شب‌ادراری از پیشگیری تا درمان

شب ادراری از جمله مشکلاتی است که گاهی تا سنین مدرسه ادامه می‌یابد و بسیاری از والدین کودکان درگیر را با شرایط دشواری روبرو می‌کند. آنچه در پی می‌آید نگاهی همه جانبه به این مشکل است که می‌تواند شما را برای مقابله با آن یاری کند. در کشورهای غربی تقریبا 20 درصد اطفال در چهار تا پنج سالگی به دفعات رختخواب خود را خیس می‌کنند. این نسبت به 13 درصد در شش تا هفت سالگی و یا 2 تا 3 درصد در چهارده سالگی کاهش می‌یابد. اختلال در کنترل ادرار در اطفال طبقه‌های اجتماعی اقتصادی بالاتر شیوع بیشتری دارد. این معضل در کودکانی با سابقه اختلال در کنترل ادرار در خانواده بیشتر دیده می‌شود و در پسران تقریبا دو برابر دختران رخ می‌دهد. همچنین شواهدی دال بر کمتر بودن ظرفیت عمل کردن مثانه این کودکان در مقایسه با کودکان عادی موجود است.
درباره فراوانی در پسران و دختران نظریه‌های متعددی ابزار شده است. در بعضی مطالعه‌ها 62 درصد مبتلایان را پسرها و 38 درصد را دختران تشکیل می‌دهند و در مطالعه‌ای دیگر مبتلایان هر دو جنس را مساوی اعلام کرده‌اند. علت این اختلاف‌نظر را به این صورت توجیه می‌کنند که والدین در افشای شب ادراری پسر خود کمتر اکراه دارند و درباره دختران حتی‌الامکان این عارضه را پنهان می‌کنند. به علاوه، تحقیقات نشان داده که بهره هوشی مبتلایان اختلاف و تفاوت فاحشی را نشان نمی‌دهد. البته عقب مانده‌های عمیق و شدید از این قاعده مستثنا هستند. آمار منتشره در آمریکا نشان می‌دهد که 10 درصد کودکان در یک سالگی، 30 درصد در هیجده ماهگی و 65 درصد در 24 ماهگی خود به خود قادر به کنترل شبانه‌روزی ادرارشان هستند. در واقع ناتوانی کنترل ادرار به حالتی اطلاق می‌شود که کودک از سه سال به بالا، چه در روز و چه در شب در کنترل ادرار ناتوانی داشته باشد. گفته می‌شود که شیوع بی‌اختیاری کنشی ادرار در پنج سالگی در پسرها 7 درصد و در دخترها 3 درصد و در 10 سالگی، در پسرها 3 درصد و در دخترها 2 درصد و در 18 سالگی پسرها 1 درصد و در دخترها نادر است.

انواع شب‌ادراری
 

شب ادراری را از دیدگاه‌های گوناگون می‌توان مورد بررسی قرار داد که ما در اینجا به چند دیدگاه در تقسیم‌بندی‌ها می‌پردازیم:شب‌ادراری اولیه: این نوع شب‌ادراری از زمان طفولیت (بدو تولد) تا پایان سیزده یا چهارده‌ سالگی دیده می‌شود که اغلب عوامل جسمانی (فیزیولوژیک) دست‌اندرکار هستند.شب ادراری ثانویه: در این نوع کنترل نکردن ادرار کودکان مبتلا، مدتی از نظر کنترل دفع ادرار طبیعی هستند و ناگهان به این عارضه یا تغییر رفتار دچار می‌شوند که این حالت به ویژه پس از چهار سالگی فراوانی بیشتری دارد و اغلب عوامل محیطی و روانی در ایجاد آن موثرند.

علل شب‌ادراری
 

در بعضی از انواع شب‌ادراری‌ها، علل عضوی و در برخی دیگر علل روانی است:

الف) علل جسمی:
 

1 عقب‌ماندگی ذهنی
2 نقص کنترل حرکتی و ساختمان گردن مثانه
3 نقص حسی مثانه
4 ضخیم شدن جدار مثانه
5 خستگی
6 بیماری‌های کلیوی
7 دیابت که ترشح ادرار زیاد است.
8 صرع
9 نارسی فیزیولوژیک مثانه به دلیل کوچک بودن اندازه مثانه یا مسمومیت‌ها و عفونت‌های عمومی و ضربه‌های وارده بر ستون فقرات و نیز فشارهای وارده بر نخاع.

ب) علل روانی، اجتماعی:
 

1 گفته می‌شود اغلب مقاومت یا ظهور دوباره شب ادراری مربوط به یک موقعیت تنازعی است که به آن وسیله کودک سیر قهقرایی آرام‌بخش مرحله کودکی را وانمود می‌سازد. این سیر قهقرایی در صورتی پیدا می‌شود که نفوذ و اقتدار والدین تحمل‌ناپذیر باشد، یا پدر دوباره ازدواج کند یا به علت حسادت به دنبال تولد یک برادر دیگر باشد و بر همین اساس است که عده‌ای از روان‌شناسان می‌گویند: «مشکل‌های خیس کردن رختخواب نمایانگر علامتی از برخی اختلال‌های هیجانی زیربنایی است.» در حقیقت دیدگاهی که امروز به‌طور وسیع مورد قبول است این است که اختلال در کنترل ادرار علامتی از تضادهای هیجانی است.
2 بیان ناخودآگاه مخالفت با غلبه و تسلط والدین
3 اختلال منش در اثر فقدان مسوولیت کودک
کودکان نوروتیکی که در شب دچار کابوس می‌شوند.
4 افسردگی
5 جنون کودکی

پ) عوامل محیطی:
 

1 آشفتگی محیط خانه، ناامنی و اختلال‌های روانی کودک که در حقیقت منشا و ریشه اصلی هر دو یکی است.
2 شب‌ادراری ناشی از تغییر محیط عاطفی کودک (رفتن به مهد کودک و مدرسه)
3 تغییر محیط اجتماعی (مهاجرت)
4 اشتیاق فراوان کودک به بازی و علاقه نداشتن به قطع بازی برای دفع ادرار (روز ادراری)
5 فقدان تسهیلات کافی برای دفع ادرار (نداشتن توالت)
6 دور بودن توالت از محل زندگی و خواب کودک
7 تاریک بودن توالت در هنگام شب و دسترسی نداشتن به کلید چراغ برق
8 تغییر موقتی محیط کودک (مسافرت، مهمانی، جابه‌جایی محل خواب).
9 وضعیت نامطلوب فیزیکی توالت و ترس کودک از سقوط در آن
10 شکست تحصیلی کودک

ت) نقص عادتی:
 

1 بعضی از کودکان در طول مراحل تربیت یاد نمی‌گیرند چگونه به کنترل مثانه و مدفوع برسند و تا سنین نوجوانی هم دچار کنترل نکردن مثانه و روده بزرگ هستند. اغلب این گونه کودکان دارای خواب عمیق نیز بوده و با اشکال تربیتی موجود به سوی ابتلا به انواع بیماری‌های روانی نیز می‌روند.
2 پرنوشی افراطی کودک، به خصوص در شب. این‌گونه کودکان یاد نمی‌گیرند که چگونه و به چه مقدار و در چه زمانی بنوشند و در نتیجه با مثانه پر به خواب رفته و دچار شب‌ادراری می‌شوند.

ث) استرس‌های محیطی:
 

1 بیماری مادر و بستری شدن او
2 غیبت پدر و مادر حتی به علت مسافرت و طرد شدن کودک
3 مرگ والدین
4 حمایت زیاد مادر (افراط و تفریط در محبت، ناگهان قطع کردن و یا کم کردن توجه و محبت نسبت به کودک)
5 بستری شدن کودک در بیمارستان
6 کودک ترسو، خجول و مضطرب
7 تولد نوزاد جدید
8 دور بودن والدین، ترک کردن کودک از طرف والدین یا یکی از آنها (طلاق)، مشاجره‌های لفظی، دعواهای خانوادگی، مطلوب نبودن روابط اعضای خانواده.
9 رنج‌های حاصل از مورد تبعیض واقع شدن از جانب والدین، تحقیر شدن و طرد شدن.
10 انضباط شدید در خانه.
11 شب‌ادراری می‌تواند گریز گاهی برای کاهش تنش‌ها و فشارهای روانی ناشی از تمایل‌های برآورده نشده و ناکامی‌های منتظره و غیرمنتظره زندگی باشد.
12 شب‌ادراری ناشی از دیدن فیلم‌های مهیج و ترسناک
13 وحشت داشتن از تنهایی، تاریکی و احساس خطر کردن. بیشتر ترس‌های کودکان ناشی از یادگیری محیطی است.
14 توقع بیجای والدین از کودک و برآورده نشدن آن.
• غذای شب، به خصوص غروب میل شود.
• شب هنگام مایع‌ها (آب، چای و دیگر نوشیدنی‌ها) را نیاشامد.
• کودک باید ساعت 30/9 شب و پیش از خوابیدن حتما به توالت برود.
• در صورتی که کودک زودتر از موقع خواب خوابیده، والدین باید هنگام خواب جهت رفتن به توالت حتما او را بیدار کنند.
• باید ساعت شماته‌دار برای کودک تهیه و دو ساعت به دو ساعت کوک شود تا با صدای زنگ کودک بیدار شده و به دست‌شویی برود.
• باید تقویمی تهیه شود که شب‌های خشک و شب‌های خیس بستر کودک در آن یادداشت شود.
• جای کودک باید جدا از بستر دیگران گذاشته شود تا قابل دسترسی و انجام اقدام‌های تعیین شود.
• کودک باید از خوابیدن در فضای تاریک و سرد و به دور از دیگران و به دور از توالت برحذر شده باشد.
• موقع رفتن کودک به دست‌شویی، یکی از والدین او را همراهی کنند تا او دچار ترس نشود.
• بر اساس نتیجه جلسه کودک مورد سرزنش قرار گرفته و عصبانی شود تا موجب ادامه شب‌ادراری در وی شود.
• والدین باید متوجه موقعیت کودک بوده و با سرزنش و ناسزا بر هیجان و اضطراب او نیفزایند که موجب تشدید شب ادراری و همراه شدن اختلال‌های دیگری مانند ناخن جویدن و تیک و لکنت زبان شود.
• به کودک اجازه دهید تمایل‌ها و احساس‌های خود را آزادانه بیان کند.
• مهم‌تر از همه در صورت موفق نبودن در کلیه شیوه‌های انجام شده در درمان شب ادراری باید یک مصاحبه پیگیر و واقع‌گرا با والدین و کودک انجام گیرد تا مشخص شود که مراحل انجام و پیگیری درمان چگونه از سوی والدین و کودک به عمل می‌آید.
منبع:http://www.salamat.com
/ن