قرص برنج یکی از خطرناک ترین سموم دفع آفات نباتی است مسمومیت با این سم یکی از کشنده ترین و دردناک ترین مسمومیت هاست.
سرنوشت تلخی در انتظار همه شان است؛ چرا که قربانی یک تصمیم عجولانه می شوند. آنها وقتی پشیمان می شوند که دیگر کار از کار گذشته چرا که در نهایت خانواده خود را داغدار یا جریحه دار می کنند. این افراد اگر خوش شانس باشند باید عمری با معلولیت سر کنند؛ درباره افرادی حرف می زنیم که تاوان عمل غیرمنطقی شان را عزیزانشان می پردازند؛ افرادی که با به خطر انداختن جان خود از روی نا آگاهی زندگی را به کام خانواده شان زهر می کنند. سوژه این گزارش گروهی از این افراد هستند که ناخواسته دست به این عمل ناپسند می زنند؛ ناخواسته به این جهت که این افراد قصد کشتن خود را نداشته اند چرا که به گفته کارشناسان بیشتر افرادی که با خوردن قرص اقدام به خودکشی می کنند افرادی هستند که نیتشان بیشتر جلب توجه اطرافیان است تا اینکه بخواهند خودشان را بکشند. در واقع تنها افرادی با خوردن قرص برنج می میرند که از خطرناک بودن این آفت نباتی اطلاع زیادی ندارند این در حالی است که قرص برنج یکی از سمی ترین و خطرناک ترین سموم دفع آفات نباتی است که تا به حال پادزهری برایش پیدا نشده است. افرادی که این قرص را برای خودکشی می خورند اگر از عوارض و نحوه از کار انداختن اعضای بدن توسط این سم خبر داشتند هرگز از آن استفاده نمی کردند چرا که این قرص در آخرین مرحله روی مغز اثر می گذارد برای همین فرد مسموم تا آخرین لحظه عمرش درد عمیقی را تحمل خواهد کرد. در این گزارش ابتدا چند خبر در خصوص مرگ و میر و مسمومیت با قرص برنج را مرور می کنیم بعد به بیمارستان لقمان تهران می رویم تا با یکی از بیماران این بیمارستان که با خوردن قرص برنج اقدام به خودکشی کرده حرف بزنیم علاوه بر این با دکتر شاهین شادنیا، متخصص سم شناسی و رئیس بخش مسمومیت های این بیمارستان هم گفت و گو کردیم تا در خصوص این سم، بیشتر بدانیم.
براساس اعلام مراکز درمانی استان گیلان پنج تا هفت نفر هر ماه در این استان با خوردن قرص برنج می میرند. در چهار ماه گذشته از 79 نفری که به بیمارستان رازی رشت مراجعه کردند، 27 نفرشان فوت کرده اند. بر همین اساس مقرر شده برای کاهش شمار مسمومیت با قرص برنج، از داروهای شیمیانیی دیگری، برای مبارزه با آفات برنج استفاده شود.
پایگاه خبری بی .بی .ان:« رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران، آمار مرگ و میر ناشی از قرص برنج را در کشور نگران کننده خواند و گفت میزان کشندگی این قرص بیشتر از سیانور است و در بعضی از استان های کشور تقریباً در همه ماه ها، مرگ ناشی از مصرف قرص برنج گزارش می شود.»
همین طور در اردیبهشت ماه سال 85 خبر گزاری فارس اعلام کرد:« مرگ چهار دانش آموز دختر بر اثر مصرف قرص برنج در تهران گزارش شد.» با مرگ دانش آموز هنرستانی در خیابان مفتح تعداد قربانیان مصرف قرص برنج در تهران به چهار دانش آموز دختر رسید. این دختر که افسانه نام دارد، 17 اردیبهشت ماه 85 در هنرستانی در خیابان مفتح دچار تشنج شد و بعد از انتقال به بیمارستان جان سپرد. پزشکان بعد از معاینه بیمار، علت مرگ او را مصرف قرص برنج اعلام کردند. اسفند سال قبل هم دو دختر دیگر به نام های آرزو و لیلا به خاطر مصرف این قرص ها در این مدرسه جان باخته بودند.»
بیمارستان لقمان
بیمارستان لقمان تهران یکی از بیمارستان هایی است که به طور متوسط هر سه روز یک بار، می توان در آن شاهد حضور بیمارانی بود که به خاطر مصرف قرص برنج مسموم شده و برای درمان به قسمت اورژانس این بیمارستان منتقل شده اند. دکتر شاهین شادنیا، متخصص سم شناسی و رئیس بخش می گوید:« قرص برنج ترکیبی است که از آن به منظور دفع آفات کشاورزی در سیلوهای نگهداری برنج استفاده می شود و در دو نوع شیمیایی و گیاهی وجود دارد. ترکیب گیاهی قرص شامل سیر، کلرورسدیم، نشاسته و تالک است و از آن در کیسه های برنج خانگی استفاده می کنند. در قرص شیمیایی، ترکیب فسفید آلومینیوم وجود دارد که در دفع آفات برنج استفاده می شود. اگر فردی از قرص برنج گیاهی، به عمد یا غیرعمد استفاده کند، دچار مسمومیت کم خطری می شود که شانس بهبودی در آن بسیار بالاست.»
اما موضوع نگران کننده زمانی اتفاق می افتد که فرد قرص شیمیایی برنج را می خورد. وقتی این ماده خطرناک در مجاورت با رطوبت قرار گرفته و با آب دهان یا اسید معده مخلوط می شود، گاز خطرناکی تولید می کند به نام فسفین با فرمول( P.H.3) که به گفته دکتر شادنیا، خطر اصلی قرص، مربوط به همین ماده است: « بسیاری از مسمومانی که با این نوع مسمومیت به بیمارستان می آیند، می گویند قرص برنج شیمیایی بوی ماهی یا سیر گندیده را می دهد. گازی که از دهان مسمومان قرص متصاعد می شود، اشتعال زاست و گاهی در فاصله ای که پزشکان با وسایل الکتریکی در حال شست و شوی معده بیمار هستند، در اثر اصطکاکی که بین دود و جرقه حاصل از وسایل الکتریکی به وجود می آید، ایجاد اشتعال شده و باعث سوختگی صورت فرد مسموم می شود.»
مرگ دردناک
ارگان هایی مثل قلب، عروق مویرگی و بافت های ریه بیشتر آسیب می بینند و مغز کمتر. به همین علت است که بیماران تا آخرین لحظات هوشیارند و در مراحل نهایی است که تنفس دچار مشکل شده، در نتیجه اکسیژن رسانی به مغز مختل و مسموم دچار کاهش سطح هوشیاری و نهایتاً مرگ می شود. دکتر شادنیا به عواملی اشاره می کند که در شدت مسمومیت با قرص برنج تأثیر دارد:« یکی از فاکتورها کهنه بودن قرص هایی است که در کیسه های برنج نگهداری می شود. قرص، به خاطر مجاورت با هوا فسفین آزاد می کند. حل شدن آن در آب و استفراغ بعد از خوردن قرص به دلیل عدم تحمل بوی زننده آن هم باعث آزاد شدن فسفین می شود.»
علائم اولیه مسمومیت با قرص برنج شیمیایی، در 10-15 دقیقه اول به صورت تهوع، استفراغ و بعد درد شکمی بروز می کند. در شش ساعت اول، بیمار دچار افت فشار خون شده و ضربان قلبش ریتم نامنظمی پیدا می کند.
به گفته این سم شناس، بحرانی ترین لحظه در 24 ساعت اول است. اگر مسمومی در 24 ساعت اول زنده بماند، شانس زندگی را پیدا می کند.
در 72 ساعت بعد اگر بخت با او یار باشد و عوارض کبدی و کلیوی گریبانگیرش نشود، احتمالاً نجات پیدا می کند:« متأسفانه شرایط سم به نحوی است که هنوز پادزهری برایش تهیه نشده. مسمومیت با قرص برنج را در گذشته های نه چندان دور هم داشتیم و مختص جامعه ما هم نیست. در کشورهایی مثل هند که کاشت صنعتی وجود دارد، از این ترکیب برای دفع آفات کشاورزی استفاده می شود اما در این کشور این قرص عامل شایع خودکشی به شمار می رود. اما در کشورهای غربی، چون برنج کمتر کشت می شود، مسمومیت را کمتر می بینیم و اگر هم هست، عمدی نیست. در نواحی شمالی کشور، آمار مسمومیت با قرص برنج بیشتر است.»
اما این سؤال پیش می آید که چرا تعدادی از آنها از قرص برنج استفاده می کنند؟ علت را در چند بعد می توان جست و جو کرد. دکتر شادنیا معتقد است عدم اطلاع رسانی در خصوص خطرناک بودن این سم یکی از دلایل افزایش این آمار است؛ «قرص برنج در مکانی ارائه می شود که نظارتی روی آن وجود ندارد. عطاری ها زیر نظر وزارت بهداشت نیستند و زیر نظر وزارت بازرگانی فعالیت می کنند. این ترکیب، یک سم کشاورزی است و عطاری مکانی است که در درمان های سنتی- گیاهی نقش دارد. حالا جای سؤال است که چرا قرص برنج باید در عطاری ها به فروش برسد؟ الان نوع گیاهی آن فقط در داروخانه ها عرضه می شود.»
یک قرص 3 گرمی عملاً می تواند باعث مرگ و میر شود، « از ابتدای فروردین امسال تا اول مردادماه، 117 نفر به خاطر مسمومیت با قرص برنج به بیمارستان مراجعه کرده اند که از این تعداد 21 نفر فوت شده اند. یک ذهنیت غلط بین جوانان ایجاد شده بود و فکر می کردند قرص برنج همان اکستازی است، در حالی که ترکیبات این دو ماده با یکدیگر متفاوت است.»
مهناز دهدستی هم یکی از پرستارانی است که در بخش ( آی.سی.یو) بیمارستان لقمان کار می کند او درباره افرادی که به خاطر مصرف قرص برنج به این بیمارستان منتقل شده اند، می گوید:« میانگین سنی کسانی که دست به خودکشی با قرص برنج زده اند، 16 تا 30 ساله است. عشق های نافرجام و مخالفت خانواده ها، وجود زمینه روانی برای خودکشی کردن اختلاف با خانواده همسر، جلب توجه و ترساندن والدین از دلایل خودکشی افراد است و البته بسیاری از آنها از کارشان اظهار پشیمانی می کنند.» دکتر شادنیا توصیه ای هم دارد:« اگر با فردی که قرص برنج خورده، مواجه شدید، تنها در صورتی که هوشیار بود، باید او را وادار به استفراغ کنید تا باقیمانده دارو از معده خارج شود وگرنه محتویات معده به حلق برگشته و سبب خفگی می شود و بعد او را به سرعت به اورژانس برسانید.»
منبع: همشهری سرنخ، شماره 73