گفت وگو با علی شریعتمداری
جام جم، 6 و 8/2/82
در این گفت وگو پس از مروری بر مسئله دین گریزی در جوامع اسلامی، چیستی معرفت علمی و رویکردهای مختلف در خصوص آن و نیز بدفهمی موجود در این زمینه مورد بحث واقع می شود . علم و استلزامات آن در مورد دین نیز یکی دیگر از موضوعات مورد بحث است .
نویسنده معتقد است که مسئله دین گریزی باید مبتنی بر سند و مدرک باشد، ولی دلیل قاطعی بر این مسئله وجود ندارد و حتی در جوامع غربی نیز چنین نیست که مسئله حادی به نام دین گریزی مطرح باشد . در جامعه اسلامی نیز در میان روشن فکران دین گریزی وجود ندارد، بلکه گرایشی برای شناخت دین و مبنای دینی وجود دارد .
در ادامه گفت وگو نویسنده در بحث از رابطه علم و دین بیان می کند که ابتدا باید تصور روشنی از علم و دین داشته باشیم وگرنه نمی توان سخن از تضاد علم و دین یا ... به میان آورد . برخی فکر می کنند که علم، حاصل فعالیت های حواس ماست، درحالی که حواس اموری پراکنده و نامنظم را در اختیار ما قرار می دهد، اما این قدرت ذهنی و عقلانی انسان است که به این امور معنی بخشیده و آنها را منظم می نماید، این نظریه ها حاصل فعالیت های ذهنی و عقلانی انسان است، لذا این نظریه ها محصول صرف حواس نیست تا نتیجه گرفته شود که چون در دین از امور غیر محسوس سخن گفته می شود پس علم و دین در تضاد است . پردازش امور محسوس و نظریه سازی و ... کار حواس و سلسله اعصاب و امثال آن نیست; اما رفتارگرایی که مدتی در برخی جوامع هم مسلط بوده خواسته است قواعد یادگیری در حیوانات را به انسان نیز تعمیم دهد و محیط و امور محسوس را تنها مبنای یادگیری قرار دهد و نقش ذهن، عقل و تفکر آدمی را به عنوان عنصری مستقل در فهم و یادگیری و ... انکار نماید، درحالی که نقش عقل، ذهن و قدرت های روحی را نمی توان انکار کرد .
در ادامه گفت وگو نویسنده در تعریفی، علم را نظریه مبتنی بر دلیل می نامد . از منظر نویسنده نظریه نیز اولا، محصول فعالیت های ذهنی است و ثانیا، نظریه علمی، احتمالی و غیریقینی است، ازاین رو نظریه ها تغییر می کنند . ویژگی دیگر نظریه علمی، نسبی بودن آن است; چون بر اساس شرایط و دلایل تغییر می کنند . در ادامه نویسنده برای جلوگیری از بدفهمی در مورد علم، متذکر می شود که باید از همان ابتدا به دانش آموزان بیاموزیم که علم چگونه بوجود آمده، توسعه پیدا کرده و به صورت امروزی درآمده است و مراحل روش علمی را خوب یاد بگیرند تا با ماهیت علم تجربی و روش ها و باقی مسائل آن به خوبی آشنا شوند . در پایان نویسنده متذکر شده است که با رجوع به دین به خوبی معلوم می شود که نه تنها دین در تضاد با علم نیست، بلکه مشوق تحصیل علم و نیز حاوی ارزش گذاری فراوان برای علم و عالم است .
