بی کاری افسردگی می‌آورد؟

گفتگو با آقای دکتر پرویز مظاهری
 

بی کاری مادر بیماری‌هاست. در بسیاری از فرهنگ‌ها حتی این جمله به‌صورت ضرب‌المثل درآمده است. اینکه بی کاری چه ارتباطی با بیماری جسمانی دارد، بحث مفصلی است. اما بدون شک همه ما در دوره‌ای از زندگی‌مان با تبعات روحی روانی بی کاری مواجه بوده‌ایم. در گفتگو با دکتر پرویز مظاهری، دبیر علمی انجمن روان‌پزشکان ایران، با نگاهی دقیق‌تر به این معضل جوامع مدرن می‌پردازیم.

آقای دکتر! بی کاری چه تأثیری بر سلامت روان دارد؟
 

اولین اختلال یا علامتی که به واسطه بیکار شدن یک فرد در وی رخ می‌دهد افسردگی است. زیرا فرد نسبت به آینده احساس خوبی نداشته و حس عدم امنیت دارد. به‌خصوص اگر این فرد بیکار، همسر و فرزندانی هم داشته باشد. این امر سبب ایجاد خودخوری، احساس غم و اندوه و در بعضی افراد سبب ایجاد عصبانیت و پرخاشگری می‌شود. از علایم دیگری که افراد بیکار دارند می‌توان به اضطراب اشاره کرد. اضطراب در این افراد به دلیل احساس امنیت نداشتن نسبت به آینده است و دایم نگران این هستند که زندگی‌شان دستخوش چه تغییراتی می‌شود و چه کار خواهند کرد. حتی وقتی فرد بیکار نتواند از پس مشکل‌های زندگی و نیازهای خانواده‌اش برآید ممکن است راه از بین بردن خودش را در پیش بگیرد و اقدام به خودکشی کند. افسردگی و اضطراب می‌تواند در فرد مشکل‌های جسمی زیادی ایجاد کند. این علایم معمولا عبارت‌اند از بی‌خوابی و افکار نگران‌کننده. زیرا کسی که نمی‌تواند بخوابد دایم در حال فکر کردن به مسایل ناراحت‌کننده در مورد بی کاری‌اش است‌ و به این فکر می‌کند که چرا برایش کار نیست، آینده‌اش چه می‌شود و...

آیا بی کاری مشکلات جسمی مشخصی هم در پی خواهد داشت؟
 

بله، معمولا این افراد گریه می‌کنند و بی‌حوصله و پرخاشگر می‌شوند. نمی‌توانند وظایف و کارهای روزمره‌شان را انجام دهند. شب‌ها خوا‌ب‌شان نمی‌برد و به جایش روزها می‌خوابند و همین امر سیستم تنظیم خواب و بیداری آنها را به هم می‌ریزد. دچار بی‌اشتهایی شدید می‌شوند و تمایلی به غذا خوردن ندارند. آنهایی هم که دچار اضطراب می‌شوند مدام دچار تپش قلب و نگرانی هستند و علایم جسمی اضطراب شامل درد قفسه‌سینه، مشکل تنگی نفس و احساس کمبود هوا، بی‌قراری شدید و... را از خود نشان می‌دهند. ولی اگر فرد شغل جدیدی پیدا کند یا سرشغل قبلی خود برگردد این علایم ازبین می‌رود اما چون قبل از اینکه این شغل جدید را پیدا کند علایم افسردگی را تجربه کرده است به همین دلیل توصیه می‌شود که حتما افرادی که بیکار می‌شوند، خودشان یا توسط خانواده‌شان به پزشک و روان‌پزشک ارجاع داده شوند تا با کمک دارو خواب‌شان تنظیم شده و از شدت افسردگی خود بکاهند.

گاهی افرادی که سر کار و شغل خودشان هم هستند دچار استرس و اضطراب ناشی از بی کاری می‌شوند. آیا این اضطراب از همان جنس است؟
 

خب، افرادی هم هستند که با توجه به شرایط اجتماعی که در حال حاضر بر دنیا حاکم است نگران بیکار شدن‌شان هستند. وقتی یک فرد شاغل کارمند یا کارگر می‌بیند که همکار‌هایش به ترتیب اخراج شده و از کار برکنار می‌شوند نگران این است که چه وقت نوبت به او می‌رسد و این امر ایجاد اضطراب، استرس و دغدغه در فرد می‌کند ولی فردی که شغلش را از دست داده اضطراب کمتر ولی افسردگی بیشتری دارد.

چگونه می‌توان به یک فرد بیکار از نظر روحی کمک کرد؟
 

انسان بدون حمایت عاطفی خانواده و نزدیکان و دوستان نمی‌تواند زندگی خوب و لذت‌بخشی داشته باشد. مسلما کسی که مشکلی دارد، به‌عنوان مثال شغلش را از دست داده است یا اعتیاد دارد یا مسایل دیگر، وقتی مورد سرزنش و شماتت دیگران واقع می‌شود، درد خودش را که دارد هیچ، به دلیل داشتن این احساس که دیگران راجع به او چه فکری می‌کنند، به او اهمیت نمی‌دهند، محبت نمی‌کنند یا به او سرکوفت می‌زنند، علایم اضطراب و افسردگی‌اش دوچندان می‌شود. در نتیجه به خانواده‌ها توصیه می‌کنم افرادی را که به نوعی دچار چنین مشکلی شده‌اند، حمایت کنند و آنها را تنها نگذارند.

آیا در کشورهای پیشرفته حمایت‌های خاصی از افراد بیکار صورت می‌گیرد؟
 

بله، مراکز و سازمان‌هایی وجود دارد که افراد بیکار را تا زمان پیدا کردن شغل‌ تحت پوشش قرار می‌دهند و برای آنها مقرری در نظر می‌گیرند که به‌صورت هفتگی یا ماهانه به آنها پرداخت می‌شود. در کشور ما هم بیمه تامین اجتماعی این کار را انجام می‌دهد ولی مسلما نمی‌تواند هزینه‌ای که پرداخت می‌کند جوابگوی این مساله باشد. افرادی می‌توانند از این امتیاز استفاده کنند که بیمه بوده باشند. ضمن اینکه باید دوندگی‌های بسیار زیادی بکنند تا بتوانند حق‌شان را بگیرند ولی در کشورهای دیگر تا آنجا که می‌دانم وقتی فردی بیکار می‌شود و بی کاری خود را اعلام می‌کند بلافاصله برایش حقوق و مستمری در نظر گرفته می‌شود و فرد خیالش راحت است که تا پیدا کردن شغل، حداقل درآمدی دارد که بتواند زندگی خود و خانواده‌اش را تامین کند. توصیه‌ام به دولت و سازمان‌های دولتی این است که آنها هم این امکان را برای پرسنل خود فراهم کنند که اگر روزی کارمندان‌شان مشکل بی کاری پیدا کردند غیر از صندوق تامین اجتماعی، هر سازمان و وزارتخانه حداقل تا چند ماه بعد از بر کنار شدن پرسنل و کارمندانش یک مقرری را برایشان در نظر بگیرند. ما حتی یک مشکل دیگری هم که داریم این است که افرادی که بعد از 30 سال کار از خدمت بازنشسته می‌شوند حدود حداقل 3 ماه باید صبر کنند تا حقوق بازنشستگی‌شان برقرار شود و اغلب بازنشستگان دو سه ماه بعد از بازنشستگی درآمدی ندارند زیرا حقوق شاغل بودنشان قطع شده و باید چند ماه صبر کنند تا حقوق بازنشستگی‌شان برقرار شود. به همین دلیل توصیه می‌کنم سازمان‌ها ترتیباتی را مهیا کنند که افرادی که بازنشسته یا بیکار می‌شوند بتوانند سریع‌تر به درآمدی برسند که شرمنده خانواده‌شان نشوند.

بی کاری خانم‌ها بدتر است یا آقایان؟
 

فرقی ندارد! هر فردی بیکار شود، علایم افسردگی و اضطراب و نگرانی را خواهد داشت با این تفاوت که در کشور ما بیشتر هزینه‌های زندگی بر دوش آقایان است. ولی مردانی که همسرشان نیز شاغل است مشکل کمتری دارند و اگر یکی از زوجین از کار برکنار شود حقوق زوج دیگر می‌تواند زندگی را تا حدی تامین کند اما مردانی که همسرانشان خانه‌دار هستند وهیچ درآمدی ندارند بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرند. به جز زنان سرپرست خانوار که بیکار شدن آنها علاوه بر افسردگی و اضطراب بیشتر، خانواده را نیز بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد و قطعا مشکل‌های بیشتری خواهند داشت.
منبع:www.salamat.com