مراحل پاسخ به استرس

فرد در پاسخ به استرس چه مراحلی را پشت سر می گذارد؟

پاسخ فرد به استرس از سه مرحله می گذرد. در هر مرحله فرد علائمی را تجربه می کند. این سه مرحله عبارتند از: مرحله ی آگاهی از خطر، مرحله ی مقاومت و مرحله ی فرسودگی.

مرحله ی آگاهی از خطر:

در پاسخ به یک رویداد استرس زا ( مانند: تصادف با اتومبیل و ... ) فعالیت بدن به شدت افزایش می یابد. افزایش فعالیت بدن ناشی از آزاد شدن قند و هورمون آدرنالین در خون است که به دلیل فعالیت سیستم سمپاتیک می باشد. این نوع استرس، « استرس اولیه » نامیده می شود و واکنش بدن در این مرحله واکنش « هشدار یا آگاهی از خطر » می باشد.
به جز موقعیت های استرس زای ناخواسته، انتخاب های ما نیز در ایجاد استرس نقش دارند. به راستی چه کسی شب عروسی خود را بدون استرس سپری می کند؟ گرچه این انتخاب یک انتخاب مثبت است اما همه ی افراد در این شرایط استرس را تجربه می کنند. این نوع استرس « استرس ثانویه » نامیده می شود.
استرس خواه از نوع اولیه باشد یا ثانویه، فرد در مرحله ی آگاهی از خطر، علائم و نشانه های زیر را تجربه می کند:
- افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون، تنفس سریع و سطحی، تعریق و مشکلات گوارشی ( مانند: اسهال، تکرر ادرار، تهوع )

مرحله ی مقاومت:

اگر برای گریز از مرحله ی یک هیچ راهی وجود نداشته
باشد. و محرک های تنش زا داشته باشند، مرحله ی مقاومت آغاز می شود.
در این مرحله بدن در برابر محرک های تنش زا پیاپی مقاومت می کند و هورمون ها نقش دفاعی مهمی از نظر مقاومت در برابر محرک های تنش زا به عهده دارند. یکی از هورمون های مهم، هورمون کورتیزول است. کورتیزول و دیگر هورمون های مشابه به بدن اجازه می دهند تا برای مدت زمان طولانی در برابر محرک های تنش زا مقاومت کند، اما افزایش هورمون کورتیزول با تجزیه ی چربی ها و پروتئین ها، آزاد شدن قندخون و افزایش سوخت و ساز بدن همراه است. این وضع گرچه در کوتاه مدت سازگارانه است، یعنی سوخت بیشتری در دسترس بدن قرار می گیرد اما در دراز مدت زیان بار می باشد. یکی از آثار زیان بار افزایش کورتیزول در خون، استفاده ی فزاینده از پروتئین برای سوخت است. پروتئین ها برای ساختن یاخته های تازه به ویژه گلبول های سفید لازم و ضروری هستند و اگر ذخیره ی پروتئین های مورد نیاز برای ساختن گلبول های سفید خون، به علت مصرف شدن جهت سوخت و ساز بدن، کاهش یابد، گلبول های سفید کمتری تولید می شود و بدن به خوبی نمی تواند با عفونت مبارزه کند. در این صورت فرد در برابر ابتلا به بسیاری از بیماری ها آسیب پذیر می شود. از آن جایی که منابع جسمانی بدن در این مرحله می سوزد، فرد در این مرحله علائم و نشانه های زیر را تجربه می کند:
- احساس تحت فشاربودن، خستگی و کوفتگی، ضعف حافظه و تمرکز و ابتلاء به بیماری های حاد مانند ( ابتلاء به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا و... )

مرحله ی فرسودگی:

در سومین مرحله ی واکنش به استرس، بدن به دلیل تخلیه ی کامل منابع انرژی دچار فرسودگی می شود. به عبارتی مزمن شدن استرس به درهم شکستن مقاومت بدن می انجامد و فرد بیماری های زیر را تجربه خواهد کرد:
- بیماری های قلبی- عروقی، زخم معده و روده، مشکلات هورمونی، مشکلات پوستی مانند ( کهیر، آکنه و ... ) و بیماری های روان پزشکی مانند اضطراب، افسردگی، تغییرات شخصیتی.
منبع مقاله:
قهاری، شهربانو؛ (1391)، زندگی بدون استرس ( راهنمایی برای مقابله با استرس )، تهران: نشر قطره، چاپ چهارم.