گفتگو با دکتر فاطمه پوررضاقلی، متخصص نفرولوژی
اگر در خانواده‌تان بیمار کلیوی داشته باشید با برخی از مشکلات مخصوص این مبتلایان آشنا هستید. غذایی که برای آنها تدارک می‌بینید، روزهایی که قرار است به دیدارشان بروید و یا مسافرت‌های دسته‌جمعی‌تان همه تحت شعاع این معضل قرار می‌گیرد. برای رفع هرچه بهتر مشکلات بیماران دیالیزی گفتگویی با خانم دکتر فاطمه پوررضاقلی استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی داشته‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.
چه‌جور بیمارانی را دیالیز می‌کنند؟
وقتی کلیه‌ها نمی‌توانند خون را به درستی تصفیه کنند و کارشان مختل می‌شود، باید از دستگاه (جانشینی) برای انجام این کار کمک گرفت. دیالیز درواقع همان جانشین است که به طور مصنوعی کار کلیه‌ها را انجام می‌دهد.
آیا دیالیز هم انواع و اقسام دارد؟
بله. دیالیز روش‌های متعددی دارد وگرنه خود دیالیز در اصل روشی ثابت است. شیوه این تصفیه خون که مدنظر ماست و برای ادامه حیات همه ما لازم است، در دیالیز به دو گونه انجام می‌شود. یکی، دیالیز صفاقی و دیگری دیالیز خونی است. در دیالیز خونی، بیمار هر هفته سه بار به مراکز دیالیز می‌آید و هر بار به مدت چهار ساعت می‌خوابد و با سوزن‌های مخصوص خون او را تصفیه می‌کنیم. در دیالیز صفاقی نیازی نیست بیمار به مراکز دیالیز مراجعه کند و خودش در منزل می‌تواند محلول دیالیز را از طریق کاتتری که داخل بدنش گذاشته‌ایم، وارد کند و بعد از حدود چهار تا شش ساعت آن محلول را از بدن خارج کند. هر بار نیم ساعت وقت او گرفته می‌شود. فرد می‌تواند به کار و زندگی خود برسد و اگر دانشجو یا جراح است بدون اینکه کسی متوجه باشد، مانند دیگران مشغول به کار شود. اما نباید فراموش کند که روزی چهار بار باید این کار را انجام دهد.
این کاتتر که می‌فرمایید کجا قرار گرفته است؟
در داخل شکم و زیر ناف، داخل حفره شکمی است. از نظر ظاهری هیچ‌کس متوجه آن نخواهد بود. فقط یک پانسمان ساده روی شکم است. می‌تواند در هنگام وارد کردن مایع دیالیز، آن را بردارد و از طریق کاتتر به تصفیه خون کمک کند. از آن کاتتر چیزی بیرون نیست. فرد می‌تواند حمام برود و زندگی عادی کند.
معایب دیالیز صفاقی چیست؟
به هر حال هر روشی معایبی دارد. امکان گیر کردن محلول وجود دارد. امکان عفونت، شایع‌ترین مشکل در بیمارانی است که دیالیز صفاقی دارند.
گذشته از صرف وقت و هزینه چند بار در هفته رفت و آمد، آیا دیالیز خونی عیب دیگری نیز دارد؟
بله. به دلیل اینکه سوزن‌های نسبتا درشتی برای تبادل خون وصل می‌شود و باید سه بار در هفته این رگ‌گیری صورت بگیرد، به هر حال پوست آن ناحیه سخت می‌شود و با درد و ناراحتی بیمار همراه است که این امر در دیالیز صفاقی وجود ندارد. درضمن، افت فشار، گرفتگی دردناک عضلانی و اینکه باید چهار ساعت صاف و بی‌حرکت بخوابند، همه گویای مشقت‌هایی است که در دیالیز خونی وجود دارد.
برای حل این مشکل در کشورهای پیشرفته چه کرده‌اند؟
دستگاه‌ها و امکانات در کشورهای توسعه‌یافته، جدید و مدرن است. از آن گذشته به دلیل امکاناتی که دارند، افراد با برخی از مشکلات مانند تخت‌های به هم فشرده و فضای ناکافی مواجه نیستند. تصور کنید برای آنها تلویزیون و اتاق مناسبی باشد که فهرست غذا بیاورند و فرد تصور کند در خانه خودش نشسته است. در این صورت خیلی شرایط روحی‌اش با کسی که در تخت مجاور او فردی از درد فریاد می‌کشد، متفاوت خواهد بود. حالا به این مسایل، ترافیک و هزینه و اینکه هر روز باید یک همراه با خود بیاورد را نیز اضافه کنید (80 درصد این دیالیزی‌ها به همراه نیاز دارند چون با افت فشار و مشکلاتی مواجه‌اند).
پس دیالیز صفاقی خیلی بهتر است. خب، چرا همه با این روش دیالیز نمی‌شوند؟
اگر فردی از نظر سطح فرهنگی یا از نظر توانایی در حدی باشد که نتواند این کار را انجام بدهد، چطور؟ فرض کنید با فردی رو به رو هستید که چشمش خوب نمی‌بیند، دستش توانایی ندارد و یا کسی را در منزل ندارد که برایش این کار را انجام بدهد. خیلی از مواقع بیماران ما طی مشاوره می‌گویند اتاقی کوچک داریم که من و چهار فرزندم در آن زندگی می‌کنیم. چطور شما انتظار دارید در این فضای محدود، محوطه‌ای را برای این کار (وارد کردن محلول دیالیز تحت شرایط استریل) اختصاص دهد؟
مشاوره این بیماران چگونه صورت می‌گیرد؟
وقتی فرد مبتلا به نارسایی کلیه را به عنوان بیمار نیازمند درمان تشخیص دادیم، وی را تحت مشاوره قرار می‌دهیم.
اگر بیمار جوان باشد و یا توانایی انجام پیوند کلیه را از هر حیث داشته باشد، ترجیح می‌دهیم که دیالیز انجام نشود و به طور مستقیم برای انجام پیوند برود. بیمارانی که تحت دیالیز نباشند و با عوارض دیالیز درگیر نشوند، از نظر نتیجه پیوند نیز مطلوب‌تر هستند. در مرحله بعدی با آنها گفتگو می‌کنیم. اگر شخصی توانایی و سطح درک لازم را داشته باشد، اگر به چاقی مفرط مبتلا نباشد (در صورت چاقی نمی‌توان کاتتر را از بین این لایه‌های چربی در شکم او قرار داد)، اگر مشکل تنگی نفس و سابقه جراحی روی شکم نداشته باشد، او را آموزش می‌دهیم که خودش دیالیز صفاقی را انجام بدهد. برای این کار، پرستار بخش با انجام دیالیز صفاقی بر بالین بیمار و نمایش سی‌دی‌های آموزشی، مهارت لازم را به فرد می‌آموزد. معایب و محاسن روش را توضیح می‌دهد. البته در صورت توانایی لازم برای این کار درمی‌یابد که عواقب و مشکلات دیالیز صفاقی کمتر است.
آیا داروهای دیالیز آنها را با توجه به ضعف و مشکلات جسمی که دارند، در اختیارشان می‌گذارید یا باید برای تهیه دارو هم مشقت بکشند؟
اتفاقا موضوعی که شما گفتید خیلی اهمیت دارد. ای کاش سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان اقدامی شبیه چیزی که شما گفتید، انجام می‌دادند. به طور مثال، ترتیبی می‌دادند که بیماران دیالیزی به جای رفتن به داروخانه‌ها و ایستادن در صف‌های تهیه دارو، موقعی که برای ویزیت و یا دیالیز شدن به بخش مراجعه می‌کنند، داروی خود را تهیه کنند. بیماران ما علاوه بر ناراحتی‌های جسمی، روزی هزار بار خجالت و شرمندگی خانواده و دوستان را به جان می‌خرند. کمی خودمان را به جای آنها بگذاریم، چون با دردهای جسمی روبه‌رو هستند. (به هر حال دیالیز نمی‌تواند کار کلیه طبیعی سالم را انجام دهد.) و به خصوص هر چه از مدت دیالیزشان بیشتر گذشته باشد، عوارض دیالیز بیشتری بروز کرده است و تازه به تنهایی نمی‌توانند به دنبال تهیه دارو بروند. بیمارانی داشتم که در صف تهیه دارو تشنه شدند و ناخودآگاه آب خوردند و چون با محدودیت آب مواجه بودند، وارد مرحله ادم ریوی شدند.
عوارض دیالیز چیست؟
کم‌خونی، مشکلات قلبی، دردهای استخوانی، گرفتگی‌های عضلات، پوکی استخوان و در یک کلام نارسا شدن کلیه‌ها مشکلات بی‌شماری را ایجاد می‌کند.
توصیه آخر
اگر شما به بیماری خاص خانوادگی دچارید مانند فشارخون و یا دیابت بهتر است با در نظر گرفتن نکاتی، از نارسایی زودرس کلیه‌ها جلوگیری کنید مانند کنترل قند، کنترل فشارخون، رژیم غذایی مناسب، مصرف نکردن داروهای نا به جا و به خصوص مسکن‌هایی چون بروفن، دیکلوفناک سدیم، آسپرین، مصرف بدون تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها و غیره. من بیمار 40 ساله‌ای دارم که با نارسایی کلیه مراجعه کرده است. او سال‌ها است که به دلیل درد کمر و سر درد و غیره روزی یک تا دو عدد بروفن می‌‌خورده است. شاید در گذر سال‌ها همان تعدادی که به نظر شما بسیار ناچیز می‌نماید، عوارضی تا این حد وخیم بدهد. چه عارضه‌ای بدتر از نارسایی کلیه‌ها.
منبع:http://www.salamat.com
/ج