گفت وگو با آیت الله موسوی بجنوردی
همشهری ، 29/10/81
امکان «شبیه سازی » انسان، بیم ها و امیدهای تازه ای در زندگی بشر وارد کرده است . گروهی این کار را دخالت در کار خدا، اهانت به ذات بشر و بدترین گناهی خوانده اند که تا کنون آدمی مرتکب شده است، و گروهی نیز آن را شیوه ای برای به تاریخ سپردن ناباروری، و برآورده ساختن نیاز بیماران به بافت های پیوندی می دانند . گفت وگوی حاضر پاسخگوی بخشی از ابهاماتی است که در زمینه «شبیه سازی » مطرح شده است . مصاحبه گران نخست به پیشینه شبیه سازی در گیاهان و جانوران می پردازند: شبیه سازی جانوران به دست انسان بیش از نیم قرن قدمت دارد . برای شبیه سازی یک جاندار، تخمک را از جنس ماده می گیرند، ماده ژنتیک آن را تخلیه می کنند و ماده ژنتیکی یکی از سلول های پیکری جنس ماده یا نر را درون آن قرار می دهند . از سلول حاصل، جانداری پدید می آید که شبیه به والدی است که ماده ژنتیک را در اختیارش گذاشته است .
آقای موسوی بجنوردی به این پرسش که آیا اجرای این فن در مورد انسان با مفاهیم اسلامی سازگار است، این گونه پاسخ می دهد که بر اساس قاعده «اصالة الحل » در شبهات حکمیه، شبیه سازی به نحو یاد شده هیچ اشکالی ندارد: ممکن است با توجه به آیه انا خلقناکم من ذکر و انثی، این شبهه پیش آید که شبیه سازی خلاف آفرینش و اراده الاهی است . اما معنای خلقت فقط این نیست که حتما باید از طریق ترکیب اسپرم و تخمک فرزندی پدید آید . ممکن است مرد و زن به نحو دیگری در آفرینش یک انسان دخالت داشته باشند . اما بحث اصلی آنجاست که جنس مخالف در پدید آمدن فرزند هیچ دخالتی نداشته باشد . برای مثال، تخمک را از زن بگیرند، ماده ژنتیک را از آن خارج کنند، سپس ماده ژنتیک یکی از سلول های پیکر زن (مثلا پوست او) را درون تخمک بگذارند . این مورد نیز به ظاهر هیچ اشکالی ندارد . آیه مزبور، به روش معمول خلقت از زن و مرداشاره دارد . حال اگر ما با روش دیگری، از مخلوق خداوند، انسان دیگری پدید آوریم، این انسان باز مخلوق خداست . اگر بگوییم مگر می شود انسان بدون پدر باشد، پاسخ آن است که این امر امکان وقوعی دارد; همان گونه که حضرت مسیح نیز پدر نداشت . به زودی بشر می تواند بدون استفاده از تخمک، شبیه سازی کند . به نظر آقای موسوی بجنوردی، در این حالت نیز از مخلوق خداوند، مخلوقی دیگر پدید می آید; همان گونه که مرد و زن، آن گاه که تقارب می کنند، خالق نیستند، در این مورد نیز انسان تنها شرایط را فراهم می سازد و خلقت و آفرینش مخصوص خداست . با شبیه سازی، مقتضیات حیات حیوانی ایجاد می شود، اما روح را خداوند سبحان عطا می کند .
