در مورد نوشابه‌های انرژی‌زا حرف و حدیث زیاد است. با توجه به رواج روزافزون مصرف این نوشیدنی به‌خصوص در قشر جوان، به بررسی ترکیبات این نوشیدنی‌ها می‌پردازیم و نظر کارشناسان را در این زمینه باهم می‌خوانیم.
اولین نوشابه انرژی‌زا، نوشابه‌ای با میزان کافئین بسیار زیاد، از سال 1980 در آمریکای شمالی به بازار آمد. در این نوشابه درصد کافئین و شکر بیشتر از حد معمول بود و خریداران آن اغلب جوانان، افراد پرتحرک و متخصصان بودند. هرچند خریداران می‌دانستند این نوشابه 100 درصد سالم نیست اما همین که به آنان امکان می‌داد ساعات بیشتری از روز را کار کنند برایشان کافی بود. بعدها این نوشابه در میان افرادی که کارهای فنی انجام می‌دادند رایج شد. امروزه در میان متخصصان کامپیوتر، هکر‌ها و به‌طور کلی افرادی که ساعت‌ها مقابل کامپیوتر می‌نشینند و کمتر می‌خوابند، بیشترین مصرف را دارد.
ترکیبات نوشابه‌های انرژی‌زا
• کافئین: نوشابه‌های انرژی‌زا به‌طور متوسط حاوی 60 تا 80 میلی‌گرم کافئین هستند. این در حالی است که نوشابه‌های کولا حاوی 50 میلی‌گرم و یک فنجان قهوه حاوی 60 تا 90 میلی‌گرم کافئین است. کافئین در بیش از 60 گیاه یافت می‌شود. این ماده در گیاهان نقش آفت کش را دارد و موجب مرگ یا فلج شدن حشراتی که از گیاهان حاوی کافئین تغذیه می‌کنند، می‌شود.کافئین یک محرک برای سیستم عصبی مرکزی است و به‌طور موقت موجب رفع خواب آلودگی می‌شود. از سایر آثار کافئین روی بدن می‌توان به رفع خستگی، افزایش تمرکز، اتساع عروق خونی، افزایش عملکرد جسمی و ذهنی، افزایش استقامت و ادرارآوری، شل کردن عضلات صاف نایچه‌ها و افزایش اسید معده اشاره کرد.باید توجه داشت که مصرف بیش از اندازه کافئین موجب ایجاد وابستگی به کافئین یا کافئینیسم می‌شود که علایمی مانند اضطراب، تحریک‌پذیری، انقباض عضلات، عصبی بودن، بی‌خوابی، تپش قلب و زخم معده را به همراه دارد.
• تائورین: تائورین از گروه آمینو اسیدهای غیرضروری است. آمینو اسیدهای غیرضروری آمینواسیدهایی هستند که بدن نیازی به دریافت آنها از محیط خارجی نداشته و خود توانایی ساختن آنها را دارد. البته ساخت تائورین در بدن، بسته به شرایط آن متفاوت است و در بعضی از مواقع برای مثال در زمان استرس، خستگی و بیماری‌ها نیاز بدن به تائورین افزایش می‌یابد و در آن هنگام بدن قادر نخواهد بود این ماده را به اندازه کافی و مورد نیاز تولید کند. از جمله نقش‌های تائورین در بدن می‌توان به ساخت بافت عضلانی اشاره کرد. تائورین از اجزای اصلی صفرا است که به منظور هضم چربی‌ها، کنترل کلسترول خون و جذب ویتامین‌های محلول در چربی به آن نیاز داریم. تائورین و روی برای سلامت چشم‌ها و حس بینایی لازم هستند. تائورین نقش سم‌زدایی از بدن را دارد زیرا به عنوان یک آنتی‌اکسیدان نیز محسوب می‌شود. همچنین این ماده موجب کاهش فشار خون در بدن شده و برای کاهش اضطراب، بیش‌فعالی، فعالیت ضعیف مغز و تشنج نیز مفید است. مصرف تائورین موجود در نوشابه‌های انرژی‌زا موجب تحریک سیستم عصبی، افزایش انرژی، رفع خستگی، نشاط‌آوری، افزایش استقامت و رفع استرس می‌شود. برخی از پژوهش‌ها حاکی از آن است که تائورین احتمال مصرف الکل را در مصرف‌کنندگان افزایش می‌دهد.
• عصاره گوارانا: گوارانا از گیاهان منطقه آمریکای جنوبی است. این گیاه نیز از جمله گیاهان حاوی کافئین است. عصاره این گیاه خاصیت محرک سیستم عصبی مرکزی، افزایش انرژی، چربی سوزی و ادرارآوری دارد.
• عصاره جین‌سینگ: یک گیاه آسیای شرقی است که مصرف آن موجب افزایش مقاومت بدن نسبت به استرس، تقویت حافظه، تقویت سیستم ایمنی و عصبی و افزایش شادابی و انرژی، رفع خستگی، کاهش قند خون و کاهش عوارض پیری می‌شود. از سوی دیگر، عوارض مصرف بیش از حد آن شامل بی‌خوابی، تهوع، سردرد، اسهال، افزایش یا کاهش فشار خون است.
• عصاره جینگو بیلو: یک گیاه بومی کشور چین است که آثار مصرف آن شامل بهبود یادگیری و حافظه، بهبود تمرکز، بهبود گردش خون، ضدافسردگی، خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی است.
• ال- کارنتین: یک نوع آمینواسید است که به وسیله کبد تولید می‌شود و در متابولیسم چربی‌ها نقش دارد.
• گلرونولاکتین: یک نوع کربوهیدارت است که به‌طور طبیعی از متابولیسم گلوکز در کبد ساخته می‌شود و یک محرک بوده و در تقویت حافظه، افزایش تمرکز و رفع خستگی مفید است.
• قندها: نوشابه‌های انرژی‌زا حاوی مقادیر زیادی از قندهای طبیعی و یا شیرین کننده‌های مصنوعی هستند.
• متیل زانتین‌ها: یک آلکالوئید است که به‌عنوان محرک سیستم عصبی فعالیت می‌کند.
• ویتامین‌های گروه B: این ویتامین‌ها در متابولیسم و افزایش سطح انرژی بدن نقش دارند.
• اینوسینول: یکی از اشکال ویتامین B است.
• آنتی‌اکسیدان‌ها: ویتامین‌های A،B،C و سلنیوم به عنوان آنتی‌اکسیدان در نوشابه‌های انرژی‌زا ممکن است وجود داشته باشند.
• کراتین: یک اسید آمینه است که در بدن انسان طی سوخت و ساز پروتئین تولید می‌شود و انرژی مورد نیاز عضله را تامین می‌کند.
• طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌های غذایی: این نوع از نوشیدن‌ها بیشتر در میان جوانان، دانش‌آموزان، افراد پرتحرک و ورزشکاران طرفدار دارد. برای اینهک این نوشیدنی‌ها هرچه بیشتر به نوشابه‌های عادی شبیه شوند، به اغلب آنها اسانس و رنگ اضافه می‌کنند.
منبع: www.salamat.com
/ک
