توصیه دکتر فرهاد غریب‌دوست به خانم‌هایی که نمی‌خواهند زانودرد سراغشان بیاید
خیلی‌ها، مخصوصا خیلی از خانم‌های ایرانی، با رسیدن به سنین میانسالی، زانودرد را تجربه می‌کنند و گاهی اوقات نیز این درد برایشان همیشگی می‌شود و کم‌کم به آن عادت می‌کنند؛ دردی که این روزها به نظر می‌رسد شیوعش هر روز بیشتر از دیروز است. با دکتر فرهاد غریب‌دوست، فوق تخصص روماتولوژی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره همین زانودرد گفتگو کرده‌‌ایم.
آقای دکتر! زانودردها بر چه اساسی طبقه‌بندی می‌شوند؟
زانودردها براساس علل ایجادشان به 3 گروه تقسیم می‌شوند. گروهی از زانودردها در سنین بزرگسالی و میانسالی بروز می‌کنند و ناشی از تخریب سطح مفصلی (آرتروز) هستند؛ گروهی نیز بر اثر ابتلا به نوعی بیماری در سنین مختلف ایجاد می‌شوند و گروهی دیگر مربوط به مفصل کشککی‌رانی یا مشکلات استخوان کشکک می‌شوند که این گروه از دردهای زانو حتی در سنین جوانی هم بروز می‌کنند.
پس زانودرد مختص میانسالان نیست؟
همین‌طور است. استخوان کشکک نقش قرقره‌ای در بدن دارد. همان‌طور که قرقره باعث انجام راحت‌تر کارها می‌شود و کارایی را افزایش می‌دهد، استخوان کشکک هم مانند قرقره‌ای است که باعث می‌شود ما راحت‌تر بتوانیم فعالیت‌های روزانه را انجام دهیم. البته این در صورتی است که کشکک بدون مشکل و به درستی کار کند اما در شرایطی که کشکک سرجای خود قرار نداشته باشد مشکل‌ساز خواهد شد و تاندون نمی‌تواند به راحتی حرکت کند و در نتیجه، نیروی عضله چهارسر به صورت متعادل وارد نمی‌شود و سطح مفصلی استخوان کشکک با سطح مفصلی استخوان ران تماس بیشتری خواهد داشت.
زانودرد در خانم‌ها بیشتر است یا آقایان؟
در هر دو جنس، رایج است اما به طور کلی بیماری‌های مربوط به غضروف، بیشتر در خانم‌ها دیده می‌شود؛ چون معمولا دوران بارداری‌ای دارند که در آن باید وزن زیادی را تحمل کنند. البته خیلی از خانم‌ها کارهای خانه را علت اصلی ابتلای‌شان به دردهای زانو و حتی آرتروز می‌دانند؛ در حالی که نباید همه تقصیرها را گردن کارهای خانه انداخت. آنچه باعث تخریب غضروف و مفاصل زانو و کمر می‌شود، نحوه نادرست کار کردن خانم‌ها در خانه است.
بالا و پایین رفتن از پله‌ها چقدر در ایجاد این زانودردها موثر است؟
هنگامی که ما از پله‌ها بالا می‌رویم چند برابر وزن بدنمان به مفصل زانو فشار وارد می‌کنیم و این در حالی است که هنگام پایین‌آمدن این فشار بیشتر می شود. متاسفانه مردم به این فشارها توجه نمی‌کنند و به‌ویژه هنگام پایین آمدن از پله‌ها که آسیب بیشتری زانو را تهدید می‌کند، سریع‌تر و با فشار زیادی پایین می‌آیند؛ این در حالی است که باید به آرامی و یکی‌یکی از پله‌ها بالا و پایین رفت. از طرفی هنگام بالا رفتن از پله‌ها، عضلات، قسمتی از فشار را تحمل می‌کنند اما در پایین آمدن، علاوه بر عضلات، غضروف و استخوان و رباط‌ها هم تحت فشار قرار می‌گیرند.
چاقی هم در بروز این درد تاثیر دارد؟
حتی در مواردی که زانو در اثر یک بیماری التهابی دچار مشکل است، وزن بیشتر می‌تواند فرآیند التهاب را طولانی‌تر کند.
چه تفاوتی میان درد زانو و درد ناشی از آرتروز زانو وجود دارد؟
آرتروز یا همان استئوآرتریت، در واقع، ضایعه تخریبی و تحلیلی غضروف مفصل است که درنهایت به درگیری مفاصل منجر می‌شود. این قبیل ضایعات با افزایش سن بسیاری از مفاصل بدن را درگیر می‌کنند اما اگر غضروف مفصل از بین برود و به درگیری استخوان آن قسمت منجر شود، بیماری آرتروز اتفاق می‌افتد. در عین حال، شایع‌ترین علامت آرتروز، درد است؛ دردی که با حرکت و حین یا پس از کار کردن با آن مفصل، تشدید می‌شود. اوایل ممکن است درد شما خفیف باشد و برای مثال، مفصل زانو در مقاطعی از شبانه‌روز درد بگیرد و با استراحت بهبود یابد ولی به مرور زمان و با پیشرفت بیماری آرتروز، حتی در حال استراحت هم درد خواهید داشت. شکایت دیگری که مبتلایان به آرتروز دارند، خشکی یا سفتی مفاصل است، به‌خصوص هنگام صبح.
آیا نوع راه رفتن و نشستن ما هم از جمله عوامل آسیب‌رسان به زانو محسوب می‌شوند؟
بله؛ مجموعه ساختارهای تشکیل‌دهنده مفصل زانو و مفصل کشکک ران که بیشترین سطح درگیری را در موقع حرکت و فعالیت دارند، بیشترین آسیب را می‌بینند. وقتی ما زانوهایمان را زیاد خم و راست (بیشتر از 60 تا 70 درجه) می‌کنیم، آسیب زیادی به زانوهایمان وارد می‌شود؛ مثلا حالتی شبیه نشستن و برخاستن، چمباتمه زدن، چهارزانو یا دوزانو نشستن به مدت طولانی، چهار دست و پا راه رفتن (البته نه در کودک نوپا) یا انجام ورزش‌هایی که باعث باز و بسته شدن زیاد پاها می‌شود، از جمله این موارد است.
آیا ورزش یا تمرینی برای کاهش آسیب و تقویت زانوها وجود دارد؟
بله؛ تمرین‌های حسی عمقی که باعث تقویت عضلات می‌شوند و حالتی را به وجود می‌آورند که فرد بتواند از وضعیت‌های مختلف مفصل هنگام انجام ورزش آگاه باشد، خیلی موثرند.
حرف آخر
اگر حفظ سلامت مفاصل‌تان برایتان اهمیت دارد و دوست ندارید به این زودی‌ها زانو و کمرتان را به تیغ جراحی بسپارید، هرگز همه کارهای خانه را به‌طور ناگهانی در یک روز انجام ندهید. برای پیشگیری از ابتلا یا شدت یافتن درد زانو هرگز نباید این مفصل را بیش از حد خم کرد. زانو زدن هنگام نظافت کف سالن و اتاق‌ها یکی از موثرترین عوامل در بروز درد استخوان است. بهتر است برای نظافت کف منزل از یک تی دسته‌بلند استفاده کنید. هنگام نشست‌و‌برخاست و بلند کردن اجسام نیز نباید کمرتان را بیش از حد خم کنید و همچنین نباید ساعت‌های طولانی دو زانو یا چهارزانو بنشینید.
منبع: www.salamat.com
