رهبر انقلاب پس از پایان مذاکرات تا کنون نسبت به دو هدف مهم در نقشه های استکبار علیه ملت ایران هشدار داده اند: «ایجاد اختلاف» و «نفوذ در داخل کشور». در این یادداشت مبانی و دلایل تأکید رهبر انقلاب بر مسئله ی «وحدت» و «پرهیز از اختلاف» در مسئله ی هسته ای مرور می شود. توصیه ای که در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی در روز عید فطر شد: «[دشمنان] دنبال این هستند که بین مردم دودستگی ایجاد کنند؛ نگذارید دودستگی بشود.»
پاسخ رهبر انقلاب به برخی نگرانی های دلسوزان
در اولین اظهار نظر، رهبر انقلاب پس از پایان مذاکرات هسته ای، در پاسخ به نامه ی رئیس جمهور محترم، دو اقدام مهم را برای ادامه ی مسیر و نهایی شدن پرونده ی هسته ای متذکر شدند: «طی شدن مسیر قانونی تصویب» و «بستن راه های نقض عهد طرف مقابل». دو اقدامی که اجرای آنها بخش زیادی از نگرانی ها را با اعتمادی که به ساختار قانونی نظام اسلامی وجود دارد، کاهش می دهد.[1]
در روزهای پس از نهایی شدن متن برآمده از مذاکرات، ابهامات و سؤال و جواب های متعددی توسط رسانه ها، گروه های سیاسی و کارشناسان مطرح شده است:
آیا با پذیرش متن فعلی، در اصول نظام اسلامی خدشه وارد نخواهد شد؟ آیا دشمنی نظام اسلامی با ظالمان و جنایتکاران عالم و در رأس آن آمریکای مستکبر پایان خواهد یافت؟ آیا حریم امنیتی کشور لطمه نخواهد دید؟ اگر متن برآمده از مذاکرات را بپذیریم روابط جمهوری اسلامی ایران با گروه های مقاومت در منطقه قطع نخواهد شد؟
نظرات موافق و مخالفی که از سوی کارشناسان و نخبگان در این زمینه ها رد و بدل شده بر ابهام و تردیدها افزوده است. در این زمینه بیانات رهبر انقلاب در خطبه های نماز عید فطر به بسیاری از این سؤالات و تردیدها پاسخ می دهد:
«چه این متن تصویب بشود و چه نشود، به حول و قوّه ی الهی، اجازه ی هیچ گونه سوءاستفاده ای از آن داده نخواهد شد؛ اجازه ی خدشه ی در اصول اساسی نظام اسلامی به کسی داده نخواهد شد؛ قابلیّتهای دفاعی و حریم امنیّت کشور، به فضل الهی حفظ خواهد شد، اگرچه میدانیم دشمنان بر روی این نقطه ی بخصوص، تکیه ی زیادی دارند. جمهوری اسلامی، در زمینه ی حفظ قابلیّتهای دفاعی و امنیّتی خود -آن هم در این فضای تهدیدی که دشمنان برایش به وجود می آورند- هرگز تسلیم زیاده خواهی دشمن نخواهد شد.
نکته ی بعدی این است که چه این متن تصویب بشود و چه نشود، ما از حمایت دوستانمان در منطقه دست نخواهیم کشید: از ملّت مظلوم فلسطین، از ملّت مظلوم یمن، از ملّت و دولت سوریه، از ملّت و دولت عراق، از مردم مظلوم بحرین، از مجاهدان صادق مقاومت در لبنان و فلسطین؛ [اینها] همواره مورد حمایت ما خواهند بود.
نکته ی بعدی این است که با این مذاکرات و با متنی که تهیّه شده است، در هر صورت سیاست ما در مقابل دولت مستکبر آمریکا هیچ تغییری نخواهد کرد.»[2]
از بیانات رهبر انقلاب در خطبه های نماز عید فطر می توان به این نکته ی اساسی پی برد که بخش زیادی از ابهاماتی که تاکنون درباره ی متن جمع بندی مذاکرات مطرح شده، درباره ی اصولی هستند که مستقل از متنِ تهیه شده، نظام اسلامی تحت هیچ شرایطی از آنها دست نمی کشد.
به نظر می رسد، با توجه به اینکه یکی از توصیه های رهبر انقلاب به مذاکره کنندگان ایرانی این بوده است که «از آدمهای مطّلع و امین بهره مند بشوند، از نظرات منتقدین مطّلع بشوند»[3] و توصیه ی عمومی ایشان به مسئولین دولت هم این بوده که ضمن خودداری از اهانت و تحقیر منتقدان از نظرات آنان استفاده کنند،[4] در مورد متن برآمده از مذاکرات، نیز می توان با بحث و گفت وگو و انجام بررسی های لازم، نگاهی واقع بینانه به مسئله به دست آورد و ابهامات را روشن کرد.
با عنایت به فراهم بودن همین زمینه ها برای روشن شدن ابهامات بود که رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان نظام در روز عید فطر توصیه ی عمومی «پرهیز از دودستگی» را مطرح نمودند:
«ملّت ایران باید متّحد باشد. از این قضایای هسته ای و غیر هسته ای و مانند اینها، دودستگی درست نشود که هر دسته یک جور بگویند -بالاخره یک کاری است دارد انجام میگیرد، مسئولینی دارد، دنبال میکنند؛ ان شاءالله آنچه منافع ملّی است تشخیص بدهند و دنبال آن باشند- بین مردم نباید دودستگی به وجود بیاید. دشمن این را میخواهد. الان هم اگر کسی تعقیب کند این سخن پراکنی های بیگانگان را، این رادیو تلویزیون ها و این وبگاه هایی که از طرف آنها دارد همین طور مرتّب توسعه پیدا میکند و مرتّب هم دارند مطلب میدهند، دنبال این هستند که بین مردم دودستگی ایجاد کنند؛ نگذارید دودستگی بشود؛ وحدت را حفظ کنید، با هم باشید.»[5]
همین توصیه ی به وحدت، در پاسخ به نامه ی رئیس جمهور و دیدار با اعضای مجمع جهانی اهل بیت نیز توسط رهبر انقلاب تکرار شد.
توصیه ای مهم؛ از آغاز تا پایان مذاکرات
آیا رهبر انقلاب صرفاً در دوره ی فعلی مذاکرات هسته ای به پرهیز از بگومگوها و حفظ وحدت توصیه کردند؟ با مرور بیانات ایشان در روزهای آغاز مذاکرات در سال 82 یعنی دوازده سال پیش، پاسخ این سؤال روشن می گردد. رهبر انقلاب از همان روزهای آغازین مذاکره در سال 82 این نکته را متذکر شده بودند:
«این گونه حوادث در کشور نباید به هیچ وجه وسیله ی بگو مگو و اختلاف بین مسئولان، آحاد یا جناحهای کشور شود؛ از این پرهیز کنید. ایشان[6] درست گفتند که نقد و انتقاد و... ایرادی ندارد، و حتّی برخی از بی تابیهایی که انسان در این قضیه از دانشجویان، آحاد مردم و یا بعضی از مطبوعات دید که دغدغه داشتند، خوب هم هست و نشان دهنده این است که روی عزّت و استقلال ملی در جامعه، حسّاسیت زیاد است؛ اما هیچ کدام از اینها نباید به دعوا، اختلاف و کشمکش منتهی شود. آنچه اهمیت دارد این است که شما نخبگان و مسؤولان و بخصوص افرادی که تریبون دارند و نقششان بسیار مهمّ است -چه مجلس، چه مطبوعات، چه نمازهای جمعه و چه بقیه جاها- بدانند که وقتی کشور با چنین مسأله ای -که یک مسأله از دهها و صدها مسأله ای است که کشور با آن مواجه میشود- روبه رو میگردد، بدترین روش این است که خود این مسأله در داخل به وسیله ای برای بگومگو تبدیل شود؛ این خیلی بد است. ..»[7]
اهمیت توصیه ی رهبر انقلاب به پرهیز از بگومگوهای بی فایده در موضوع مذاکرات هسته ای دارای وجوه مختلفی است که یکی از مهم ترین آنها حفظ و حراست از «منافع ملی» است. «تأمین منافع ملی» هدف مشترکی است که در مذاکرات گوناگونی که در سطوح مختلف جهانی انجام می گیرد، همه ی دستگاه های دیپلماسی آن را سرلوحه ی کار خویش قرار می دهند و تمام تلاش خود را به کار می گیرند تا کمترین هزینه ها و آسیب ها به آن وارد شود.[8]
اما آیا تنها سر میز مذاکره است که باید برای تأمین منافع ملی تلاش کرد؟ از نگاه رهبر انقلاب، پرهیز از اختلاف و دودستگی یکی از مقدمات تعیین کننده برای تأمین منافع ملی است.
«مسئولان کشور در قوای سه گانه و همه ی فعّالان سیاسی و فرهنگی بدانند که حفظ منافع ملی در وحدت کلمه و پرهیز از تفرقه و اختلاف است. سلیقه ها و گرایشهای متفاوت نباید در صحنه ی افکار عمومی به نزاع و مجادله و کشمکش تبدیل شود و دشمن کمین گرفته را امیدوار کند. همه با هم به نیازها و خواسته های بحق مردم در امور اقتصادی و فرهنگی بیندیشند و برای تأمین آن دست به دست یکدیگر بدهند.»[9]
«اوّلین اثر اتّحاد این است که انسان احساس قدرت می کند. اولین اثر تفرّق این است که باطن انسان را تهی می کند؛ «و تذهب ریحکم»؛ طراوت و نشاط یک انسان و یک ملت را از آنها می گیرد. ما باید این درس را در درون کشور خود رعایت کنیم... به خاطر اختلافات جزئی نباید به اینها ]مشترکات ملت ایران[ خدشه وارد کرد. این برای ما یک فریضه و ضرورت است. این فقط امری نیست که «بهتر است» آن را مراعات کنیم. نه، «باید» آن را مراعات کنیم؛ هرکس مراعات نکند، به منافع کشور و مردم و به سرنوشت انقلاب ضربه زده است.»[10]
البته واضح است که منظور از اتحاد و پرهیز از دودستگی، خودداری از اظهار نظر نیست، بلکه منظور، پرهیز از آسیب زدن به منافع ملی است:
«اتحاد و اتفاق معنایش این نیست که همه دارای یک سلیقه و یک مذاق باشند؛ اتحاد و اتفاق این است که سلیقه های گوناگون در کنار هم بنشینند، دست در دست هم بدهند، منافع ملی را بر اهواء شخصی مقدم بدارند.»[11]
یکی از سؤالات اصلی در مقام رعایت این توصیه ی مهم، این است که چگونه می توان هم به تبادل نظر و گفت وگو پیرامون شرایط سیاسی اجتماعی فعلی کشور پرداخت و هم در خط انحرافی دودستگی و شکاف در جامعه نیز گرفتار نیامد. بدیهی است که منظور از پرهیز از دودستگی، بیان نکردن انتقادها و خودداری از اظهار نگرانی ها نبوده است. رهبر انقلاب در اولین روز سال جاری، آنچه را که موجب می شود انتقاد، منجر به دودستگی نشود، تبیین کرده اند؛ هم به دولتی ها تذکر داده اند که «دلواپس بودن جرم نیست» و «از تحقیر و اهانت به منتقدان» خودداری کنند، هم به منتقدین توصیه کردند که «انصاف را رعایت کنند» و نقدها «بایستی جوری باشد که اعتماد عمومی را از کسانی که مسئولند و مشغول کارند، سلب نکند؛ تذکّر دادن باید جوری باشد که موجب بی اعتمادی عمومی نشود»[12]
سال ها پیش رهبر انقلاب ضمن ارائه ی یک تمثیل، منافع ملی را به عنوان محور وحدت ملی معرفی کرده اند:
«من در مورد وحدت و یکپارچگی این یک جمله را عرض کنم: دوستی به من گفت بعضی از دستهای سیاسی در کشور سعی می کنند میدان سیاست را هم مثل میدان ورزش به «آبی پوش» و «قرمزپوش» تبدیل کنند. یک عده «قرمزپوش»اند و یک عده «آبی پوش». باید هم با هم در میدان سیاست رقابت داشته باشند. من گفتم در میدان ورزش، «قرمزپوش» و «آبی پوش»، هر دو در تیم ملی شرکت می کنند. وقتی هم که «قرمزپوش» و «آبی پوش» در تیم ملی شرکت کردند، یکی دروازه بان می شود، یکی مدافع می شود، یکی مهاجم می شود؛ با هم همکاری می کنند. اگر در میدان سیاست کسانی «قرمزپوش» و کسانی «آبی پوش» و کسانی «سبزپوش» و کسانی «زردپوش» شدند، بشوند؛ اما آن جایی که پای تیم ملی در میان است، آن جایی که منافع ملت و مواجهه ی با دشمن مطرح است، مواظب باشند اختلافات را کنار بگذارند و مثل یک تیم کار کنند. آن طور نباشد که در تیم ملی، آن جایی که منافع ملت مطرح است، به دروازه ی خودی گل بزنند! اگر این می شود، عیبی ندارد؛ نامها مختلف باشد، اما دلها یکی باشد. دلها یکی؛ بر محور دین، بر محور نظام، بر محور اسلام و بر محور منافع ملی باشد. امیدواریم که ان شاءاللَّه این گونه باشد.» [13]
در سال همدلی و همزبانیِ دولت و ملت و در شرایطی که بحث و گفت وگو پیرامون ارزیابی متن برآمده از مذاکرات، در چند هفته ی گذشته بالا گرفته و در روزهای آینده نیز ادامه خواهد داشت، نخبگان و رسانه ها برای ارزیابی عملکرد خود ضروری است که به این سؤال پاسخ دهند که آیا این اظهارنظرها و موضع گیری ها در راستای تکمیل اقدامات، انجام گرفته و به مثابه یک کار گروهی مشترک برای دفاع از منافع ملی بوده است یا خیر؟
پی نوشت ها:
[1] پاسخ به نامه رئیس جمهور درباره مذاکرات هسته ای 1394/4/24
[2] خطبه های نماز عید فطر 1394/4/27
[3] بیانات در دیدار مداحان اهل بیت علیهم السلام 1394/1/20
[4] بیانات در حرم مطهر رضوی 1394/1/1
[5] بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی 1394/4/27
[6] رئیس جمهور وقت
[7] بیانات در دیدار کارگزاران نظام 1382/8/11
[8] دیدار مسئولان وزارت خارجه و سفرا و رؤسای نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور با رهبر انقلاب 1393/5/22
[9] پیام به مناسبت راهپیمایی 22 بهمن 1380/11/23
[10] خطبه های نماز عید سعید فطر 1380/9/25
[11] خطبه های نماز عید سعید فطر 1387/7/10
[12] بیانات در حرم مطهر رضوی 1394/1/1
[13] بیانات در دیدار جمعی از جوانان استان اردبیل 1379/5/5
