معمولاً در جریان درمان از بعضی از مراجعان خواسته می شود که «خودِ خیالی» و «خودِ واقعی» خود را بکشند و فرض کنند کاغذی که در اختیار دارند، مانند آینه ای است که روی در آویزان است. از آن ها پرسیده می شود چه چیزی در آن مشاهده می کنند و این که خود را چه طور می بینند یا درون خود چه احساسی دارند، یا از آن ها می پرسیم دوست صمیمی یا یکی از اعضای خانواده شما را چه طور می بیند. با این تمهیدات می کوشیم فرد «خودواقعی» و «خود خیالی» خود را ترسیم کند. این نوع نقاشی ها شناخت افکار و انتظارات و واقع نگری فرد را بیشتر می کند.
در مواردی در گروه هنردرمانی از افراد خواسته می شود تصویر تمام قد خود را بکشند و با آن حرف بزنند و فرض کنند خودشان رو به روی شان نشسته است و با او گفت و گو کنند و با راهنمایی درمانگر وضعیت و مسائل درونی خود را مرور کنند و به درک خود بپردازند، یا می خواهیم با صفحه ای نقابی از خودشان بسازند، آن را به چهره بزنند و نقش مسائل خودشان را بازی کنند یا از مجلاتی که در اختیار دارند عکس هایی را که با خاطرات زندگی شان مشابه است، بچینند، کلمات مورد نظر را از آن جدا کنند و از آن در کولاژی که نشان دهنده ی زندگی شان است استفاده کنند و نگرانی های خود را به صورت نقاشی، بازی و نقش و مانند آن نشان دهند. احساسات مختلف خود را با استفاده از رنگ ها، شکل ها، خطوط و طرح های مناسب، نقاشی کنند، مثلاً احساسات متضادی مثل عصبانیت- آرامش را در یک نقاشی نشان دهند. یا نقاب هایی بسازند که گویای احساس های خاص آن ها باشد. زمانی که احساس خشم، اضطراب یا آرامش می کنند یا وقتی که احساس خشم و عصبانیت شدیدی به آن ها دست می دهد، آن را نقاشی کنند و نشان دهند که چه واکنشی در برابر آن داشته اند و بعد نقاشی دیگری بکشند و امکان واکنشی بهتر را نشان دهند.
این تمرینات وضعیت درونی فرد را برای خود ملموس می کند و او را نسبت به احساسات خود آگاه تر می کند و احتمال کنترل او را افزایش می دهد، مثلاً وقتی به فرد می گوییم نقاشی بکشد یا این که احساسات «من... هستم»، «من احساس... می کنم»، «من...دارم»، «من... می کنم» را نشان دهد با این فعالیت ها فرد تصویر ملموس تر و واقعی تری از خود پیدا می کند و خودِ واقعی اش را بهتر می فهمد و از دنیای خیالی و انتظارات غلط فاصله ی بیشتری می گیرد.
تمرین«خط زندگی» در هنردرمانی چیست؟
خط زندگی جریان زندگی را به شکل خط، رودخانه یا نقشه نشان می دهد که مراجع حادثه ها و اتفاقات مهم را روی آن می نویسد یا نقاشی می کند. خط زندگی یکی از تمرین های جذاب هنردرمانی برای مشاهده ی جریان های زندگی خود است. خط زندگی بهانه ای برای فرافکنی و نشان دادن افکار و انتظارات فرد است و به این ترتیب با این روش مشکلات، سؤالات و وابستگی های فرد در گذشته، حال و آینده نمایش داده می شود و جای بحث و گفت و گو با نقاشی و رنگ آمیزی باز می شود.
من از مُراجع می خواهم که روی مقوای بزرگی خطی مستقیم بکشد و خاطرات و وقایع زندگی خود را از موقعی که به یاد می آورد در بخشی از خط نقاشی کند و سپس وضعیت خود را در زمان حال و مسائلی را که با آن مواجه است، در ادامه ی آن نقاشی کند و در مرحله ی سوم خیالات و برنامه های آینده ی خود را در قسمت بعد نقاشی کند. نقاشی می تواند نمادین باشد، هر طور که مراجع دوست دارد. مراجع نباید نگران کشیدن شکل باشد. بعد از کشیدن درباره ی نقاشی ها و مسائل آن ها صحبت می کنیم و در جلسات مختلف طوری پیش می رویم که فرد بتواند ارتباط راحتی با گذشته و حال بگیرد و ایده های مثبت و امید به آینده ی را در خود توسعه دهد.
منبع مقاله :
زاده محمدی، علی؛ (1388)، هنردرمانی: مقدمه ای بر هنردرمانی ویژه ی گروه ها، تهران: نشر قطره، چاپ اول 