پر نفوذترین شخصیت تاریخ

دانشمند و مورخ آمریکائی، مایکل هارت در سال 1978 م کتابی با عنوان «صد شخصیت پر نفوذ تاریخ » به رشته تحریر درآورد .

در این کتاب با نفوذترین شخصیت های تاریخی مانند پیامبران، فیلسوفان، سیاستمداران، فرماندهان نظامی، شاعران وهنرمندان و جهانگشایان بر اساس ابعاد و اندازه نفوذ و تاثیرشان در تاریخ وجامعه بشری ردیف بندی شده است . این کتاب اگر چه نواقصی دارد ولی یکی از محاسن آن این است که مقام پرنفوذترین شخصیت تاریخ یا بعبارت دیگر بزرگترین شخصیت که بزرگترین تاثیر را در جامعه جهانی و تاریخ بشر بر جا گذاشته به پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله اختصاص داده است . شخصیت های دوم و سوم به ترتیب اسحاق نیوتون وعیسی مسیح علیه السلام می باشند . در این جا ترجمه نخستین شخصیت این کتاب را خدمت خوانندگان گرامی تقدیم می کنیم: «انتخاب محمدصلی الله علیه وآله در راس با نفوذترین اشخاص تاریخ ممکن است برای بعضی از خوانندگان شگفت انگیز ویا سوال برانگیز باشد ولی واقعیت این است که محمدصلی الله علیه وآله یگانه مرد تاریخ است که هم در عرصه دین و هم دنیا فوق العاده موفق بوده است . محمدصلی الله علیه وآله با یک آغاز متواضعانه، یکی از دین های بزرگ را پایه گزاری کرد و پیشوایی عمیقا مؤثر گردید . امروز، 13 قرن بعد از وفاتش، نفوذ و اثرات او هم چنان قوی و چشمگیر است .

بیشتر اشخاص شامل در این لیست «صد شخصیت پر نفوذ تاریخ » این خوشبختی را داشتند که در مهد تمدن و ملل بسیار پیشرفته از لحاظ فرهنگی و سیاسی زندگی کنند . ولی محمد در سال 570 م در شهر مکه، جایی که از مراکز علم و هنر و تجارت عقب مانده و دور افتاده بود، متولد شد . در سن 40 سالگی معتقد شد که خدای واحد با او از طریق جبرئیل سخن گفته و او را برای انتشار دین حقیقی برگزیده است . سه سال تنها برای دوستان ونزدیکان خود تبلیغ می کرد . بعد از مدتی به تبلیغ عمومی پرداخت و بعد از تهدیدات بزرگان مکه به مدینه هجرت کرد . در مدینه پیروان بیشتری به وی گرویدند و یک حاکم مطلق گردید . به دنبال جنگ های متعدد بین مکه و مدینه در سال 630 م فاتحانه وارد مکه شد . دو و نیم سال متباقی زندگانی محمد شاهد مسلمان شدن سریع قبیله های عرب به دین جدید بود . وقتی که محمدصلی الله علیه وآله در سال 632 م وفات کرد حاکم تمامی جنوب عربستان بود .

قبیله های عرب به عنوان جنگجویان خشن شهرت دارند . ولی از یک سو تعداد نفرات شان کم بوده و از سوی دیگر، دچار تفرقه و جنگ های داخلی بودند . آنان نمی توانستند حریف ارتش های سلاطین که در مناطق شمال زندگی می کردند، شوند . با این حال، برای اولین بار در تاریخ شان، محمدصلی الله علیه وآله آنان را متحد کرد و با الهام از عقیده راسخ به وحدانیت خدا، این لشکرهای کوچک عرب به یکی از اعجاب برانگیزترین فتوحات تاریخ بشر نایل گردیدند . در سمت شمال شرق، امپراتوری جدید فارس ساسانی قرار داشت، در سمت شمال غرب بینرانس یا امپراتوری روم شرقی که اعراب از لحاظ تعداد حریف دشمنان خود نبودند . ولی در صحنه جنگ مساله کاملا طوری دیگری بود . اعراب الهام یافته از اسلام با سرعت سوریه و فلسطین و میسوپوتومیه را تسخیر کردند . در سال 642 م مصر را از چنگ امپراتوری بینزانس رها ساخته و لشکریان فارس را در جنگ های کلیدی قادسیه ونهاوند شکست دادند . ولی حتی این فتوحات وسیع که توسط یاران و جانشینان محمد صورت گرفت پیشروی اعراب را متوقف نساخت . در سال 711 م لشکریان عرب به شمال افریقا و اقیانوس اطلس راه یافتند . در آن سرزمین به طرف شمال معطوف شده و با عبور از تنگه جبل طارق سلطنت اسپانیا را سرنگون ساختند . برای مدتی چنین به نظر می رسید که مسلمانان عیسویان اروپا را نابود خواهند ساخت ولی در سال 732 م در جنگ مشهور توریان، مسلمان که تا قلب فرانسه پیشروی کرده بودند مغلوب شدند . با این حال طی یک قرن جنگ، این قبیله های بدوی که از سخنان پیامبر الهام گرفته بودند حکومتی تشکیل دادند که حدود آن از مرزهای هند تا اقیانوس اطلس امتداد یافت و بزرگ ترین حکومت را تشکیل دادند که جهان به خود دیده بود . در هر جای که این لشکریان فایق می آمدند بخش عظیم از مردم به دین جدید مشرف می شدند و شکست خوردگان برای اسلام آوردن مجبور نمی شدند . فارسیان با آن که به دین پیغمبر وفادار ماندند استقلال خود را از اعراب باز گرفتند . اسپانیا پس از هفت قرن جنگ مجددا به تسخیر عیسویان در آمد ولی میسویوتامیا و مو دو مهد تمدن باستان، ونیز تمامی سواحل شمال افریقا هنوز نیز عرب باقی مانده است . البته دین جدید در طول قرن های بعدی به مراتب فراتر از مرزهای اصلی تسخیر شده مسلمانان انتشار یافت . در حال حاضر ده ها میلیون مسلمان در افریقا و آسیای مرکزی وجود دارد و حتی بیشتر در پاکستان و شمال هند و اندونزی زندگی می کنند . در اندونزی دین جدید عامل اتحاد بوده و در شبه قاره هند کشمکش بین مسلمانان و هندوان هنوز نیز مانع اتحاد می باشد .

اینک این پرسش مطرح است که چگونه می توان نفوذ تاثیرات عمومی وکل محمدصلی الله علیه وآله را در تاریخ بشر ارزیابی کرد؟

اسلام مثل هر دین دیگر، بر پیروان خویش نفوذ عمیق دارد . به همین علت است که مؤسسان ادیان بزرگ در راس لیست این کتاب قرار گرفته اند . از آنجای که پیروان عیسویان تقریبا در برابر مسلمانان در جهان است در ابتدا محتملا عجیب به نظر می رسد که چگونه محمدصلی الله علیه وآله بالاتر از عیسی مسیح قرار گرفته است . دو دلیل اصلی برای این انتخاب وجود دارد . محمد تاثیر نفوذ به مراتب بیشتری در دین اسلام داشت تا نقش و نفوذ که مسیح در پیشرفت عیسویت بمنعه ظهور رساند . اگر چه عیسی مسیح مسؤول مفاهیم معنوی و اخلاقی اصلی عیسویت می باشد ولی این پولس بود که طراح اللهیات مسیحی بوده و دیگران را به آیین معتقد ساخت ونویسنده بخش وسیع از کتاب عهد جدید می باشد . ولی محمدصلی الله علیه وآله هم بیانگر اللهیات وهم معرف اصول عمده اخلاقی و معنوی اسلام می باشد . علاوه بر این که، پیامبر توانست نقش کلیدی در مسلمان ساختن دیگران ایفا کند و رفتار دینی را پایه گزاری کند . هم چنین او کاتب کتاب مقدس مسلمانان، قرآن بود وعقیده داشت که از جانب خدا وحی شده است . بسیاری از این سخنان در زمان وی با احساس وفاداری جمع آوری شده و در فاصله نه چندان دور از رحلت، به طور کامل تدوین شده از این دیدگاه قرآن، مبین آموزش ها و دیدگاه ها و سخنان دقیق محمدصلی الله علیه وآله است . این در حالی است که چنین آموزش های مفصلی از مسیح وجود نداشته و از آن جایی که قرآن نزد مسلمانان مثل انجیل نزد عیسویان مهم می باشد نفوذ محمدصلی الله علیه وآله از طریق قرآن چشمگیر است . زبانی که مسیح با آن سخن می گفت امروز منزوی شده و تعدا خیلی کم به آن آشنا هستند ولی زبان محمدصلی الله علیه وآله از زبان های مهم جهان محسوب می شود . این احتمال وجود دارد که نفوذ نسبی محمدصلی الله علیه وآله در اسلام، از نفوذ مشترک مسیح و پولس در عیسویت وسیع تر باشد . در بعد کاملا دینی محتمل به نظر می رسد که محمدصلی الله علیه وآله همانند مسیح در تاریخ بشر با نفوذ بوده است . ولی محمد به اضافه این اثر گزاری ها (بر خلاف مسیح) یک پیشوای دینی و دنیایی بود . واقعیت این است که او محرک قدرتمند در عقب فتوحات عرب بوده و ممکن است . پر نفوذترین پیشوای سیاسی در تمامی اعصار و قرون گذشته و آینده محسوب شود . در مورد بسیاری از رویدادهای مهم تاریخ، ممکن است گفته شود که وقوع آن اجتناب ناپذیر بوده و آن وقایع قهرا صورت می گرفت ولو این که یک رهبر خاص سیاسی آن راسمت و سو بدهد یا ندهد . به طور مثال مستعمرات امریکای جنوبی محتملا استقلال خود را از اسپانیا به دست می آوردند حتی اگر سمون بولیوار وارد عمل نیز نمی شد . اما این مطلب را در مورد فتوحات عرب نمی توان گفت . همچو چیزی قبل از محمدصلی الله علیه وآله به وقع پیوسته بود و دلیلی وجود ندارد که معتقد باشیم آن فتوحات در فقدان او به وجود می آمد . یگانه فتوحات قابل مقایسه در تاریخ بشر مربوط مغول می باشد که در قرن 13 در اثر نفوذ چنگیز خان به وقوع پیوست . این فتوحات هر چند وسیع تر از فتوحات اعراب بود ولی دایمی نبود و امروز یگانه مناطق که تحت اشغال مغول ها قرار دارد آن مناطقی است که قبل از اشغال چنگیزخان در دست داشتند . ولی این فتوحات با فتوحات اعراب تفاوت بسیاری دارد . از عراق تا مراکش یک حلقه اتصالی زنجیره ای ملیت های عرب امتداد یافته که عامل اتحادشان تنها دین اسلام و زبان عرب، تاریخ و فرهنگ مشترک می باشد . محوریت قرآن در دین اسلام و این واقعیت که به زبان عربی نوشته شده است ممکن است مانع تقسیم بندی آن به لهجه های مختلف شده باشد . البته اختلاف و تقسیمات قابل ملاحظه بین دولت های عرب وجود دارد ولی عدم وحدت یک بخش نباید ما را در برابر عناصر مهم وحدت آفرین که هنوز نیز وجود دارد، کور سازد . به طور مثال ایران واندونزی هر دو تولید کننده نفت و هر دو مسلمان از لحاظ دینی، در تحریم نفتی غرب در سال 74 - 1973 م شرکت نکردند . این تصادفی نیست که فقط تمامی دولت های عرب در این تحریم شرکت کردند . می بینیم که فتوحات قرن هفتم عرب، عامل نفوذ و باعث تاثیرات مهم در تاریخ بشر تا امروز می باشد . همین نفوذ بی نظیر و بی بدبل دنیایی ودینی است که محمدصلی الله علیه وآله را شایسته احراز مقام پرنفوذترین شخصیت تاریخ قرار می دهد . (1)