مقدمه
خانه داری برای زنان از بایسته های زندگی و از ویژگی های زنان شایسته است؛ در اینکه خانه داری یکی از وظایف بسیار مهم هر زن متأهل است، تردیدی وجود ندارد؛ اما کیفیت خانه داری به گونه ای که زن بتواند بین وظایف و تکالیف دیگرش با خانه داری جمع کند، یعنی مدیریت زن در منزل فراگیر باشد و هیچ یک از افراد خانه و مسائل و وظایف مربوط به بیرون از منزل نیز مغفول عنه نباشد، هنری ارزشمند است. صدیقه ی کبری (سلام الله علیها)، که جامع همه ی فضائل است به عنوان اسوه ی خانه داری فرا روی زنان خانه دار قرار گرفته است.
1. خانه داری در اسلام
خانه داری از منظر اسلام شغل بسیار شریف و ارزشمندی است. پیامبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که بین علی و فاطمه (علیهما السلام)، تقسیم وظایف کرد، فرمود: «کارهای بیرون از خانه مانند آوردن آب و مواد غذایی سهم علی (علیه السلام)، و کارهای درون خانه مانند آشپزی و نظافت منزل سهم فاطمه (سلام الله علیها) است.» فاطمه زهرا (سلام الله علیها) فرمود: «خدا می داند چقدر از این تقسیم کار شادمان شدم که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سختی کار بیرون را از عهده ی من برداشت.»[1]
در ارزش معنوی زحماتی که زن در خانه می کشد، همین بس که در روایت آمده است: «زنی که به خاطر اصلاح امور منزل شیئی (اثاثیه ای) را جا به جا کند، خداوند به او نظر رحمت می کند و کسی که خدا به او نظر رحمت کند، دیگر عذابش نمی کند.»[2]
2. تبیین ارزش خانه داری
پس از جنگ جهانی دوم، وقتی که غرب با کمبود نیروی کار مواجه شد به منظور سود بیشتر از کارگرانی ارزان تر، زنان را از کارِ خانه به کارخانه برد.[3] به همین منظور با تبلیغات فراوان موفق شد تمایل زنان را از کار در منزل، به کار بیرون از منزل جلب کند و به بهانه ی استقلال اقتصادی و دریافت دستمزد، بیش ترین لطمه را به خانواده زد.
2-1. ارزش اقتصادی
اگر زن و خانواده به درستی اندیشه کرده و محاسبه کنند، اذعان خواهند کرد که کارهایی که یک بانوی خانه دار با داشتن حداقل دو فرزند انجام می دهد اعم از آشپزی، نظافت منزل، شستشو و اتوکاری لباس ها و ملحفه ها، تهیه مربا و ترشی و. ..، ارزش ریالی آنها با مقایسه همین خدمات آماده و خارج از منزل، تا حد زیادی می توانند به اقتصاد خانواده کمک کنند که متأسفانه چون ارزش این خدمات و زحمات دیده نمی شود، چه بسا زنان با هدف محسوس شدن ارزش اقتصادی فعالیت هایشان به کار بیرون از منزل روی می آورند و حاصل درآمدشان را باز در همین منزل هزینه می کنند که چه بسا در این چرخه لطمات روحی، جسمی و اخلاقی را نصیب خود و خانواده و جامعه می کنند.
2-2. ارزش عاطفی
اگر زن کارهای منزل را خودش انجام دهد و هم زمان در منزل از کودکان و نوباوگان نگهداری کند، حضور و وجود او در کنار فرزندان و بازی کردن با آنها، دنیای عاطفه و آموزش مسائل عاطفی را به همراه دارد، پس کار و حضور زن در منزل علاوه بر ارزش ریالی، ارش عاطفی که سرمایه ی ارزشمندی جهت رشد و تعالی فرزندان هست نیز دارد. حضرت زهرا (سلام الله علیها) در ضمن انجام کارهای خانه با فرزندانش بازی می کرد و غیر مستقیم آنها را آموزش می داد.[4]
2-3. ارزش بهداشتی
اگر زن در خانه حضور داشته باشد و خودش به تهیه ی غذا و تنقلات مانند شیرینی، کیک، مربا و. .. بپردازد، علاوه بر ارزش ریالی و عاطفی و آموزشی، به دلیل استفاده از مواد سالم و تازه و رعایت بهداشت در شستشوی سبزی و استفاده از مواد طبیعی و پرهیز از افزودنی ها در بهداشت و سلامت همه ی اعضای خانواده بسیار مؤثر است. بیهوده نیست که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به چنین کارهای زنانه، ارزش فوق العاده می دهند[5]
حضرت صدیقه ی طاهره (سلام الله علیها) شخصاً گندم و جو را دسداس (نوعی آسیاب دستی) کرده، خود خمیر می کرد و نان می پخت و شخصاً تهیه ی غذا را برعهده می گرفت.[6] و خودش به بهداشت کودکان و منزل توجه خاصی داشت.
3. خانه داری و وظایف اجتماعی
گاهی زنان به جهت اهمیت دادن به خانه داری از سایر وظایف یک بانوی آگاه غافل می شوند، در حالیکه خانه داری آنگاه ارزشمندتر می شود که زن در وظایف علمی و کسب آگاهی، وظایف دینی و انجام به موقع عبادات فردی و وظایف سیاسی و حضور در صحنه هایی که حضور زن را می طلبد، کوتاهی نکند و این همه با مدیریت زمان و برنامه ریزی ماهرانه تحقق خواهد یافت؛ چنانکه در سیره ی صدیقه ی اطهر (سلام الله علیها) دیده می شود که آن حضرت وظیفه ی همسرداری را به نحو احسن انجام داده اند که نتیجه ی آن رضایت کامل همسر ایشان بوده است[7] و تربیت فرزند در حد اعلی و خانه داری و انجام وظایف مربوط به آن هرگز مانع از حضور علمی، فرهنگی، سیاسی و حمایت از ولایت نشد.
حضور در غزوه ی اُحُد جهت یاری رساندن به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و رزمندگان[8] و حضور سیاسی در مسجد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اجرای خطبه ی فدکیه، گواه این مدعا است؛ پس زنان می توانند با الگوپذیری از سرور همه ی زنان جهان، با اهتمام به خانه داری به سایر وظایف و نقش های خویش نیز توجه کرده و آنها را به نحو احسن انجام دهند و به عنوان یک بانوی خانه دار و آگاهِ به روز و مسلح به سلاح دانش و معرفت و مزین به زینت هنرها و مهارت های لازم با حفظ ارزش ها و قداست های زنانه تجلی کنند؛ و بر مردان کریم است که قدر و ارزش این فعالیت ها را بدانند و به داشتن چنین همسری مباهات کنند.
نتیجه
حاصل آنکه زن مسلمان به تأسی از حضرت زهرا (سلام الله علیها) می تواند در عین خانه داری که بسیار شغل شریف و ارزشمندی است به کسب علم و دانش و معرفت و آموختن هنرها و مهارت ها بپردازد تا با مدیریت آگاهانه و ماهرانه نقش مهم همسری و مادری و تربیت فرزندان را همراه با حضور اجتماعی ایفا کند و از این رهگذر به سعادت دنیا و آخرت نائل شود.
پی نوشت ها:
[1] تَقَاضَی عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ إِلَی رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِی الْخِدْمَةِ فَقَضَی عَلَی فَاطِمَةَ بِخِدْمَةِ مَا دُونَ الْبَابِ وَ قَضَی عَلَی عَلِیٍّ بِمَا خَلْفَهُ قَالَ فَقَالَتْ فَاطِمَةُ فَلایَعْلَمُ مَا دَاخَلَنِی مِنَ السُّرُورِ إِلَّا اللهُ بِإِکْفَائِی رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) تَحَمُّلَ رِقَابِ الرِّجَال؛ ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، اسلامیه، بی تا، ج43، ص81.
[2] ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، الامالی، تهران، کتابچی، 1376، ص411.
[3] مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، چهاردهم، تهران، صدرا، 1369، ص225.
[4] ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابیطالب، قم، حیدریه، 1431ق، ج3، ص389؛ بحارالأنوار، ج43، ص286؛ گروهی از نویسندگان، نهج الحیات، تهران، بنیاد نهج البلاغه، بی تا، ص185.
[5] أَیُّمَا امْرَأَةٍ خَدَمَتْ زَوْجَهَا سَبْعَةَ أَیَّامٍ أَغْلَقَ اللهُ عَلَیْهَا سَبْعَةَ أَبْوَابِ النِّیرَانِ وَ فَتَحَ لَهَا أَبْوَابَ الْجِنَانِ الثَّمَانِیَةَ تَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَت؛ ر.ک: نوری طبرسی، حسین بن محمد، مستدرک الوسائل، بیروت، آل البیت (علیهم السلام)، 1408ق، ج14، ص254.
[6] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، محجة البیضاء، قم، اسلامی، 1376، ج4، ص208.
[7] ر.ک: اخطب خوارزم، موفق بن احمد، مناقب خوازمی، ساری، شوق، بی تا، ص256.
[8] قزوینی، محمدکاظم، فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) من المهد الی اللحد، بیروت، اعلمی، بی تا، ص104.
