پگاه حوزه، ش 129
در این مقاله، دیدگاه استاد مطهری در مورد آزادی، انواع و حدود آن و ... بررسی می شود. گرچه مفهوم آزادی، جزو مفاهیم بدیهی محسوب می شود، لکن رسیدن به حقیقت آن، کاری دشوار و پیچیده است. از منظر استاد، آزادی در قرآن دارای چنان جایگاه والا و ارزشمندی است که در رتبه ایمان و اعتقاد به خدا قرار می گیرد و به همین دلیل، قرآن از آن دفاع می کند. برای آزادی تعاریف بسیاری ذکر شده است. گوناگونی این تعاریف نیز معلول اختلاف اندیشمندان در دو حوزه جهان بینی به طور عام، و انسان شناسی به طور خاص است. در حوزه جهان بینی، دیدگاه اندیشمندان و مکاتب مادی با مکاتب الاهی کاملاً متفاوت است و دیدگاه اندیشمندان در حوزه انسان شناسی نیز به اینکه انسان را موجودی آزاد یا جبری بدانند، بستگی دارد و این تفاوت ها، موجب اختلاف در تعاریف آزادی است. شهید مطهری برای مفهوم آزادی، یک معنای سلبی قائل است؛ به معنای نبود مانعی برای بیان؛ یعنی انسان از هر قید و بندی که مانع رشد و تکامل و فعالیت های او به سوی کمال می شود، رها باشد.
بعد از تعریف آزادی، بحث از مبانی آزادی است که بر اساس این مبانی، آزادی به عنوان یکی از حقوق اساسی فرد به رسمیت شناخته می شود. از جمله مبانی مهم آزادی در اندیشه استاد مطهری، جبر و اختیار، فطرت، عقل و اراده و تکامل می باشد. در بحث حدود آزادی، شهید مطهری از جمله اندیشمندانی است که تنها به آزادی محدود و مشروط ارج می نهد و معتقد است که آزادی مطلق نه دست یافتنی است و نه مطلوب. از نظر ایشان، انسان در عین حال که از موهبتی الاهی به نام آزادی برخوردار است، ولی آزادی در بعضی از امور، محدود و نسبی می شود. ایشان اقسام مختلف آزادی را مورد بحث و بررسی قرار داده اند که عبارت اند از: آزادی فلسفی، آزادی فکری، آزادی بیان، آزادی اجتماعی و آزادی معنوی.
