روزی این اصطلاحات از یادتان می رود!

یکی از مطالبی که حضرت امام خمینی (قدس سره) در کتاب شریف «مصباح الهدایة » ذکر فرموده، این است که انسان، قبل از رسیدن به هر مرحله ای، باید به آن مرحله، به عنوان «مقدمه » علاقه مند باشد; اما بعد از وصول به آن مرحله باید آن را «حجاب » بداند .

در این سیر صعودی، انسان به جایی می رسد که می بیند برای نائل شدن به مقام والای «تزکیه » ، تعلیمی که تاکنون «مقدمه » بود، از این پس «حجاب » به شمار می آید .

جهت روشن شدن بحث، بهتر است خاطره ای را از حضرت امام راحل - قدس سره - نقل کنیم . ایشان در پایان سال تحصیلی، برابر سنت دیرینه خود و مدرسان و مراجع بزرگ قم، در مسجد اعظم به موعظه پرداخت و فرمود: یک روز این اصطلاحات علمی از یادتان می رود; گاهی در دوران سالمندی و فرتوتی همه اصطلاحات علمی از ذهن انسان رخت بر می بندد و در این امر فرقی بین حوزه و دانشگاه نیست . این مشکل، دامن گیر بسیاری از حوزویان و دانشگاهیان است که اصطلاحات علمی از یاد انسان می رود، یعنی انسان به جایی می رسد که اگر بخواهد یک سطر عبارت فارسی یا عربی را به طور صحیح بخواند، برای او مقدور نیست .

خداوند سبحان در قرآن کریم نسبت به این خطر هشدار داده، فرمود: «و منکم من یرد الی ارذال العمر لکیلا یعلم من بعد علم شیئا» . بعضی از افراد، همان طور که عوام به دنیا آمده اند، عوام نیز می میرند . وقتی انسان عوام مرد، در قیامت نیز در صف عوام محشور خواهد شد; زیرااو علمی فراهم کرد برای آن که زندگی خودرا تامین کند یا نان و نامی به دست آورد و به دست آورد . و برای آخرت کاری نکرد تا مزکی و وارسته شود .

اگر از اول تا آخر قرآن کریم را به طور مکرر قرائت و در آن تدبر کنید، هرگز این مطلب را نخواهید یافت که: «قد افلح من تعلم » ; رستگار شد آن که دانشمند است . این جمله در قرآن کریم و همچنین روایات معصومین نیست .

اما این مطلب با عبارات گوناگون در قرآن کریم زیاد است که: «قد افلح من تزکی » ، «قد افلح من زکیها» . خوشا به حال کسی که «آدم خوبی » شد، نه خوشا به حال کسی که دانشمند و عالم شد; چون دانشمند و عالم شدن «مقدمه » است . البته اگر کسی بخواهد وارسته شود، باید بداند و مقدمه را فراهم کند .

این جمع بندی اساسی قرآن کریم است . در عین حال کم تر سوره ای در قرآن کریم هست که درباره عظمت «علم » و منزلت عالمان سخن نگفته باشد . اما قرآن در جمع بندی خود هشدار می دهد که «علم » ، «مقدمه » ای بیش نیست که اگر به ثمر نرسد، دیری نمی پاید که از یاد انسان می رود .

سپس حضرت امام - قدس سره - ادامه داد: «این که در قبر از عده زیادی سؤال می کنند: قبله تو کجا است؟ دین و کتاب تو چیست؟ پیامبر تو کیست؟ نپندارید برای هر کسی مقدور است که جواب بدهد . آیا در امتحان، الفبا را از انسان سؤال می کنند یا مسائل دقیق و عمیق علمی را می پرسند؟ آیا از هیچ استادی در ارائه گواهی استادی، یااز هیچ دانشجوی دکترا در پایان نامه، سؤال می کنند: «الف - ب - د» و به او می گویند: این ها را بنویس؟ ! مسائلی نظیر این که: «کتاب تو چیست؟ قرآن است » ، برای یک مسلمان جزء الفبای روشن اسلامی است . پس چرا این ها را در قبر از انسان سؤال می کنند؟

حضرت امام (قدس سره) می فرمودند: خیال نکنید هر کسی در قبر می تواند به این سؤالات جواب دهد . فشار مرگ آن چنان توان فرسا است که: «من هر چه خوانده ام، همه از یاد من برفت » . کسی که «تعلیم » خود را با «تزکیه » هماهنگ نکرد، او به یاد ندارد که دین او چیست! البته بنابرآنچه در نصوص و روایات معاد آمده است، عده ای پس از سالیان متمادی که معذب بودند، تازه به یاد آورده، می گویند: پیامبر (ص) ما کسی است که قرآن بر او نازل شده است . با وجود این، هنوز نام مبارک پیامبر اسلام (ص) را به یاد ندارد! اما آن که همیشه نماز می خوانده و آن را اقامه می کرده و در اذان و اقامه و پایان نماز نام مبارک پیامبر (ص) را می برده است، البته به یاد دارد; به عبارت دیگر، علمی می تواند انسان را از مهلکات برزخ و قیامت نجات دهد که همراه با تزکیه باشد و جان انسان را از آلودگی ها تطهیر نموده باشد . (1)