این روزها، شایع ترین بیماری مفصلی که به خصوص جوانان را درگیر کرده است آرتروز و ساییدگی مفاصل است که مخصوصا در زانو و بعد گردن، کمر و ستون فقرات رایج شده است. از این مهم تر این که سن شیوع این بیماری ها کاهش پیدا کرده است؛ به طوری که یکی از بحث های عمده این متخصصان نیز همین است که تا حدود (20)سال قبل، اکثر افرادی که به دلیل درمان دردهای عضلانی اسکلتی به درمانگاه های فیزیوتراپی و ارتوپدی مراجعه می کردند، افراد بالای (55 تا 60)سال بودند و در واقع تخریب غضروف مفصلی در سنین بالا شروع می شد؛ ولی امروز این سن به (30)سال کاهش پیدا کرده و پزشکان شاهد مراجعه بیمارانی با سنین (30 تا 50)سال با دردهای گردن، زانو، کمر و مفاصل مختلف به مراکز درمانی هستند.
مقصر؛ سبک زندگی
دکتر مصطفی نجاتیان، فیزیوتراپیست، با اشاره به اینکه یکی از عوامل کاهش سن ابتلا به بیماری های مفصلی در ایران اشکال در وضعیت حرکتی به خاطر زندگی شهرنشینی است، می گوید: نشستن، خوابیدن، نوع راه رفتن و نوع کفش انتخابی در میان مردم ما اصلا استاندارد نیست. این در حالی است که حتی آموزش های لازم به افراد برای اصلاح کردن این سبک زندگی در کشور ما وجود ندارد. در کشورهای پیشرفته به همه افراد آموزش های لازم برای کا در اداره ها از طریق مجلات و بروشورهای مختلف داده می شود ولی در ایران هیچ کدام از این اقدامات صورت نمی گیرد. این فیزیوتراپ با بیان اینکه مسئله دیگر شیوع این بیماری ها نداشتن فعالیت های ورزشی است به طوری که کمتر از (10)درصد افراد جامعه به طور روزمره ورزش می کنند، ادامه می دهد: در بسیاری از افراد هماهنگی میان عضلات وجود ندارد و این امر می تواند به علت عوامل ژنتیک باشد و یا به علت چاقی بیش از حد. همچنین تغذیه نیز از جمله عواملی است که به خصوص در کودکان از وضعیت نابسامانی برخوردار است.
رایج ترین درد
به گفته متخصصان، به ازای هر یک کیلو اضافه وزن در سطح صاف حدود (3 تا 5)برابر فشار به زانو وارد می شود که در مواقع بالا و پایین رفتن از پله این فشار (10)برابر می شود.
همچنین شایع ترین دردهای مفاصل مربوط به کشکک زانو است که در واقع استخوانی است که داخل تاندون عضله چهار سر ران قرار گرفته و در هر خم و راست شدن زانو حدود (7 تا 8)سانتی متر این استخوان روی زانو حرکت می کند. هرچه این حرکت طبیعی تر باشد مشکلات آن کمتر خواهد بود ولی اگر در مسیر حرکت کشکک روی زانو مقداری انحراف به طرف داخل یا خارج وجود داشته باشد، باعث خراش غضروف یا نرم شدگی آن می شود که موجبات درد و ناراحتی را در قسمت جلوی زانو فراهم می کند. دکتر ترکمان، متخصص زانو هم در این باره توضیح می دهد: بیشترین دردهای زانو در افراد جوان به خصوص زنان جوان دیده می شود و شایع ترین علتش یکی ضعف عضله چهار سر ران است که این عضله به طور طبیعی در زنان ضعیف تر است و دیگری رعایت نکردن برخی اصول نشستن و برخاستن مثل دوزانو یا چهارزانو نشستن یا از سطح شیب دار بالا رفتن به مدت طولانی و یا خم بودن زانو به مدت زیاد در نتیجه کاراهای اداری در فرد به وجود می آید که البته از همه مهم تر ضعف عضله چهار سر ران است و نیاز به تقویت دارد. وی تصریح می کند:البته یکسری ریزفاکتورها وجود دارد که باعث می شود آرتروز زودتر یا شدیدتر به وجود آید. این ریزفاکتورها شامل افزایش وزن و چاقی فرد است و ارتباط مستقیم با دردهای زانو دارد. علاوه بر آن انحراف زانو به شکل پرانتزی یا ضربدری موجب می شود که وزن بدن به طور یکسان روی سطح زانو پخش نشود و یک طرف فشار بیشتری را تحمل کند و در نهایت این فشار باعث ساییدگی آن طرف مفصل می شود. البته انحراف از نوع پرانتزی در ایران بیشتر از ضربدری شایع است.
بی تحرکی درمان نمی کند
برخی از مردم به اشتباه تصور می کنند که صرفا با حذف فشار روی مفصل و ثابت نگه داشتن آن، مشکلشان حل می شود در صورتی که به گفته متخصصان عدم تحرک مناسب، خود خطرات جدی مانند آرتروز مفصل را در پی دارد چرا که تغذیه مفصل از طریق تحرک صورت می گیرد. دکتر محمدرضا هادیان دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران هم فشارهای طولانی و ثابت روی مفصل را مانند فشار روی یک اسفنج آغشته به آب می داند که در اثر فشار، آب خود را از دست می دهد و مفصل در این شرایط آماده تخریب می شود.
وی عادت های غلط در زندگی روزمره مانند نحوه نشستن به صورت چهار زانو و استفاده از توالت های ایرانی را از جمله موارد تشدید کننده آسیب به مفصل زانو ذکر کرده و می گوید: عضلات در بدن همانند کمک فنرها در ماشین عمل کرده و مانع از ایجاد فشار روی اسکلت استخوانی و مفاصل بدن می شود. برای همین،تقویت عضلات چهار سر ران و عضلات پشت ران، هماهنگی در تقویت عضلات، کاهش وزن، تغذیه صحیح، تحرک مناسب و انجام ورزش های درست و حتی الامکان با نظارت متخصصین فیزیوتراپی و طب ورزش از جمله راهکارهای پیشگیرانه و درمانی مفصل زانواست.
منبع:اطلاعات هفتگی شماره 3304