«یا أیها الذین آمنوا کونوا قوّامین لله شهداء بالقسط و لا یجرمنّکم شنآن قوم علی ألاّ تعدلوا اعدلوا هو أقرب للتقوی و اتقوا الله انّ الله خبیر بما تعملون»
(سوره مائده، آیه 8)
ای اهل ایمان در راه خدا پایدار و استوار باشید و گواه بر عدالت و دادخواهی باشید. و همانا شما را نباید دشمنی و عداوت برخی از افراد وادار سازد که از راه راست عدالت خارج شوید. عدالت داشته باشید (در همه جا و هر زمان) که بی گمان عدالت به تقوا نزدیکتر از هر کاری است و تقوا را پیشه خود سازید که همانا خداوند بر هر چه می کنید آگاه است.
قوّامین: جمع قوّام است. و قوام صیغه مبالغه از " قائم " است و معنای قوام لله کسی است که در رفتار و کردارش کاملا رضایت خدا را مورد نظر خویش دارد و در هر زمان و مکان او را حاضر و ناظر بر اعمال خود می یابد و جز خشنودی خدا انگیزه ای ندارد.
یجرمنّکم: جَرْم (بر وزن عزم) به معنای قطع است و در اینجا به معنای وادار ساختن می باشد. لا یجرمنّکم: یعنی وادار نکند شما را. و برخی استادان لغت گفته اند: لا یجرمنّکم، یعنی لا یدخلنّکم فی الجرم. و با این معنی یجرمنّکم از جُرم و جریمه گرفته شده یعنی این کار شما را داخل در گناه و خطا و جرم نسازد.
شنآن: به معنای عداوت و کینه است.
اعدلوا: یعنی با عدالت رفتار کنید چه نسبت به خویشان و چه نسبت به دشمنان.
اتقوا الله: بترسید از عقاب خداوند و از گناهان دوری جوئید.
ان الله خبیر بما تعملون: خداوند آگاه است به کارهائی که شما انجام می دهید، پس شمارا در کارهای نیک پاداش بخشد و در کارهای بد کیفر دهد.
این آیه شریفه شباهت دارد به آیه دیگری که در سوره نساء وارد شده است و در آن می فرماید: «یا أیها الّذین آمنوا کونوا قوّامین بالقسط شهداء للّه ولو علی أنفسکم» در این آیه نیز خداوند مؤمنان را هشدار می دهد که دست از عدالت و دادخواهی برندارند هرچند مصالح و منافع خودشان به خطر بیفتد یا بخواهند به نفع دیگری شهادت بدهند هرچند خواهر و برادر و نزدیکترین خویشان باشند.
در شهادت ها و داوریها نباید اغراض شخصی و هواهای نفسی و مصالح فردی مد نظر باشد. باید انسان تقوای خدا را پیشه خود سازد و در هر حال با تقوا حکم کند و با تقوا شهادت دهد. این آیه صراحت دارد که نباید هواها دخالت در گواهی ها و داوری ها داشته باشد، که در آن صورت جامعه به خطر می افتد و ظلم حکمفرما می شود و چه بسا یک گواهی نا بحق انسانهای بی گناهی را مورد تجاوز و تعدی قرار دهد و حقوقشان را پایمال گرداند.و اگر خدای ناخواسته چنان پیشامدی پیش آید، انسان به شدت مورد خشم و غضب خدای قهار قرار می گیرد.. گو اینکه ظلم و تعدی به دیگران گاهی موجب می شود که حتی توبه شخص نیز پذیرفته نشود یا موفق به توبه نگردد و این به خدا از همه چیز سنگین تر و وحشتناکتر است. و لذا خداوند عدالت را از هر کاری، طبق این آیه مبارکه به تقوا نزدیکتر می داند چه عدالت است که حقوق فرد و حقوق جامعه را نگه می دارد.
در روایتی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود: «بالعدل قامت السموات و الأرض» استواری آسمانها و زمین بر پایه عدالت است.
یعنی تنها زندگی بشر بر روی زمین وابسته به عدل نیست بلکه تعادل نیروها و قرار گرفتن هر چیزی در جای مناسب خود (که این معنای واقعی عدل است) تعادل آسمانها و زمین و تمام افلاک را نگه داشته است.
آری.. پیوسته عدالت و دادخواهی شعار اسلام در زندگی انسانها است و قرآن از این روی بر تربیت انسانها بر اساس عدالت تأکید دارد و پیوسته آنان را به عدالت نسبت به دوست و دشمن سفارش می کند تا اینکه تمام آرمانهای کژ و انحرافی را از درون انسانها بزداید و آنها را از حرکت در مسیر کژی بازدارد.
و این آیه به همان خاطر نازل شده است که اشاره به برخی از زوایای کژ در تفکر انسان بنماید که این زاویه های انحرافی خواه ناخواه او را از راه مستقیم و حرکت در خط الهی باز می دارد.
بنابر این در آغاز آیه، انسان مؤمن را به توجه مطلق به پروردگارش دعوت می کند و از او می خواهد که جز رضایت خدا انگیزه ای برای قیام و حرکت در جهان هستی نداشته باشد و همواره در وجود خود غیر خدا را فرض نکند و جز توجه به او و عمل به خواسته های او توجهی دیگر نداشته باشد و این اساس تمام دعوتهای پیامبران و أولیای الهی است در تمام زمانها و مکانها.
پس قبل از هر چیز باید تمام انگیزه ها و احساسات و عواطف رنگ الهی به خود گیرد و در برابر خواسته های خدا خاضع شود. اگر چنین شد انسان هیچ عاطفه و احساسی را در راه غلط به کار نمی گیرد و از هیچ حکمی جز حکم خدا پیروی نمی کند و بی گمان شهادت و داوریش به قسط و عدل خواهد بود. یعنی در حقیقت نتیجه گیری از فراز اول آیه، همان حکم به عدالت است. زیرا مؤمن اگر خدا را در تمام اعمال و کردار و رفتار و احساس و حب و بغض مد نظر داشت و تنها رضایت او را غرض اصلی و فرعی خود دانست، در آن حالت فقط با نور خدا زندگی را می بیند و با نور خدا جهان هستی را احساس می کند «المؤمن ینظر بنور الله» و نور خدا انسان را از تجاوز به حریم دیگران و تعدی بر حقوق مردم قطعا باز می دارد.
پس شهادت به قسط، حرکت ایمان روشنگرا است در زندگی مؤمن و در چنین روح خدائی، جائی برای عداوت و صداقت، یا خویشی و کینه توزی و عصبیت نمی ماند و انسان با نور تقوا همیشه عدالت را می بیند نه دوست را و نه دشمن را. خدا را می بیند نه خویش را و نه هواها را. حق را می بیند نه مصلحت را. هان! بیائید ای مسئولان و ای کارگزاران.. با این خط الهی و در راستای آن حرکت کنید و کارهای کلیدی را فقط به تقواپیشگان دانا و خداخواهان کاردان بدهید نه به نزدیکان و دوستان و هم خطان تا آنکه از گزندها مصون بمانید و جامعه از حالت سستی و بی بند و باری و بی اعتمادی به در آید و به سوی حق همواره روان شود.آمین رب العالمین.
