صبر و استقامت دارای انواع و اقسام مختلف است، مانند صبر در برابر گناه، صبر در راه اطاعت، صبر در برابر مصائب سخت، ولی لقمان در این نصیحت، صبر در برابر مصیبت ها را مطرح نموده است، که یکی از شعبه های مهم استقامت است و چنین صبری منشا توان مندی و استواری و قوت قلب شده، و همین آثار درخشان، انسان را در موارد دیگر صبر، کمک می کند، و سرچشمه برکات عظیم دیگر خواهد شد، و ممکن است منظور لقمان همه اقسام صبر است، چرا که عواملی که موجب گناه یا سستی در اطاعت می شود، نیز مصیبت است.
به هر حال با توجه به این که مصایب روزگار، بسیار فراوان و طاقت فرسا است، که اگر صبر واستقامت در برابر آنها نباشد، انسان به صورت موجودی عاطل و باطل درمی آید و در برابر هر کار، زانوی عجز بر زمین می زند، و روح و جسمش را در پرتگاه سقوط و هلاکت قرار می دهد.
یکی از سختی ها، میدان جنگ، و خطر کشته شدن و زخمی شدن است، هرگاه انسانی که در برابر این سختی، صابر نباشد، فرار را بر قرار ترجیح می دهد، و یا جزء سیاهی لشگر است و کاری از او ساخته نیست، ولی اگر صبر و استقامت داشته باشد توان و روحیه او چندان برابر می شود، به جای یک نفر می تواند ده نفر از دشمن را از پای درآورد، چنان که خداوند در قرآن می فرماید: «ان یکن منکم عشرون صابرون یغلبوا مئتین؛ و هرگاه بیست نفر از شما با استقامت باشند، بر دویست نفر غلبه کند.» و نیز در قرآن آمده طالوت نماینده اشموئیل پیامبر (ص) با گروهی اندک ولی صابر و با استقامت به جنگ لشگر جالوت به فرماندهی جالوت رفتند، در حالی که دعایشان این بود:
«ربنا افرغ علینا صبرا وثبت اقدامنا وانصرنا علی القوم الکافرین؛ پروردگارا! پیمانه استقامت را بر ما بریز (و ما را سرشار از صبر قرار بده) و گام های ما را استوار بدار، و ما را بر کافران پیروز گردان.»
(5) آنها با این روحیه در یک جنگ نابرابر، جالوت و لشکرش را در هم شکسته و بر آنها پیروز شدند، چرا که آنها معتقد به خدا و معاد و نتیجه استقامت بودند، و با اعتقاد محکم می گفتند: «کم من فئة قلیلة غلبت فئة کثیرة باذن الله والله مع الصابرین؛ چه بسیار گروه های کوچکی (در پرتو استقامت) بر گروه های عظیمی پیروز شدند، و خداوند با استقامت ورزان است.»
(6) 5. انفال 65، بقره 250.
6. بقره 249.
