پرتوهای خورشید و سرطان پوست

نادیا زکالوند

نور خورشید به ما احساس خوبی می‌‌دهد و حتی اگر به مدت کوتاهی در معرض آن قرار بگیریم، چهره‌مان جذاب تر هم می‌‌شود.

اما قرارگرفتن در معرض پرتوهای خورشید یک شمشیر دولبه است. در واقع، نور آفتاب موجب بروز چین و چروک روی پوست و پیری زودرس می‌‌شود.

معمولا افرادی که از پوست خود در برابر نورخورشید به خوبی مراقبت نمی کنند، پیرتر از سن واقعی شان به نظر می‌‌رسند.

پوست شفاف نشاندهنده سلامتی است. اما تیرگی پوست ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، علاوه بر پیری زودرس، خطر ابتلا به سرطان پوست را نیز افزایش می‌‌دهد.

 به عبارت دیگر، اشعه ماوراء بنفش آفتاب در دراز مدت، الیاف موجود در پوست یعنی الاستین را تخریب می‌کند. زمانی که این الیاف آسیب می‌‌بینند، پوست دچار چین و چروک و افتادگی شده و نمی‌تواند به حالت قبل خود برگردد.

تخریب الاستین با تیرگی پوست همراه بوده و درمان آن به راحتی صورت نمی پذیرد؛ به همین دلیل، پوست دچار پیری زودرس می‌‌شود و در عین حال احتمال سرطانی شدن آن نیز به شدت افزایش می‌‌یابد.

اثرات مخرب نور خورشید بر روی پوست

قرار گرفتن در معرض نور آفتاب باعث بروز موارد زیر می‌‌شود:

* ضایعات پوستی پیش سرطانی و سرطان در اثر کاهش عملکرد سیستم ایمنی پوست

* تومورهای خوش‌خیم

* چین و چروک‌‌های ریز و خشن

* کک و مک و همچنین ایجاد لک روی پوست

* زردی پوست

* انقباض رگ‌های کوچک زیر پوست

* تخریب بافت کلاژن و الاستین (که منجر به ظهور چین و چروک و پیری زودرس می‌‌شود.)

رابطه نور خورشید و سرطان پوست

سرطان پوست در اثر رشد سریع سلول‌‌های خوش خیم و بدخیم پوستی ایجاد می‌‌شود. به طور کلی، سه نوع سرطان پوست وجود دارد که به ترتیب عبارتند از: سرطان سلول پایه‌ای، سرطان سلول سنگفرشی و ملانوما.

سرطان سلول‌‌های پایه‌ای و سنگفرشی از انواع کم خطرتری می‌‌باشند و 95 درصد از سرطان‌‌های پوست را دربرمی گیرند. این نوع از سرطان‌‌های پوست که غیر ملانوما نیز نامیده می‌‌شوند، اگر در مراحل اولیه خود تشخیص داده شوند، به خوبی معالجه پذیرند.

ملانوما که از سلول‌‌های رنگدانه پوستی غیر طبیعی به نام ملانیست‌‌ها تشکیل شده است، جدی ترین نوع سرطان پوست می‌‌باشند که در 75 درصد اوقات باعث مرگ می‌‌شوند.

اگر این سرطان درمان نشود، سلول‌‌های سرطانی به نقاط دیگر انتقال یافته و اندام‌‌های دیگر را تخریب کرده و کنترل سرطان و معالجه بیمار را دشوار می‌‌کند.

به طور کلی، اشعه ماوراء بنفش خورشید دلیل اصلی بروز سرطان پوست محسوب می‌‌شود، اما اشعه ماوراء بنفشی که از تخت‌‌های برنزه کردن ناشی می‌‌شود نیز به همان اندازه خطرناک هستند.

در ضمن، نور خورشید در زمستان همانند تابستان نیز خطرناک است، زیرا اشعه ماوراء بنفش همچنان وجود دارد.

قرار گرفتن مداوم در معرض نور خورشید به طور عمده باعث ایجاد سرطان پوست سلول پایه‌ای و سلول سنگفرشی می‌‌شود؛ درحالی که، آفتاب سوختگی‌های قبل از 18 سالگی می‌‌توانند خطر ابتلا به نوع خطرناک تر یعنی ملانوما را افزایش دهند. البته علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس و یا کار با مواد شیمیایی به دلایل شغلی نیز موجب ابتلا به سرطان پوست می‌‌شوند.

افراد مستعد ابتلا به سرطان پوست

اگرچه خطر ابتلاء به سرطان پوست در هر کسی وجود دارد، اما احتمال بروز این مشکل در افرادی که پوست شکننده داشته و به راحتی دچار آفتاب سوختگی می‌‌شوند و همچنین رنگ چشمان و موهای روشنی دارند، بیشتر است.

البته افرادی که پوست تیره دارند نیز ممکن است به این سرطان مبتلا شوند اما به طور کلی، این خطر در آنها کمتر است.

به غیر از این موارد، سوابق خانوادگی و شخصی در مورد سرطان پوست، داشتن مشاغلی که در فضای باز و در معرض نور خورشید می‌‌باشد و همچنین زندگی در مکان‌‌هایی که بیشتر روزهای سال دارای آب و هوای آفتابی است همگی می‌‌توانند خطر ابتلاء به این نوع سرطان را افزایش دهند.

سابقه آفتاب سوختگی شدید که باعث شکل گیری نامنظم خال‌‌های بزرگ روی پوست شود، نیز احتمال بروز سرطان پوست را افزایش می‌‌دهد.

علائم ابتلا به سرطان پوست

علائم هشدار دهنده مشترک بین انواع سرطان‌‌های پوست در اصل، تغییرات غیر عادی پوست می‌‌باشند. این تغییرات شامل بروز خال‌‌های گوشتی و یا ایجاد ضایعه‌‌هایی روی سطح پوست است.

* سرطان سلول‌‌های پایه‌ای ممکن است به صورت یک برآمدگی کوچک، صاف و یا مومی شکل روی صورت، گوش‌‌ها، بینی و یا به شکل یک زخم قهوه‌ای، قرمز و یا صورتی رنگ ظاهرشود.

* سرطان سلول سنگفرشی ممکن است به صورت یک توده قرمز و محکم و یا به شکل یک زخم خشن و صاف دیده شود که معمولا پوسته پوسته شده و با خونریزی همراه است.

هر دو سرطان سلول پایه‌ای و سنگفرشی معمولا در مناطقی از پوست اتفاق می‌‌افتد که مدت زیادی در معرض نور خورشید قرار گرفته است اما به طور کلی، این دو نوع سرطان می‌‌توانند در نواحی دیگری از پوست نیز رخ دهند.

* ملانوما معمولا باعث ایجاد برآمدگی‌ها رنگدانه ای روی پوست می‌‌شود که البته می‌‌تواند قرمز یا سفید نیز باشد.

این برآمدگی شبیه یک خال معمولی است اما ظاهر نامنظم تری دارد. برای تشخیص یک خال سرطانی ملانوما می‌‌توانید به موارد زیر توجه کنید:

1- نامتقارن بودن- معمولا نیمی از خال با نیم دیگر آن متقارن نیست.

2- لبه‌ها- لبه‌های خال رشته رشته و یا محو هستند.

3- رنگ- ته رنگ‌‌های ناهماهنگ قهوه‌ای، سیاه، برنزی، قرمز، سفید و یا آبی دارد.

4- قطر- اندازه آن به طور قابل توجه ای تغییر می‌‌کند و گاه به بیش از 6 میلی متر می‌‌رسد.

5- تغییر شکل- هر نقطه یا خال جدیدی که شروع به تغییر رنگ، شکل و یا اندازه کند، ممکن است سرطانی و از نوع ملانوما باشد.

روش تشخیص سرطان پوست

سرطان پوست معمولا با انجام عمل بیوپسی (آزمایش میکروسکوپی بافت زنده) تشخیص داده می‌‌شود.

ابتدا یک نمونه از بافت مشکوک به سرطان گرفته شده و زیر میکروسکوپ قرار می‌‌گیرد. در نتیجه، متخصص پوست می‌‌تواند بافت را مورد بررسی قرار داده و نوع سرطان را تشخیص دهد.

روش درمان سرطان پوست

درمان سرطان پوست از شخصی به شخص دیگر متفاوت می‌‌باشد و براساس نوع، وسعت و مکان آن و همچنین اولویت و خواسته بیمار تعیین می‌‌شود. از برخی از درمان‌‌های سرطان‌‌های پوست می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

برش اولیه- برداشتن بافت‌‌های سرطانی با کمی از بافت‌‌های سالم اطراف آن، هنگام بیهوشی موضعی

جراحی موس- (در مواردی که سرطان پوست در مرحله بسیار خطرناک قرار گرفته است) در واقع پزشک با جراحی موس مطمئنی می‌‌شود که هیچ نوع بافت سرطانی در بدن باقی نمانده است.

جریان الکتریکی پرفرکانس و کورتاژ- از بین بردن فیزیکی سلول‌‌های سرطانی با جریان‌های الکتریکی فرکانس بالا و به دنبال آن پاک کردن سطح مبتلا به بیماری با استفاده از کورت (وسیله قاشقی شکل).

کرایوتراپی یا انجماد- از سرمای شدید (نیتروژن مایع) برای تخریب بافت سرطانی استفاده می‌‌شود.

شیمی یا پرتو درمانی- این روش‌‌های درمان بیشتر برای سرطان‌‌های پوست ملانوما استفاده می‌‌شود.

پیشگیری از سرطان پوست

با اینکه پوست در برابر خورشید تغییر رنگ یافته تا از خود مراقبت کند و یا اینکه تا حدی قادر است خود را ترمیم کند اما به طور کلی، هیچ چیزی قادر نیست که جلوی آسیب خورشید را کاملا بگیرد.

بنابراین محافظت در مقابل اشعه آفتاب را از همین امروز شروع کنید. در ضمن، پوست با افزایش سن تغییر کرده و در نتیجه درمان آن بیشتر طول می‌‌کشد.

بدین ترتیب با توجه به نکات زیر، تغییرات پوست خود را آهسته کرده و خطر ابتلاء به سرطان را کاهش دهید:

* استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF 30 یا بیشتر که حاوی اکسید روی باشد، 20 دقیقا قبل از بیرون رفتن و تمدید آن هر 2 ساعت یکبار به ویژه هنگام شنا

* استفاده از لباس، عینک و لنزهای ضد اشعه ماوراء بنفش.

* استفاده از کلاه لبه دار که کل صورت و بینی را پوشش دهد.

* پرهیز از قرار گرفتن مستقیم در معرض نور آفتاب بین ساعات 10 صبح تا 2 بعد از ظهر

* 80 درصد زمانی که هر شخص در معرض نور خورشید قرار می‌‌گیرد، قبل از 18 سالگی وی می‌‌باشد؛ بنابراین والدین باید مراقب پوست فرزندان خود از همان دوران کودکی شان باشند.