کمبود یا فقدان انسولین علت اصلی دیابت در کودکان و نوجوانان است که در این بیماری سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس (لوزالمعده) این افراد آسیب‌دیده و یا کاملا از بین رفته‌اند. کنترل و درمان دیابت نوع I در کودکان و نوجوانان با تزریق انسولین امکان‌پذیر است.
بیماران روزانه یک یا چند نوبت انسولین را به صورت زیرجلدی به خود تزریق می‌کنند. این روش تزریق دردناک نیست.
نکته مهمی که لازم است دانش‌آموزان در مورد انسولین بدانند احتمال کاهش شدید قندخون که به اصطلاح هیپوگلیسمی نامیده می‌شود، متعاقب تزریق انسولین است. در صورتی که انسولین بیش از حد تزریق شود و یا خوردن یک وعده غذا فراموش شود و یا فعالیت بدنی شدیدتری نسبت به بقیه اوقات انجام شود، مقدار قندخون بسیار کاهش یافته و احساس گرسنگی، سردرد و سرگیجه به وجود می‌آید. هیپوگلیسمی در صورت عدم اقدام فوری به تشنج، عدم هوشیاری، بیهوشی و درنهایت مرگ منجر می‌شود.
از آنجا که سلول‌های مغز فقط از سوزاندن قند، انرژی مورد نیاز خود را به دست می‌آورند کاهش شدید قندخون برای مدت کوتاهی سبب آسیب سلول‌های مغزی می‌شود. این آسیب برگشت‌ناپذیر و دایمی است.
مولفه اصلی در کنترل دیابت نوع یک ایجاد تعادل دقیق بین نوع و مقدار تغذیه، ورزش و انسولین است. این عمل سبب قرار گرفتن قندخون در محدوده قابل قبول می‌شود. زیرا مصرف غذاهای مصرفی سبب قرار گرفتن قندخون در محدوده قابل قبول می‌شود.
بنابراین باید برنامه‌ریزی صحیح در این خصوص در مدارس صورت گیرد و همه کارکنان باید به اهمیت این امر واقف گردند. گروه هدف در این برنامه‌ریزی دانش‌آموزان، والدین و کارکنان مدرسه می‌باشند. با توجه به کمبود نیروی انسانی مراقبان سلامت در مدارس و اهمیت بیماری مذکور و عوارض حاد و خطرناک آن باید سایر کارکنان مدرسه نیز در صورت عدم حضور مراقب سلامت با این بیماری آشنا باشند و در جهت کنترل این بیماری در دانش‌آموزان مبتلا مشارکت فعال داشته باشند.
با توجه به شیوع بیشتر دیابت نوع I در کودکان و نوجوانان و خصوصیات سنی آنها مراقبت و کنترل آنان اهمیت ویژه پیدا می‌کند.
از نتایج مثبت این کنترل می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1) ارتقای سطح کیفی محیط یادگیری و فراهم آوردن فضای پویا، مولد و سالم برای دانش‌آموزان دیابتی
2) کاهش میزان افت تحصیلی
3) کمک به پاسخ‌دهی موثر در موارد اورژانسی دیابتی
4) ارتقای سطح مشارکت والدین، دانش‌آموزان و کارکنان مدرسه و سایر بخش‌های مرتبط در کنترل و درمان بیماری دیابت نوع یک
به طور کلی جهت ایجاد یک نظام مراقبتی در رابطه با دیابت نوع یک در دانش‌آموزان مبتلا بهتر است فرآیندهای زیر در مدارس صورت بگیرد:
1) شناسایی دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع یک و دریافت تاریخچه از مبتلایان و پیگیری روند بیماری در آنان
2) بررسی سطح آگاهی دانش‌آموزان مبتلا درخصوص شیوه‌های خود مراقبتی شامل تزریق انسولین، شیوه کنترل قندخون، مقابله با علایم هیپوگلیسمی (افت قندخون) و هیپرگلیسمی (افزایش قندخون)، شناسایی مواد غذایی، نوع و میزان مناسب فعالیت بدنی، عوارض درازمدت بیماری دیابت نوع یک که پس از انجام این بررسی‌ها می‌توان آموزش‌های لازم در این خصوص ارایه نمود.
3) آموزش به دانش‌آموزان مبتلا، والدین و کارکنان جزو ارکان اصلی نظام مراقبت درخصوص بیماری دیابت می‌باشد. این آموزش‌ها شامل:
الف) آموزش اطلاعات پایه درخصوص دیابت
ب) آموزش تزریق و نگهداری انسولین
ج) آموزش کنترل قندخون
د)آموزش تغذیه‌ای
هـ ) آموزش در خصوص فعالیت جسمانی و... باشد.
د) آموزش پیشگیری از ابتلا به عفونت‌ها و بالا بردن ایمنی بدن است.
منبع:www.salamat.com
/ج
