پروا

ترس از خدای مهربان چرا؟!

ترس از خدا به چه معناست؟ چرا باید از خدای مهربان پروا داشت؟

در واقع ترس از خدا به معنی ترس از مسؤولیت هایی است که انسان در برابر ذات مقدس او دارد . ترس انسان از کوتاهی در انجام رسالت و وظیفه ی خویش و پیامدهای نافرمانی از خداوند است . تمامی ایمان و اعتقاد در ترس از خداوند جمع شده است و سرآمد همه ی حکمت ها ترس از ذات بزرگ اوست .

امام علی ( علیه السلام) آن خائف بزرگ الهی فرمود: «آنگاه که خداوند مردم را گرد آورد، آواز دهنده ای در میان آنان ندا دهد [که] ای مردم! امروز نزدیک ترین شما به خداوند کسی است که (در دنیا) بیش از همه خداترس باشد . (1)

حال این سؤال پیش می آید که چگونه از خدا بترسیم؟

امام صادق ( علیه السلام) در این باره می فرمایند: «از خدا چنان بترس که گویی او را می بینی; چه اگر تو او را نمی بینی، او تو را می بیند . اگر فکر کنی که او تو را نمی بیند، هر آینه کافر شده ای و اگر بدانی که او تو را می بیند و با این حال دور از چشم مردم و در برابر دیدگان خدا گناه کنی، بی گمان او را در حد پست ترین بینندگان خود قرار داده ای!» (2)

البته، میزان این خداترسی در انسان ها متفاوت است . در قرآن آمده است که «هر آیینه از بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می ترسند .» (3) این معنای بلند در سخنی ارزشمند از امام سجاد ( علیه السلام) . آن تجلی تام پروای الهی و خائف عارف، چنین آمده است: «علم و عمل دو دوست صمیمی اند . کسی که خدا را بشناسد، از او می ترسد و همین ترس او را وادار به عمل و اطاعت از فرمان خدا می کند . صاحبان دانش و پیروان آن ها کسانی هستند که خدا را به خوبی شناخته و برای او عمل می کنند و به او عشق می ورزند .» (4)

کوتاه سخن این که، «علماء» در منطق قرآن آن گروه از صاحب نظران و دانشمندانند که خدا علم ودانش تمام وجودشان را به نور خدا و ایمان و تقوا روشن ساخته و نسبت به وظایفشان سخت احساس مسؤولیت می کنند و ازهمه پایبندترند .

حال این ترس، خود دارای جایگاه رفیعی است که عارفی وارسته ای چون امام راحل ( رحمه الله) آن را این گونه توصیف کرده است: «بدان که خوف از حق تعالی یکی از منازلی است که کمتر منزلی را برای عامه ی مردم می توان به پایه ی آن دانست و این خوف علاوه بر آنکه، خود یکی از کمالات معنوی است، منشا بسیاری از فضایل نفسانیه است و یکی از مصلحات نفس است، بلکه سرچشمه ی تمام اصلاحات و مبدا علاج جمیع امراض روحانی توان آن را شمرد و انسان مؤمن به خدا و سالک و مهاجرالی الله باید به این منزل بسیار اهمیت دهد . به چیزی که آن را در دل زیاد کند و ریشه ی آن را در قلب محکم کند، بسیار توجه نماید . مثل تذکر عذاب و عقاب و شدت عقبات مرگ و بعد از مرگ در برزخ و قیامت و اهوال صراط و میزان و مناقشه در حساب و عذاب های گوناگون جهنم و تذکر عظمت و جلال و قهر و سلطنت حق و تذکر استدراج و مکر الله و سوء عاقبت و امثال آن .» (5)

مؤمن میان دو ترس اساسی

پیامبر خدا ( صلی الله علیه و آله) فرمود: «همانا مؤمن میان دوترس کار می کند: میان زمانی که از عمرش گذشته است و نمی داند خدا با او چه کند، او را می آمرزد یا نه، و میان زمانی که از عمرش باقی مانده است و نمی داند خدا درباره ی او چه حکم خواهد کرد . پس باید بنده ی مؤمن از خود برای خود و از دنیایش برای آخرتش و در جوانی پیش از پیری و در زندگی پیش از فرارسیدن مرگ بهره گیرد; زیرا سوگند به آنکه جان محمد ( صلی الله علیه و آله) در دست اوست، پس از دنیا دیگر عذرخواهی و توبه در کار نیست و بعد از آن سرایی جز بهشت یا دوزخ نباشد .» (6)

پاداش این ترس از پروردگار در قرآن این گونه بیان شده است: «اما هرکس که از عظمت پروردگارش ترسیده و نفس را از هوی بازداشته است، بهشت جایگاه او است .» (7)

حال، این ترس چگونه در زندگی انسان نقش ایفا می کند؟ امام علی ( علیه السلام) مردی را دید که آثار ترس در او هویداست، فرمود: «تو را چه شده است » ؟ عرض کرد: «از خدا می ترسم .» حضرت فرمود: «ای بنده ی خدا! از گناهان خویش بترس و از اینکه بر بندگان او ستم کنی و خداوند به عدل خود با تو رفتار کند، هراسان باش . تکالیف او را انجام ده و از فرمان های او که تو را اصلاح می کند، سرپیچی مکن، چون این کارها را کردی، دیگر از خداوند ترسی به دل راه مده که که او بر هیچ کس ستم نمی کند و او را بیش از آن که سزاوار باشد، عذاب نمی دهد; مگر آن که از بد عاقبتش این اعمال و رفتار تغییر یابد و به بدی گرایی ترسان باش . اگر خواهی که خداوند تو را از بدفرجامی نجات دهد، بدان که هرکار خوبی می کنی از فضل توفیق خداست و هر بدی که می کنی، خداوند به تو مهلت و فرصت می دهد . از بردباری و گذشت خدا نسبت به خود برحذر باش .» (8)

پس ترس از خدا بازدارنده ی نفس از گناهان و جلوگیرنده از نافرمانی هاست . در واقع، خدای بخشنده و مهربان نیست که باید از او ترسید - که او هرگز بر کسی ظلم روا نمی دارد - و آنچه که شایسته است انسان از او در هراس و ترس باشد، همانا خویشتن اوست .