مقدسی صاحب کتاب احسن التقاسیم نیز که از مورخان و جغرافی نویسان بزرگ جهان اسلام است و خود به ایران مسافرت کرده است، در صفحه 39 و 420 و429 کتاب خود از زردشتیان فارس و نفوذ بسیار آنها و احترام آنها نزد مسلمانان که از سایر اهل ذمه محترم تر بوده اند یاد کرده است.
بنا به گفته این مورخ، در جشنهای زردشتیان در آن وقت همه بازارهای شهر را آذین می بسته اند و در عیدهای نوروز و مهرگان، مردم شهر در سرور و شادی با ایشان هماهنگ می شده اند. مقدسی در صفحه 323 احسن التقاسیم راجع به مذهب اهل خراسان می گوید: «در آنجا یهودی بسیار است و مسیحی کم و اصنافی از مجوس در آنجا هستند»
یادآوری : مقاله «
نگاهی به جهان گردی در تمدن اسلامی» مقدسی را چنین معرفی می کند :
مقدسی ابوعبدالله محمدبن احمد (متولد 336-380ه/947-990.) یکی دیگر از جهانگردان مسلمان است. در فلسطین به دنیا آمد و مسافرتهای فراوانی داشت. وی به بیش تر سرزمینهای اسلامی سفر کرده است. کتاب او «احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم » نام دارد. ترجمه این کتاب در دو جلد عرضه شده است. (احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم ، ترجمه دکتر علینقی منزوی)
ضمنا در مقاله «
تأثیر سلطه جهانی غرب بر جریان جهانگردی در کشورهای اسلامی» آمده است:
مقدسی“ نیز از جهانگردان مشهور قرن چهارم هجری است که از کشور ما دیدن کرده و در کتاب خود مطالب جامع و با ارزشی درباره ایران آن روز به رشته تحریر درآورده است. وی در بیان مشکلات سفر خود که اقدام به آن در آن دوره همتی چون کوه را میطلبید، چنین آورده است: ”از همه آنچه مسافران بدان بر می خورند، برخوردم. خود را فقیه و ادیب و عابد و زاهد نمودم. نیز فقه و ادب تدریس کردم. خطبهها بر بالای منبرها خواندم، بر بالای گلدستهها اذان گفتم، در مسجدها بارها پیش نماز شدم، در مجالس سخنرانی سخنها گفتم. با صوفیان حلیمها و آشها و با خانقاهیان تریدها و کاچیها خوردم. از فاصله ده فرسنگی میان کاروان جدا شدم و به سوی شهر رفتم تا آن شهر را ببینم و درباره آن پژوهش کنم. چه شبها که از مسجد بیرونم راندند، در بیابانها گم شدم و سرگردان ماندم، بیابانها پیمودم. زمانی مالک بردهها گشتم، روزگاری زنبیل بر سر نهادم و کارگری کردم. بارها نزدیک شد که غرق شوم. به تهمت جاسوسی دستگیر و زندانی شدم، داغ بدعت بر پیشانیم زدند...“ (حسینی، 1377، ص 134)
