لطفاً به کم خونی لطف نفرمایید!

کم خونی (آنمی)، یک بیماری شایع است که تقریباً سی درصد جمعیت جهان را شامل می شود. این وضعیت خصوصاً در خانم های جوان شیوع دارد (بیشتر به علت از دست دادن خون در زمان عادات ماهیانه.) به علاوه این حالت در جمعیت هایی که دچار فقر غذایی هستند، در جاهایی که بیماری های مزمنی مانند ایدز شایع است یا نواحی که آب آنها با سرب یا مس آلوده شده. بیشتر از دیگر مناطق دیده می شود. بنابراین چون کم خونی خیلی شایع است، اغلب به شما توصیه می شود که آهن مصرف کنید تا کم خون نشوید. ولی باید بدانید که کمبود آهن یکی از چندین علت کم خونی است. ادامه ی مطلب را بخوانید تا به حقایق مختلف در مورد کم خونی پی ببرید.

با کم خونی بیشتر آشنا شویم
 

لغت «کم خونی» به این معنی است که تعداد گلبول های قرمزخون کاهش یافته است. این تعریف در نگاه اول ساده به نظر می رسد، اما لازم است که «کاهش» نیز معنی شود.
حداقل دو راه برای تعریف کاهش در گلبول های قرمز وجود دارد:

1- کمتر از تعداد لازم برای پیشبرد طبیعی بدن
 

2- کمتر از بیشتر مردم سالم.
البته اغلب گزارش ها براساس تعریف دوم شکل می گیرند. یعنی مقادیر طبیعی آزمایشگاهی با اندازه گیری تعداد گلبول های قرمز درصدها و حتی هزاران فرد سالم و محدوده ی طبیعی شمارش گلبول های قرمز بر اساس 95 درصد این جمعیت معین می شود. پنج درصد باقیمانده که مقادیر بالاتر و پایین تر از این محدوده را تشکیل می دهند، غیرطبیعی فرض می شوند. اهمیت گلبول های قرمز در آن است که اکسیژن را در خون حمل می کنند. چندین روش برای ارزیابی و گزارش کم خونی وجود دارد که معمول ترین آن حجم و غلظت هموگلوبین (مولکول حمل کننده اکسیژن در گلبول قرمز) است.
در یک خانم بزرگسال، حجم طبیعی گلبول های قرمز خون که در اصطلاح هماتوکریت نامیده می شود تقریباً بین 36 تا 48 درصد متغیر است. این مقدار در مردها کمی بیشتر است (40 تا 52 درصد) به خاطر داشته باشید که اگر هموگلوبین یا هماتوکریت شما اندکی پایین است، می تواند به این دلیل باشد که شما جزو آن دسته از افراد سالمی هستید که زیر محدوده ی طبیعی قرار گرفته اید. همان طور که قبلاً هم گفتیم محدوده ی طبیعی از روی نتایج آزمایش های 95 درصد از افراد سالم تعیین می شود (که مقادیر مرجع نیز نامیده می شوند) و پنج درصد در این محدوده محاسبه نمی شوند، با اینکه آنها هم می توانند سالم باشند.

وقتی هیچ علامتی وجود ندارد
 

بیشتر افرادی که کم خونی خفیف دارند، ممکن است خبر نداشته باشند، چون آنها هیچ علامتی ندارند، گفته می شود که خستگی اغلب از کم خونی ناشی می شود. ولی تا کم خونی واضح نباشد، علایم آشکار نمی شوند. بعلاوه خستگی، علامت شایعی است که می توان آن را در افراد سالم نیز مشاهده کرد. حتی وقتی خستگی با کم خونی خفیف دیده می شود، بعد از برطرف شدن کم خونی، علایم به ندرت بهبود می یابند. البته استثناهایی هم وجود دارند. برای مثال حتی در کم خونی متوسط تا شدید ممکن است علایم آن قدر آهسته بروز کنند که اصلاً احساس نشوند. در مطالعه یی که روی کم خونی انجام شده است، معلوم شده که افراد مبتلا به سرطان، سکته ی قلبی و آنهایی که به دیالیز نیازمندند، در صورتی که کم خونی خود را درمان کنند، احساس بهتری پیدا خواهند کرد. حتی وقتی کم خونی آنها خفیف باشد و علایم واضحی در آنها وجود نداشته باشد. اگر خستگی مفرط دارید، خصوصاً وقتی علت دیگری (مانند کمبود خواب) وجود ندارد، با پزشک خود مشورت کنید و بدانید که کم خونی علت های مختلفی دارد که درمان باید پس از یافتن علت آن آغاز شود.

علایم کم خونی
 

وقتی کم خونی واضح باشد، می تواند با خستگی، سردرد، تپش قلب، تنگی نفس و درد قفسه ی سینه همراه باشد و در افرادی که زمینه بیماری قلبی دارند موجب سکته قلبی شود.
علایم در طی فعالیت تشدید می شوند، زیرا بدن نیاز به اکسیژن رسانی بیشتری پیدا می کند. اگر کم خونی شدید باشد علایم در هنگام استراحت نیز ایجاد می شوند و شامل سختی تنفس، گیجی و بی حالی است. اگر کم خونی به علت خونریزی ناگهانی ایجاد شده باشد، فقط کمبود گلبول قرمز نداریم، بلکه پلاسما (بخش مایع خون) نیز کاهش یافته است که باعث کاهش فشارخون و سرگیجه یا حتی شوک و مرگ می شود. هرچند هیچ کدام از این علایم و وضعیت ها وقتی که کم خونی خفیف است دیده نمی شوند. اینکه چگونه آنمی را «واضح» یا «خفیف» دسته بندی کنیم به نحوی قراردادی است، اما بیشتر متخصصان موافقند که سطح هماتوکریت 32 تا 35 معمولاً باعث بروز علایم نمی شود، کمتر از 28 می تواند باعث بروز علایم شود و بین 28 تا 32 بروز علایم متغیر است، یعنی بعضی ها دچار علایم می شوند و بعضی دیگر نه.
اگر کم خونی شما متوسط یا شدید باشد، نه تنها علایم کم خونی مانند خستگی دیده می شوند، بلکه علایم وابسته به بیماری کم خونی شده نیز قابل مشاهده است. برای مثال کم خونی در بین افرادی که به بیماری های مزمن التهابی مانند التهاب مفاصل (همراه با درد و سفتی مفاصل) یا بیماری کرون (همراه با اسهال و درد شکم) مبتلا هستند، شایع است.

کم خونی یک بیماری نیست
 

کم خونی در واقع یک بیماری نیست، بلکه یک نتیجه ی آزمایش است. در شرایط طبیعی، مغز استخوان بیش از مقدار لازم گلبول قرمز می سازد تا اکسیژن را به اعضای حیاتی بدن حمل کنند. این گلبول ها حدوداً چهار ماه در گردش خون دوام می آورند و پس از آن از بین می روند و از گردش خون حذف می شوند.
کم خونی علل مختلفی دارد، ولی دو علت عمده ی آن عبارتند از:
1-اختلال در تولید گلبول قرمز، یعنی وقتی مغز استخوان تعداد کمی گلبول می سازد. مثال های این دسته عبارتند از کمبود آهن، ویتامین B12 و فولات (زیرا هر یک از مواد برای ساخت گلبول قرمز ضروری است.)
2- اختلال در تخریب گلبول های قرمز، یعنی وقتی گلبول های قرمز سریع تر از آنکه ساخته شوند از بین می روند، انواع مختلف کم خونی های که باعث لیز گلبول های قرمز می شوند از این دسته اند.
منبع:نشریه 7 روز زندگی، شماره 95.