در آیاتی که گذشت، صفات شفاعت کنندگان ذکر شد؛ آنهایی که به توحید و یگانگی خدا ایمان دارند، کسانی که از خدا عهدنامه توحید و یکتاپرستی دریافت کرده اند، آنانی که سخنشان مورد پسند خدا قرار گرفته است و آنها که مقرّب درگاه الهی هستند، از دیدگاه قرآن شایستگی شفاعت کردن را دارند.
در طول تاریخ، چه کسانی بیشتر و بالاتر از ملائک، پیامبران و اوصیای آنها بر یگانگی خدا شهادت داده اند؟! کدامین گروه از خلق خدا بهتر از فرشته ها، انبیا و جانشینان آنها عهدنامه توحید گرفته اند، بر آن پایدار مانده اند و بر آن استقامت کرده اند؟! چه کسانی در تقرّب به خدا از فرشتگان، پیامبران و اوصیای آنها سبقت گرفته اند؟!
واضح و روشن است که عرشیان همیشه در حال تسبیح و تقدیس خالق جهان و جهانیان هستند. منتخبین و فرستادگان خدا در زمین هم همیشه بهترین، شایسته ترین و بی نظیرترین انسان های زمان خود بوده اند. همین برتری آنها از نظر خصال اخلاقی و کمالات انسانی سبب گزینش آنها از طرف خداوند است. بنابراین فرشتگان، پیامبران، سپس جانشینان آنها از طرف خداوند حقّ شفاعت دارند.
علاوه بر سه گروه شفیعان که در قرآن مطرح شده است، در روایات عالمان، شهیدان، صالحان و گروه های دیگر به عنوان شفیع روز قیامت نام برده شده است، که به تعدادی از این روایات اشاره می شود.
حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم قرآن را شفیع روز جزا می داند: «اِنَّ القرآن شافِعٌ مُشَفَّع25؛ قرآن شفیعی است که شفاعتش قبول شده است».
آن حضرت در مورد شفاعت علما می فرماید: «و انّ لطالب العلم شفاعة کشفاعة الانبیاء26؛ جویندگان دانش همانند پیامبران حق شفاعت دارند.» نیز فرمود: «اذا کان یوم القیامة جمع اللّه العلماء فیقول لهم... فانّی قد غفرتُ لکم ذبوبکم و قبلت اعمالکم و لکم فی الناس شفاعة مثل شفاعة انبیائی27؛ در روز قیامت، خداوند علما را جمع می کند و می فرماید: ...من گناهان شما را بخشیدم. اعمال شما را قبول کردم و شما هم مثل پیامبران اجازه شفاعت انسان های دیگر را دارید».
آن حضرت در باره شفاعت کنندگان فرمود: «ثلاثة یشفعون الی اللّه عزّوجلّ فیشفعون الانبیاء ثم العلماء ثم الشهداء28؛ سه گروه نزد خداوند شفاعت می کنند: پیامبران، عالمان و شهیدان».
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم شفاعت مؤمنان را چنین بیان می کند: «الشفاعة للانبیاء والاوصیاء و المؤمنین و الملائکة29؛ پیامبران، جانشینان آنها، مؤمنان و ملائک می توانند شفیع و واسطه در بخشش قرار گیرند».
مؤمنان برای دوستان خود شفاعت می کنند؛ امام صادق علیه السلام فرمود: «انّ المؤمن لیشفع لحمیمه30؛ مؤمن برای دوست و خویشاوند خود شفاعت می کند».
همسایه ها شفیع هم می شوند؛ امام صادق علیه السلام فرمود: «انّ الجار یشفع لجاره و الحمیم لحمیمه31؛ همسایه برای همسایه و دوست برای دوست شفاعت می کند».
فرزندان خردسال مسلمانان نیز شفاعت می کنند. امام صادق علیه السلام فرمود: «ان اولاد المسلمون موسومون عنداللّه شافع و مشفع فاذا بلغوا اثنتی عشرة سنة کانت لهم الحسنات فاذا بلغوا الحلم کتبت علیهم السیئات32؛ فرزندان مسلمانان اگر در سنّ کودکی از دنیا بروند نزد خداوند بخشیده می شوند و شفاعت کننده هستند و زمانی که به سنّ دوازده سالگی برسند، اعمال نیک آنها به حسابشان منظور می گردد و زمانی که به سنّ تکلیف برسند، اعمال خلاف آنها ثبت می شود».
پی نوشت ها:
25. کافی، ج 2، ص 598
26 و 27. ارشاد القلوب، ص 164 و 165.
28. خصال، ص156 و 157.
29. بحارالانوار، ج 8، ص 58.
30. همان، ص 41.
31. همان، ص 42.
32. کافی، ج 6، ص 3.
