گوناگون، 4/5/82
آنچه امروزه «حقوق بین الملل » نامیده می شود، در ادبیات سنتی اسلامی به «علم سیر» معروف بوده است . «سیر» جمع کلمه «سیره » به معنای اخلاق، رفتار، خلق و خوی است . در مسیر زمان، این کلمه تطور یافت و از قرن دوم هجری به بعد، دو معنای اصطلاحی دیگر را به خود اختصاص داد: یکی مفهوم خاص، و دیگری - که بی ارتباط با معنای اول نیست و در پی آن آمده است - مفهوم عمومی تر که شکل حقوقی یافته و پایه و اساس حقوق بین الملل اسلامی را پی ریزی کرده است . مفهوم خاص سیره به شرح حال دوره زندگی پیامبر اطلاق می شود . سیره در معنای عام نیز کلیه امور مربوط به جنگ های داخلی و خارجی اسلام و نیز ترتیب برقراری صلح، و سلوک در زمان صلح با همسایگان و مجاورین را شامل می شود . دین اسلام همواره با سیاست و آیین اداره سرزمین های تحت حاکمیت عجین بوده است . ضابطه این مدیریت، کتاب آسمانی مسلمین و تعالیم و رفتارهای زیربنایی پیامبر است و طبعا لازم بوده تا این ضوابط در یک جا گرد هم آورده شود . ضوابط اعلان جنگ، رفتار با نظامیان و غیرنظامیان، نحوه توزیع غنائم و ... همان است که ما به پیروی از محققین و حقوق دانان اسلامی، «سیر» می نامیم .
آقای محقق داماد در ادامه به آرای اندیشمندان مسلمان در باب «سیر» می پردازد; از جمله، اندیشه های ابوعبدالله محمدبن حسن شیبانی، که در کتاب وی، السیرالکبیر، آمده است . در این کتاب به قواعد جنگ های تهاجمی، دفاع از خود، رفتار ممنوع در جنگ، پایان مخاصمات و ... پرداخته می شود . پس از او، ماوردی به مخاصمات مسلحانه می پردازد و آن را به دو قسم تخاصمات مسلحانه بین المللی و تخاصمات مسلحانه غیر بین المللی تقسیم می کند . در مورد جنگ های بین المللی، دستور کلی از قرآن گرفته شده است: «فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم واتقوا الله واعلموا ان الله مع المتقین » . (بقره 2: 194) از این آیه سه اصل کلی استنتاج می شود: 1. اصل مشروعیت دفاع; 2. اصل مقابله به مثل; 3. اصل منع تجاوز . «حقوق اسیران » و «استرقاق » از جمله مباحثی هستند که در ادامه بررسی می شوند . به نظر آقای محقق در تایید «برده سازی » یا «استرقاق » مستندی یافت نمی شود . تتبع تاریخی نیز این کار را تایید نمی کند .
