تأکید دکتر برومند رئیس سابق انجمن نفرولوژی، دکتر پزشکیان عضو کمیسیون بهداشت مجلس و دکتر کیمیاگر متخصص تغذیه:
بعد از خواندن این مقاله نمکدان را باید از کنار دست‌تان بردارید و دیگرسراغ غذاهای شور نروید. شاید کار سختی باشد، اما غیر ممکن نیست. تغییر ذایقه مهم‌ترین و سخت‌ترین قدم برای کاهش مصرف نمک است. درست است که تغییر عادت‌های سنتی، خیلی زمان‌بر است و کار یک روز و دو روز نیست، اما اگر فقط کمی به خودتان سخت بگیرید، کمک شایانی به کاهش بیماری‌های قلبی‌عروقی، افزایش فشارخون، نارسایی کلیه و... کرده‌اید. آن چیزی که مسوولان متفق‌القول به آن اشاره داشتند، شکل‌گیری ذایقه کم‌نمک در دوران کودکی و آموزش و اطلاع‌رسانی گسترده است. در این گزارش نیز در ادامه مقالات گذشته به ارتباط نمک با انواع بیماری‌ها پرداخته‌ایم و راهکارهای مسوولان برای کاهش مصرف نمک در بین خانواده‌ها را بررسی کرده‌ایم.
دکتر بهروز برومند، فوق‌تخصص کلیه و رئیس سابق انجمن نفرولوژی، نمک را از اساسی‌ترین موادی ذکر می‌کند که به همه پارامترهای همودینامیک مانند گردش خون، میزان خون و فشارخون مرتبط است.
«فیزیولوژی کلیه و فعالیت آن حتی در ارتباط با سیستم ایمنی متأثر از نمک است و در حقیقت نمک زبانی است که کلیه آن را می‌فهمد و براساس آن کارش را زیاد یا کم می‌کند و بدن را با شرایط وفق می‌دهد. در واقع کلیه نقش اساسی در تنظیم میزان نمک بدن بر عهده دارد.» دکتر برومند نمک را به چاقوی تیزی تشبیه می‌کند که در عین حال که برای بریدن جسم سخت به کار می‌رود و مفید است ولی می‌تواند دست را هم ببرد: «همان‌طور که بدن انسان نیازمند نمک است، افزایش مصرف نمک نیز بسیار زیانبار است. اگر مصرف زیاد نمک به فشارخون بالا در فرد منجر شود، این فشارخون بر کلیه تاثیر می‌گذارد و باعث نارسایی کلیه می‌شود. در عین حال افرادی که فشارخون‌شان پایین است و یا به علت تعریق زیاد، آب زیادی از دست دادند، مانند بیمارانی که دچار اسهال شده‌اند و یا کسانی که در حج هستند، باید به میزان لازم نمک مصرف کنند تا بدن‌شان به حالت عادی برگردد.» دکتر برومند توضیح می‌دهد: «میزان مصرف نمک در افراد بستگی به احتیاج بدن آنها دارد. اگر کسی فشارخون بالا دارد و یا دچار دیابت است و همچنین فردی که خیز یا ادم دارد و دست و پایش ورم دارد و به تنگی نفس مبتلا است، نباید نمک مصرف کند. حتی بعضی از افراد بنابر نوع بیماری‌شان شیر هم که حاوی مقداری نمک است را نباید مصرف کنند، بنابراین افراد باید از میزان نمک در موادغذایی مطلع باشند.» وی مهم‌ترین مساله در کاهش مصرف نمک را آموزش می‌داند و می‌گوید: «تغییر ذایقه در افراد بسیار مشکل است، بنابراین باید کودکان را از ابتدا به خوردن غذاهای کم‌نمک عادت بدهیم تا ذایقه آنها به همین صورت شکل بگیرد. علاوه بر آن اگر فردی سابقه خانوادگی فشارخون دارد، باید فرزندان‌شان را به خوردن غذاهای کم‌نمک عادت بدهد تا در آینده دچار فشارخون نشوند.» دکتر برومند تاکید می‌کند: «از آنجایی که ایرانی‌ها ذایقه‌شان عادت به غذاهای پرنمک دارد، بیشتر موادغذایی‌ای که مصرف می‌کنیم، دارای مقدار قابل‌توجهی نمک است. در واقع نمی‌توان گفت یک ماده‌غذایی مطلقا نمک ندارد. حتی یک کاسه برنج بدون افزودن نمک به آن حدود 1500 میلی‌گرم کلریدسدیم یا 750 میلی‌گرم نمک دارد. پس باید از خوردن غذاهای پرنمک مثل انواع چیپس و غذاهای آماده پرهیز کنیم. همچنین غذاهایی مثل آش رشته به دلیل وجود رشته در آن، بسیار حاوی نمک است. باید گفت سیب‌زمینی کمتر از برنج نمک دارد و اگر فردی نمی‌تواند برنج کم‌نمک بخورد، سیب‌زمینی با گل‌پر و آب‌لیمو جایگزین مناسبی است و یا اگر خوردن خیار بدون نمک خیلی کار سختی است، می‌توان به جای آن گلابی خورد. بیمارانی که ناراحتی قلبی دارند و کلیه آنها سالم است، حتما نمک طبی مصرف کنند و یا به جای غذاهای گوشتی که نمک زیادی می‌طلبد، غذاهای گیاهی استفاده کنند.»
خانواده‌ها نیازمند آموزش هستند
دکتر پزشکیان، استاد دانشگاه و فوق تخصص جراحی قلب وعروق یکی از مهم‌ترین مشکلاتی را که مصرف بالای نمک ایجاد می‌کند، افزایش فشارخون می‌داند. وزیر اسبق بهداشت و درمان با بیان این مطلب، توضیح می‌دهد: «فشارخون بالا بر عملکرد قلب، مغز، چشم و کلیه تاثیر می‌گذارد و بیشتر سکته‌های قلبی و مغزی ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با نمک دارد. بسیاری از مرگ و میرهای ناشی از سکته‌های قلبی و مغزی به دلیل فشارخون بالا است که با مصرف بالای نمک مرتبط است.» عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تاکید می‌کند: «مصرف نمک برای بسیاری از بیماری‌ها بسیار خطرناک است و به طور مثال افرادی که مشکلات قلبی دارند، با مصرف نمک، بار قلب افزایش پیدا می‌کند و نارسایی قلبی بیشتر می‌شود؛ ریه مشکل پیدا می‌کند؛ نفس فرد دچار مشکل می‌شود و همچنین ادم پیدا می‌کند و حتی بر کلیه‌ها فشار می‌آورد تا نمک‌های اضافی را کنترل و دفع کند و اگر مقدار نمک بیشتر از حدی باشد که کلیه دفع می‌کند، حجم مایعات بدن زیاد می‌شود، بنابراین پزشک مجبور است دارویی را برای بیمار تجویز کند که سدیم یا قند اضافی را از بدن خارج کند اما اگر افراد در مصرف نمک، زیاده‌روی نکنند، هیچ‌یک از مشکلات ذکر شده به وجود نخواهد آمد.»
دکتر پزشکیان یادآور می‌شود: «در بسیاری از جوامع توسعه‌‌یافته و پیشرفته، استانداردهایی برای صنایع غذایی تعریف شده به گونه‌ای که نمک استفاده شده در مواد غذایی نباید از یک حدی بیشتر باشد. صنایع غذایی موظف به اجرای آن هستند، در غیر این صورت به آنها اجازه تولید داده نمی‌شود.» دکتر پزشکیان قدم اول برای کاهش مصرف نمک را اطلاع‌رسانی عمومی ذکر می‌کند و می‌گوید: «باید به‌‌طور مستمر اطلاع‌رسانی و آموزش در جامعه انجام شود. رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما نقش اساسی در آموزش مردم برای کاهش مصرف نمک دارند. همچنین در مدارس باید به دانش‌آموزان در مورد خوردن غذاهای کم‌نمک آموزش داد. علاوه بر آن خانواده‌ها نیازمند آموزش‌های ویژه‌ای برای کنترل میزان نمک مصرفی هستند. رستوران‌ها و نانوایی‌ها و مراکز توزیع غذا باید برای مصرف نمک در غذاها آموزش ببینند. دکتر پزشکیان ادامه می‌دهد: «قدم بعدی برای کاهش مصرف نمک در جامعه نظارت بر صنایع غذایی است. باید استانداردهایی برای صنایع غذایی تعریف کرد و حد مجاز مصرف نمک در آن ذکر شود. البته مسوولان باید به طور مستمر بر صنایع غذایی نظارت داشته باشند تا این استانداردها تا حد ممکن رعایت شود.»
ذایقه خود را تغییر دهید
دکتر کیمیاگر حرف‌هایش را با توصیه به خانواده‌ها شروع می‌کند: «مهم‌ترین اقدام در کاهش مصرف نمک این است که ذایقه خود را به غذاهای کم‌نمک عادت دهید. مادر خانواده از ابتدا فرزندان‌اش را به خوردن غذاهای پرنمک عادت ندهد و سعی کند، نمکدان را سر سفره نگذارد.» دکتر کیمیاگر تغییر ذایقه را سخت ولی ممکن می‌داند و می‌گوید: «باید تلنگری به افراد در مورد مصرف زیاد نمک زده شود تا تصمیم بگیرند نمک را کمتر استفاده کنند. چاشنی‌هایی مثل آب‌لیمو و سرکه و سبزیجات معطر جایگزین‌های مناسبی برای نمک هستند.» وی به آمار بالای فشارخون در کشور نیز اشاره می‌کند و تاکید دارد: «امروزه در دنیا نمک‌هایی ساخته شده است که 50 درصد آن سدیم و 50 درصد آن پتاسیم است و در عین حال که طعم شوری دارد ولی 50 درصد ضررش کمتر است. اگر در کشور ما نیز از این نمک‌ها استفاده شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.» دکتر کیمیاگر در پایان به خانواده‌ها توصیه می‌کند: «از غذاهایی که کمتر فرآوری شده، استفاده کنید و میوه‌ها و سبزیجات زیاد مصرف کنید چون پتاسیم زیادی دارد و از مصرف موادغذایی پرنمک مثل آجیل‌ها پرهیز کنید. همچنین سعی کنید غذاهایی مثل بادمجان و ماهی را که همیشه پرنمک پخته می‌شود را کمتر نمک بزنید و در آخر سعی کنید روزی 3 گرم، یعنی هر روز حداکثر یک قاشق چای‌خوری نمک بخورید.»
منبع:www.salamat.com
/ج