پارگی و بیرون زدگی دیسک بین مهره ای در اثر از هم گسیختگی ناگهانی یا تدریجی رباط ها و بافت های حمایتی اطراف دیسک ین مهره ای ( بالشتک هایی که مهره های ستون فقرات را از هم جدا می کنند) ایجاد می شود. دیسک های بین مهره های گردن یا کمر بیشتر از سایر قسمت های ستون فقرات دچار این مشکل می شوند. جابه جایی جسم صفحه ای بین مهره ای ممکن است به صورت پرولاپس، فتق، پارگی یا بیرون زدگی دیسک بروز کند که نشان دهنده از بین رفتن کل دیسک بین دو مهره است. ستون فقرات و مهره های ناحیه سینه ای که کمترین آسیب پذیری را دارند، به نظر می رسد بر اثر نیروهای حاصل از جاذبه صفحات مهره های کمری در قیاس با صفحات گردنی دچار پارگی می شوند.
علل بیماری
با ضعیف شدن و پارگی بافت دیسک، به رشته های عصبی که از درون کانال ستون فقرات عبور می کنند، فشار می آورد. این از هم گسیختگی بافت دیسکی در اثر آسیب ناگهانی یا استرس مزمن، مثلاً بلند کردن مداوم اشیای سنگین یا چاقی، به وجود می آید. فتق صفحه مهره ای ناشی از خم شدن کمر بدون جمع کردن زانوها و اجرای حرکات چرخشی است که فشار زیادی بر صفحه بین مهره ای وارد می کند. فشار مکرر به شکل فزاینده ای مقاومت صفحه را کاهش داده و موجب بیرون زدگی و فتق آن می شود. عوامل خطر آفرین عبارتند از: کار شدید جسمی، ورزش سخت یا توان فرسا، عضلات ضعیف شکمی و پشت، وزنه برداری، عدم آمادگی جسمانی و پیچش ناگهانی و شدید بدن یا پرش از ارتفاع زیاد. برای پیشگیری، باید اشیا را با روش درست بلند کرد و برای حفظ توان و قدرت عضلانی مناسب، مرتباً ورزش کنید.
علائم بالینی
علائم پارگی صفحه بین مهره ای کمری علائم بیرونی زدن دیسک بین مهره ای در قسمت تحتانی کمر و یا پارگی صفحه بین مهره ای کمری شامل موارد زیر است:
درد نواحی پایین پشت ( کمر) که به پشت ران ها، پشت باسن، ران، ساق پا، یا پا انتشار دارد (درد سیاتیک) و معمولاً در اثر حرکت شدیدتر می شود.
گرفتگی عضلات
*تشدید درد بر اثر کشیدگی و فشار ( حرکت، سرفه، عطسه، بلند کردن اشیا زور زدن جهت دفع مدفوع، دولا شدن و بالا آوردن مستقیم پا)
*از بین رفتن رفلکس های عمیق تاندون
*حساسیت شدید در ناحیه توزیع ریشه های عصب تحت تأثیر
*عدم کنترل ادرار و مدفوع، تحلیل رفتن و ضعف عضلات ( از عوارض احتمالی)
*علائم پارگی صفحه بین مهره ای گردن
در صورت بیرون زدن دیسک بین مهره ای در گردن، علائم زیر بروز می کند:
*درد گردن، شانه یا در مسیر باز و به سمت دست که این درد با حرکت بدتر می شود.
*ضعف، بی حسی، یا تحلیل رفتن عضلات دست ( اندام فوقانی)
*سفتی گردن ( حرکت گردن یا پشت برای مصدوم بسیار دشوار است و یا اصلاً قادر به این کارنیست.)
تشخیص بیماری
اقداماتی که برای تشخیص بیماری انجام می شوند، شامل موارد زیر است:
*عکسبرداری از گردن یا قسمت پایینی ستون مهره ها، از جمله میلوگرام ( تزریق ماده رنگی در مایع اطراف ستون مهره ای که به هنگام عکسبرداری با اشعه ایکس به راحتی دیده می شود)
*دیسکوگرافی ( تزریق ماده رنگی درون دیسک)
*سی تی اسکن
ام آر آی (MRI)
درمان
در مرحله حاد بیماری، بهتر است حداقل دو هفته در رختخواب استراحت کنید و فعالیت های طبیعی خود را با بهبود علائم از سر بگیرید. استراحت طولانی در رختخواب به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
از دراز کشیدن به صورت دمر و استفاده از بالش های بزرگ و ضخیم باید اجتناب کرد. سعی کنید در یک سطح صاف و محکم در راحت ترین وضعیت ممکن بخوابید.
*در 72 ساعت اول و گاهی نیز بیشتر، کیسه یخ روی ناحیه دردناک قرار دهید. این کار به کاهش درد و گرفتگی عضلات کمک می کند.
*استفاده از کشش متناسب جهت تسکین درد در فتق صفحات بین مهره ای گردن نیز گاه مؤثر است.
*بازتوانی برای تقویت عضلات، اجرای نرمش های انبساطی پیشرونده عضلانی و سایر روش های کاهش تنش
*روان درمانی یا مشاوره برای فراگیری روش های مقابله با درد مداوم
*حرارت درمانی عمقی، ماورای صوتی و استفاده از حرارت موضعی مرطوب ( به جای این کار می توانید از لامپ گرمایی، دوش یا حمام آب داغ، کمپرس آب داغ، یا صفحات گرم کننده برای تخفیف درد استفاده کنید).
*استفاده از جوراب های ضدواریس و خمش و بازشدگی متناسب پا به منظور پیشگیری از ترومبوفلبیت
منبع:نشریه دنیای سلامت، شماره 55.
/ج
