مسجد شیخ لطف‌الله از شاهکارهای معماری و کاشیکاری قرن یازدهم است و به فرمان شاه عباس اول در مدت 18 سال بنا شده است.
سر در معرق این مسجد تا پایان سال 1011 ساخته شده و اتمام ساختمان و تزیینات آن در سال 1028 قمری پایان یافت.
کتیبهُ سر در آن به خط ثلث علیرضا عباسی دز سال 1012 قمری است و معمار و بنای مسجد، استاد محمد رضا اصفهانی بوده است که نام او در داخل محراب مسجد در دو لوحهُ کوچک آورده شده است.
شیخ لطف الله از علمای بزرگ شیعه از مردم میس و از قراء جبل عامل؛ لبنان امروزی بوده است که به دعوت شاه عباس اول، اصفهان را محل اقامت خود قرار داد.
به منظور تجلیل ازاو این مسجد برای تدریس و نمازگزاری وی اختصاص داده شد و وجه تسمیهُ مسجد مزبور به نام شیخ لطف‌الله از همین جهت است. شیخ لطف الله 6 سال قبل از در گذشت شاه عباس اول وفات یافت.
این مسجد داراى گنبدى است که از درون و بیرون با کاشى‌‌کارى‌هاى زیبا پوشیده شده است. این گنبد روى چندین تاق کنگره دار مرتفع استوار است و با آیات قرآنى آراسته شده است.
در فراز آن دایره‌اى وجود دارد که داراى منافذى است که با تزیینات فلزى آراسته شده است و براى روشنایى و تهویه به کار مى‌رود.
این گنبد به نقوش اسلیمى بسیار ظریفى تزیین شده که در قشر خارجى به یک ستاره هشت‌گوش ساخته شده از کاشى‌هاى معرق رنگارنگ منتهى مى‌شود.
قلّه آن نیز به کلاهکى منتهى مى‌شود که با کره‌هایى منظم تزیین شده است، محراب از یک طاق دندانه دار تشکیل شده که بر فراز آن نقوش ظریف اسلیمى نقش بسته است.
این طاق کنگره‌دار از داخل داراى مقرنس‌هاى صدفى شکل است که در انتهاى آن به نقوش گیاهى زیبایى آراسته شده است.
این مسجد از لحاظ زیبایى نقوش و اسلیمى هاى به کار رفته در آن بى‌نظیر به شمار مى‌آید.
در سال 1307 با توجه به طرح‌های اصلی و کاشی‌های موجود نسبت به مرمت سردر و گنبد اقدام شد. کتیبه نمای خارجی گنبد نیز نشان دهنده تعمیراتی است که توسط اداره باستان‌شناسی در سال 1315 انجام شده است.
در جلوی مسجد حوض 8 ضلعی زیبایی قرار داشته که در سال‌های 1316 تا 1318 برداشته شده است. در این زمان پوشش کف گنبد خانه از جنس گچ بوده و پنجره‌های چوبی منصوب در آن روشنایی زیرزمین را تامین می‌کرده است.
محراب مسجد شیخ لطف اله از شاهکارهاى بى‌نظیر هنر معمارى و از زیباترین محراب‌های است که در مساجد دیگر اصفهان میتوان مشاهده کرد.
این محراب با کاشی‌کارى معرق و مقرنس‌هاى بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد. در اطراف محراب کتیبه هایى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى که باقر نام داشته است، دیده میشود.
در این کتیبه ها روایاتى از پیامبر اکرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است.
اشعارى نیز بر کتیبه هاى ضلع‌هاى شرقى و غربى به چشم میخورد که احتمالاً سراینده آنها شیخ بهایى، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوى است.
