عزت

عزت، اساس حرکت حسینی و مهدوی است و می تواند مبنای سیاست راهبردی حکومت دینی در سطح روابط بین الملل باشد. حکومت دینی به عنوان زمینه ساز دولت کریمه مهدوی، از هرگونه رابطه و مذاکره ای که شایبه ذلت داشته باشد، پرهیز می کند. منتظر دولت عزیز، خود باید عزیز باشد. حسین علیه السلام نیز می فرمود: «هَیْهاتُ مِنَّا الذِّلَة».

6. تنش زدایی

امام حسین علیه السلام ، آغازکننده جنگ نبود ـ هرچند دشمن در تیررس او بود ـ زیرا درگیری، پس از تبیین و اتمام حجت است؛ آنهم پس از آنکه دشمن، آغازکننده باشد. منتظران مهدی(عج) نیز، دو سیاست «عزت مندی» و «تنش زدایی» را با هم دارند.

7. آمادگی

ضرورت درگیری و نبرد، بایستگی آمادگی و تجهیز را با خود دارد. باید از الان به فکر «عِدِّه» و «عُدّه» بود و با تهیه نیرو و اسلحه، در اندیشه روز مصاف حق و باطل بود تا این بار، وعده خداوند به دست منتظران تحقق یابد. آمادگی برای نبرد نهایی، از مهم ترین سیاست های راهبردیِ حکومت های دینی است.

8. جذب نیرو و تبلیغ

از آنجا که حسین علیه السلام و مهدی(عج)، از جذب نیرو و تبلیغ دین دست نمی کشند، تکلیف منتظران و پیروان آنان مشخص است. جذب نیرو و تبلیغ در سطح داخلی و خارجی، یکی از تکالیف اصلی حکومت های دینی، به عنوان زمینه سازان دولت کریمه مهدوی است.

9. اخلاق

فریاد «هل من ناصر ینصُرُنی» حسینی و مهدوی، همواره به گوش می رسد. باید این فریاد را پاسخ گفت، ولی چگونه؟ امیرالمؤمنین علی علیه السلام و امام صادق علیه السلام ، این چگونگی را پاسخ می دهند: «با پرهیزکاری و تلاش فراوان و پاک دامنی و راستی، مرا یاری دهید». و «کسی که دوست دارد، از یاران قائم(عج) باشد، باید منتظر باشد و در همان حال، از گناهان خودداری ورزد و خود را به اخلاق نیکو بیاراید».

ترویج اخلاق و فضایل اخلاقی، به عنوان راهبردی اساسی، در حکومت دینی مطرح است. این سیاست کلان و راهبردی به همراه راهکارهای اجرایی آن، می تواند هدف و معیاری برای نقد تمامی ارگان های فرهنگی، آموزشی و تبلیغی باشد.

عاشورا؛ انتظار و حکومت جهانی

همان گونه که می دانیم نظام کفر جهانی با داعیه جهانی سازی می کوشد آموزه های لیبرالی را بر جهان حاکم سازد. جهانی شدن، زاده تکنولوژی در عصر حاضر است که آموزه ها و باورهای دینی و فرهنگ های ملی مردمان جهان را به هماوردی فرامی خواند.

نظام سلطه جهانی، برای استمرار نفوذ خود در کشورهای مسلمان و استثمار آنان، بیش از پیش توجه خویش را به شناسایی نقاط قوت جهان اسلام از جمله فرهنگ عاشورا و انتظار معطوف کرده است.

در فرهنگ شیعی، انتظار و عاشورا، پیوندی عمیق و ناگسستنی با یکدیگر دارند. فرهنگ انتظار، برآمده از فرهنگ حسینی است که یکی، رمز جوشش شیعه و دیگری، رمز استمرار و بقای اوست. در واقع، بذر قیام امام زمان(عج) را سیدالشهدا علیه السلام در روز عاشورا، در کربلا کاشت.

شاخص های حکومت جهانی اسلام اعم از مبارزه با ستم، عدالت محوری و تبیین ارزش های اسلامی همان شاخص های حاکم بر قیام عاشورا است که به دست مهدی صاحب الزمان(عج) محقق خواهد شد.

انسان خسته و وامانده از تکنولوژی ماشینی غرب، زمینه های پذیرش الگوی حکومت جهانی دینی را پیدا می کند و اینجاست که حاکمیت جهانی اسلام از طریق پذیرش حکومت مهدوی مطرح می شود. در عصر ظهور، خرد جمعی بشری به کمال می رسد و روابط سالم، عادلانه و انسانی در پرتو چنین عقلانیتی شکل می گیرد.

استراتژی انقلاب اسلامی که بر اساس فرهنگ عاشورا و انتظار پایه گذاری شده، شکل دهی تمدن اسلامی و به دست گرفتن مدیریت جهانی سازی برای گسترش کامل تمدن اسلامی در جهان است و پیش زمینه رسیدن به این مقصود، بالندگی جامعه در عرصه تولید علم بر اساس مبانی اسلام است.

در این میان، گشوده شدن باب پرسش و گفتمان در زمینه های یاد شده بسیار اهمیت دارد جنبه های ایدئولوژیکی و عملی تحقق جهانی سازی بر مبنای فرهنگ اسلامی روشن تر شود. برخی از این پرسش ها از این قرار است:

- مردم چگونه می توانند جایگاه خود را در قیام عاشورا بشناسند و خود را محک بزنند؟
- شیوه الگوگیری از عاشورا برای تحقق حکومت جهانی مهدوی چیست؟
- شیعه واقعی چگونه می تواند جایگاه خود را در حکومت مهدوی درک کند و وظایفش را بشناسد؟
- ویژگی های حکومت جهانی عصر ظهور با توجه به آموزه های دینی چیست؟
- وجه تمایز حکومت جهانی مدرن و حکومت جهانی اسلام در چیست؟
- وظیفه عالمان دینی در بسترسازی برای عصر ظهور (شکوفاسازی احکام اجتماعی و حکومتی) چیست؟
- وظیفه اندیشمندان و فرهیختگان در بسترسازی برای عصر ظهور چیست؟
- وظیفه عوام در بسترسازی برای عصر ظهور چیست؟

- زنان در فرآیند جهانی سازی چه نقشی می توانند داشته باشند؟

منابع پیشنهادی درباره امام حسین علیه السلام و حضرت مهدی(عج)