درباره بیماری های شایع زنان که ممکن است پزشکان به آنها بی توجهی کنند...
سوزان زن جوانی بود که مدت های مدید از علائم عجیبی در عذاب بود که نه تنها خودش، بلکه پزشکان نیز علتش را نمی فهمیدند. او مدام احساس خستگی می کرد، گاه به گاه احساس گیجی داشت، لکه های تیره ای روی قفسه سینه اش پدیدار شده بود و در مدت دو سال نزدیک به 12 کیلو وزن اضافه کرده بود. بعضی روزها او به شدت احساس گرسنگی می کرد و زیاد می خورد، ولی برخی روزها هم اصلاً اشتها نداشت و به زور چیزی از گلویش پایین می رفت. پزشکان به سوزان گفتند که اگر قدری وزنش را کاهش دهد و ورزش کند، این مشکلات برطرف خواهند شد. او این کارها را انجام داد ولی علائم همچنان سر جای خود بودند. سوزان آزمایش های تیروئید هم انجام داد که همگی طبیعی بود. پزشک او می گفت:« من درباره این علائم هیچ نظری ندارم و نمی دانم علت آنها چیست. کمی صبر کن، خود به خود از بین خواهند رفت.» ولی علائم از بین نرفتند و بدتر از همه اینکه او سه بار باردار شد و هر بار سقط کرد.
پس از چهار سال از شروع این کابوس، بالاخره یک متخصص زنان برای او سونوگرافی درخواست کرد و با یک سونوگرافی ساده مشخص شد که تخمدان های او پر از کیست است که به آن سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می گویند. این عارضه یک اختلال هورمونی است که با علائمی چون قاعدگی نامنظم، ناباروری و چاقی خود را نشان می دهد. متخصص زنان داروی متفورمین را برایش تجویز کرد و سوزان قدری آسایش یافت. او می گوید:« به وضعیت سالم قبلی برگشتم. حالا انرژی دارم و دیگر مدام گرسنه نیستم.» و مهم تر از همه اینکه او توانست به طور عادی باردار شود و به سلامت فرزندی به دنیا آورد.
به گفته کارشناسان، بسیاری از زنان وقتی از مطب پزشکان بیرون می آیند، احساس می کنند به علائم آنها آن طور که باید توجه نشده است. پزشکان به آنها می گویند که این علائم ناشی از فشارهای روانی است و اگر از استرس و نگرانی خود بکاهند، این علائم هم برطرف خواهند شد. در واقع، بسیاری از زنانی که با چنین مشکلی روبه رو هستند و بارها از این دکتر به آن دکتر رفته اند و همچنان از علائم عجیب و غریبی در عذابند، دچار یک اختلال خود ایمنی هستند. این نوع بیماری ها زمانی بروز می کنند که سیستم ایمنی بدن علیه خودش وارد عمل می شود و به خودش آسیب می زند. از هر پنج آمریکایی یک نفر به یکی از این اختلالات مبتلاست که سه چهارم ( حدود 22 میلیون نفر) از آنها را زنان تشکیل می دهند. آمار در آمریکا نشان داده که برخی از این زنان مدت های مدید ( حتی 10 یا 15 سال) با این علائم زندگی می کنند و پس از این مدت طولانی بالاخره بیماری شان تشخیص داده می شود. ویرجینیا لد، بنیانگذار و مدیر اجرایی انجمن بیماری های خود ایمنی آمریکا در این باره می گوید:«پزشکان به بیش از 40 درصد از زنانی که چنین مشکلاتی دارند می گویند که آنها خیلی به سلامتی خود حساس شده اند و به نوعی «خود بیمار انگاری» مبتلا هستند. حال چه باید کرد تا بیماری سریع تشخیص داده و درمان مناسب در زمان لازم آغاز شود؟ به گفته ویرجینیالد و دیگر کارشناسان، بهترین راه، کسب اطلاعات درباره بیماری های شایع در زنان و ارائه نکات کلیدی درباره آنها به پزشک است تا او به علائم شما بیشتر توجه کند. البته علائم همیشه ناشی از بیماری خودایمنی نیستند و ممکن است مربوط به اختلالات هورمونی یا دیگر اختلالات باشند؛ ولی در هر حال این احتمال وجود دارد. در اینجا چند بیماری خود ایمنی شایع و چند بیماری غیرخودایمنی که زنان بسیاری به آنها مبتلا هستند را شرح خواهیم داد. دانستن این اطلاعات در هر حال به نفع شماست.
بیماری های غیرخودایمنی
فیبرومیالژی
پزشکان منشا دردهای پراکنده ای را که بیمار احساس می کند و یکی از مشخصه های اصلی این بیماری است، به درستی نمی دانند. آنها فکر می کنند که مغز این بیماران ممکن است احساسات عادی را به درد تعبیرکند. 3 تا 6 میلیون زن در ایالات متحده به این بیماری مبتلا هستند.
نشانه ها
مهم ترین نشانه های فیبرومیالژی که معمولاً اوایل یا اواسط بزرگسالی بروز می کند، دردهای پراکنده در بدن، بی حسی و خستگی، عدم تمرکز و اختلال در خواب می باشد.
راه تشخیص
دکتر جیمز لسین، رئیس بخش روماتولوژی بیمارستان هنری فورد در دیترویت می گوید:«با معاینه فیزیکی و تست های آزمایشگاهی نمی توان این بیماری را تشخیص داد. در عوض ما به دنبال دردهایی هستیم که بیش از سه ماه طول بکشند و آزمایش حساسیت به درد انجام می دهیم.» این آزمایش نقاطی را مشخص می کند که بدون قرمز یا متورم شدن، با تماس درد می گیرند. اگر 11 تا 18 نقطه دردناک باشد، آزمایش مثبت خواهد بود.
درمان
مسکن هایی که بدون نسخه فروخته می شوند، مانند ایبوبروفن، استامینوفن و ناپروکسن، همچنین داروهای ضد افسردگی ( برای تسکین درد و بهبود خواب) توصیه می شوند. داروهایی هم هستند که با تجویز پزشک مصرف می شوند و به تخفیف علائم این بیماری کمک می کنند. پژوهش ها نشان داده که ورزش برای این بیماران مفید است؛ ولی ورزش شدید توصیه نمی شود.
ماساژ و تمرینات کششی و هر کاری که باعث کاهش استرس شود، به بیماران فیبرومیالژی کمک می کند. دکتر لسین می گوید:«بیماران هر قدر بیشتر عصبی و احساساتی شوند، دردشان بدتر خواهد شد.»
سندرم خستگی مزمن (CFS)
این بیماران هم یکی دیگر از بیماری های غیر خودایمنی است که تشخیص آن ممکن است راحت نباشد. هیچ کس به درستی نمی داند علت این عارضه چیست، ولی مطالعات نشان داده که عفونت های ویروسی نهفته، بر هم خوردن تعادل هورمون ها و استرس می توانند در بروز این بیماری مؤثر باشد. پژوهشگران معتقدند که حداقل یک میلیون آمریکایی به این سندرم مبتلا هستند، ولی کمتر از 20 درصد آنها تشخیص داده شده اند. زنان، به خصوص در دهه 40 و 50 زندگی، چهار برابر بیش از مردان در معرض ابتلا به این سندرم هستند که ممکن است با تغییرات هورمونی دوران یائسگی در ارتباط باشد.
نشانه ها
خستگی این بیماران با فعالیت فیزیکی بیشتر شده و با استراحت هم بهتر نمی شود. به همین جهت میزان فعالیت فیزیکی این افراد پس از ابتلا به بیماری به طور مشخصی کمتر از دوران قبل از بیماری است. آنها ممکن است کاری را که یک ساعت طول می کشد، در سه ساعت انجام دهند. تضعیف حافظه و تمرکز و دردهای عضلانی از دیگر نشانه های این بیماری هستند.
راه تشخیص
هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص این سندرم وجود ندارد؛ بنابراین وقتی با این علائم به پزشک مراجعه کنید، برای تشخیص بیماری آزمایش های مختلفی انجام خواهند داد. اندازه گیری هورمون های تیروئید و معاینات روانی برای تشخیص بود یا نبود افسردگی از جمله این آزمایش هاست.
درمان
مطالعه ای در سال 2006 نشان داد مصرف داروی ریتالین که تحریک کننده سیستم عصبی است، می تواند برای کاهش علائم مبتلایان به سندرم خستگی مزمن مفید باشد و تمرکزشان را بهبود بخشد.
ولی بخش عمده درمان به صورت تجربی است؛ به این معنا که پزشکان به بیماران توصیه می کنند فعالیت های فیزیکی شدید انجام ندهند و به طور متعادل ورزش کنند. همچنین الکل ننوشند و از میزان مصرف نوشیدنی های کافئین دار بکاهند. استراحت کافی و کاهش استرس در زندگی روزمره هم در بهبود علائم آنها مؤثر است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO)
این بیماری شایع ترین اختلال هورمونی بین زنان در سنین باروری است. از هر 10 زن، یک زن در سنین باروری به این عارضه مبتلا می شود. دلیل اصلی بروز ناباروری دراین زنان ترشح بیش از اندازه آندروژن و هورمون های مردانه است. افزایش بیش از حد آندروژن با عدم تعادل در سطوح انسولین مرتبط است. دکتر کاترین شریف، یکی ازمدیران مرکز سندرم تخمدان پلی کیستیک دانشکده پزشکی در فلادلفیا می گوید:« انسولین یک هورمون شبه رشد است و باعث چاقی می شود. اگر مقدار انسولین درخون زیاد باشد، تخمدان ها بیش از حد تستوسترون ترشح می کنند و این باعث تشکیل کیست در تخمدان ها می شود. بیش از نیمی از زنان مبتلا به PCO یا دچار دیابت هستند و یا در مرحله پیش از ابتلا به دیابت قرار دارند.
نشانه ها
غیرازقاعدگی های نامنظم یا توقف کامل آن، رویش موی زیاد روی صورت، سینه، پشت و ران ها از علائم دیگر این سندرم می باشد. همچنین این بیماران دچار آکنه و ریزش مو می شوند و به سرعت وزن اضافه می کنند که به نظر می رسد قابل کنترل نیست.
راه تشخیص
هیچ آزمایشی به تنهایی نمی تواند این بیماری را تشخیص دهد و پزشک مجموعه ای از آزمایش ها را برای تشخیص قطعی انجام خواهد داد. او اندام های تناسلی را از لحاظ وجود کیست یا دیگر توده ها مورد بررسی قرار می دهد و برای این کاراز سونوگرافی استفاده خواهد کرد. همچنین برای سنجش میزان گلوکز و تعدادی دیگر از هورمون ها، مانند هورمون های جنسی و هورمون های تیروئید آزمایش خون هم درخواست خواهد کرد. مصرف قرص های ضد بارداری می تواند سیکل های قاعدگی را منظم کند، سطوح آندروژن را در خون کاهش دهد، از میزان رشد موها بکاهد و جوش های آکنه را درمان نماید. مصرف داروی متفورمین که قند خون را کنترل می کند و تولید تستوسترون را کاهش می دهد، برای کاهش وزن مؤثر است.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
دیوید گرین والد، مدیر بخش بیماری های گوارش مرکز مونت فیور در نیویورک، درباره این بیماری می گوید:« درد و گرفتگی مزمن شکم، نفخ شکم، اسهال و یبوست از علائم این بیماری هستند که به خاطر عملکرد نامطلوب در مسیری که مغز و روده با هم ارتباط دارند، ایجاد می شود. حدود 20 درصد از آمریکایی ها به این عارضه مبتلا هستند که زنان دو برابر بیش از مردان درگیر می شوند. دانشمندان حدس می زنند سیکل های قاعدگی زنان در بروز این عارضه تا حدی مؤثر باشد.
نشانه ها
برخی بیماران فقط اسهال و برخی دیگر یبوست دارند. عده ای هم دچار هر دوی این حالات هستند. غذاهای چرب و سنگین و لبنیات این بیماری را تشدید می کنند. مصرف قهوه و نوشیدنی های حاوی کافئین باعث شل شدن مدفوع و اسهال در این بیماران می شود.
راه تشخیص
یکی از روش های تشخیص بیماری این است که پزشک بررسی می کند آیا بیمار 12 هفته در 12 ماه این علائم را داشته است یا خیر.
درمان
مصرف غذاهای حاوی فیبر ( که در بسیاری از میوه ها و سبزی ها مانند کلم بروکلی و دیگر سبزی ها و در نان های تهیه شده از آرد گندم کامل وجود دارد) یا مکمل های فیبر، علائم بیماری را بهبود می بخشند؛ ولی مصرف بیش از حد فیبر می تواند علائم، به خصوص نفخ را تشدید کند. تجویز داروهای ضد افسردگی ( بسیار کمتر از دوزی که برای درمان اختلالات خلقی به کار می رود) می تواند فعالیت نورون هایی که فعالیت روده را کنترل می کنند، کاهش دهد و حس ناراحت کننده ای که فرد هنگام نفخ شکم دارد، تخفیف پیدا کند. در ماهنامه بعدی، بحث بیماری های زنان را با بیماری های خود ایمنی ادامه خواهیم داد.
منبع:نشریه دنیای سلامت، شماره55.
/ج
