رابطه چاقی در دوران کودکی و کوتاهی قد در دوران بزرگسالی
عوامل زیادی بر کوتاهی قد کودکان تاثیر می‌گذارد. اگر نقش ژنتیک را که عامل بسیار مهمی محسوب می‌شود کنار بگذاریم، بحث تغذیه به میان می‌آید و اینکه چه مواد مغذی و چه نوع تغذیه‌ای می‌تواند بر کوتاه‌قدی یا بلندقدی کودکان تاثیر بگذارد. شاید امروزه زیاد به این نکته توجه نشود که چاقی، به ویژه چاقی دوران کودکی، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد که یکی از عوارض آن، کوتاهی قد است.
دو نوع تجمع چربی در بدن وجود دارد. در یک نوع سلول‌های چربی قابلیت دارند 85 تا 90 درصد حجم خود چربی ذخیره کنند و مثل یک بادکنک بزرگ شوند. در نوع دوم اگر رژیم غذایی کودک یا فرد بیش از حد نیاز حاوی کالری باشد، این سلول‌ها که مثل بادکنک بزرگ شده‌اند تقسیم شده و بستر بیشتری برای تجمع چربی حاصل می‌شود. به نوع دوم، چاقی هایپرپلازی گفته می‌شود. کودکان مبتلا به این نوع چاقی به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته آنهایی که از ابتدا چاق متولد شده‌اند و برخی که با وزن کم متولد شده‌اند (وزن زیر 2500 گرم) و خانواده چون فکر می‌کنند نوزاد ریزجثه است، سعی می‌کنند با رسیدگی‌های مداوم با زور و اجبار یا با جایزه به کودک غذا بخورانند. این کودکان به طور ناگهانی در سن دبستان چاق می‌شوند. اولین نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره کنم این است که حتی اگر کودک شما حین تولد وزن کمی داشته، هیچ اصراری به اضافه وزن او نداشته باشید و اگر طبق منحنی رشد وزن طبیعی پیدا کرده مطمئن باشید مشکل خاصی ایجاد نخواهد شد و کودک شما کاملا سالم است.
عوارض چاقی دوران کودکی
یکی از عوارض چاقی در دوران کودکی شکل‌گیری سلول‌های چربی از کودکی و بروز ناراحتی‌ها و حملات قلبی در دوران نوجوانی و جوانی و قبل از رسیدن به 30 سالگی است که گاهی حتی به مرگ منجر می‌شود. کودکان چاق معمولا بدون آنکه والدین مطلع باشند مشکل فشارخون هم دارند. در نهایت میزان چربی‌های خون شامل کلسترول و تری‌گلیسیرید خون این کودکان بالا بوده و دور کمر بزرگی دارند. این کودکان از نظر اجتماعی منزوی و گوشه‌گیر می‌شوند و هرچه قدر بزرگ شده و به سن دبستان، راهنمایی و دبیرستان می‌رسند از جمع بیشتر دور شده و از نظر روان‌شناسی این مساله کاملا مشخص است که نسبت به ظاهر فیزیکی خود اعتماد به نفس ندارند.
تاثیر چاقی کودک بر رشد قدی او
افراد چاقی که از کودکی چاق بوده‌اند حتی اگر از نظر ژنتیکی قدبلند باشند، نهایتا کوتاه‌قد شده و در مقایسه با هم سن و سالان خود قدکوتاه هستند. علت این موضوع آن است که در بدن هورمونی به نام لپتین از سلول‌های چربی بدن ترشح می‌شود. هر چه قدر تعداد سلول‌های چربی در بدن بیشتر باشد، میزان ترشح هورمون لپتین بیشتر خواهد بود. یکی از عوامل کلیدی که در بلوغ دختران و پسران اهمیت دارد، این است که لپتین در بدن ترشح می‌شود. با شروع نوجوانی، ما شاهد تجمع چربی در بدن هستیم. با تجمع چربی، ترشح هورمون لپتین هم آغاز می‌شود این هورمون بر هیپوتالاموس و همچنین بر هیپوفیز تاثیر گذاشته و سبب ترشح هورمون‌های دیگری شده و در نهایت بر اندام‌های تناسلی اثر گذاشته و سبب ترشح هورمون‌هایی مثل استروژن و پروژسترون در دختران و تستوسترون در پسرها می‌شود.
در یک کودک چاق به طور طبیعی هورمون لپتین ترشح می‌شود و لپتین خود محرکی برای ترشح هورمون‌های جنسی است و سبب بلوغ زودرس در کودکان می‌شود که پیامدهای زیادی را به دنبال دارد. هورمون‌های جنسی می‌توانند بر صفحات رشد استخوانی اثر کرده و باعث زودتر از موعد سبب بسته شدن رشد این صفحات شوند، در نتیجه رشد قدی متوقف شده و فرد کوتاه قد می‌ماند. در بزرگسالی این کودکان به افراد چاق قد کوتاه تبدیل می‌شوند که هم چاقی و هم کوتاهی قد اعتماد به نفس آنها را گرفته و سبب بروز مشکل در زندگی آنها می‌شود.
آیا می‌توان رشد قدی کودک را افزایش داد؟
شاید شما بپرسید که کودک‌ام خیلی چاق نیست. آیا می‌توانم رشد قدی او را افزایش دهم؟ جواب این سوال، مثبت است. به‌عنوان مثال، در برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی که مردم عموما جثه‌های ظریف و کوتاهی داشته‌اند متخصصان با تغییر رژیم غذایی توانسته‌اند رشد قدی را چند سانتی‌متر افزایش دهند.
به عبارت ساده‌تر ما با استفاده از یک رژیم غذایی غنی از موادمغذی، حتی در کودکانی که پدر و مادر از نظر ژنتیکی قد متوسط یا کوتاهی دارند، می‌توانیم رشد قدی بیشتری ایجاد کنیم. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که نقش تغذیه در رشد قد به قبل از دوران بلوغ بازمی‌گردد. به محض آنکه نوجوان بالغ شد، دیگر با تغذیه نمی‌توان به رشد قدی او کمک کرد. به همین دلیل توصیه می‌شود قبل از رسیدن کودک به دوران بلوغ مواد غذایی کلسیم‌دار که در شیر و لبنیات و ماست از نوع کم‌چربی موجود است، مصرف شود. مصرف خانواده کلم شامل گل‌کلم، برگ کلم و...، دانه کنجد هم به دلیل امگا 3 بالا و هم کلسیم بالا، مواد غذایی حاوی ویتامین A یا حاوی پیشتاز ویتامین A بتاکاروتن که در هویج، انبه و خرمالو موجود است و منابع غنی ویتامین C مثل مرکبات را هم باید افزایش دهیم و در نهایت مرتبا کنترل کنیم که کودک‌مان دچار فقر آهن نباشد زیرا فقر آهن خود زمینه را برای اختلال در رشد قدی فراهم می‌کند.
معمولا کودکانی که دچار کم‌خونی‌اند، هم وزن‌گیری خوبی ندارند و هم قد‌شان کوتاه می‌ماند. غیر از تغذیه، آنچه بر رشد قدی کودکان تاثیر می‌گذارد، یک خواب آرام شبانه است. خیلی از بچه‌ها ممکن است بعد از ظهرها دوساعت بخوابند اما شب‌ها دیر بخوابند و صبح‌ها زود بلند شوند. این نوع خوابیدن ملاک نیست. خوابیدن در شب باید در شرایطی باشد که هورمون ملاتونین یا هورمون خواب ترشح شود. نباید فراموش کرد یکی در زمان خواب و یکی در زمان فعالیت روزانه است که هورمون رشد ترشح می‌شود. بسیار مهم است که کودکان خواب آرام شبانه داشته باشند و در درجه دوم به اندازه کافی فعالیت کنند. در ضمن توصیه می‌شود حتی‌الاامکان یک ساعت قبل از خواب، کودک قندهای ساده مثل شکر، شکلات، آب‌نبات، تافی و... مصرف نکند چون قندهای ساده خود در هورمون رشد اختلال ایجاد می‌کنند و وقتی هورمون رشد به اندازه کافی ترشح نشود، رشد قدی تا حدی دچار اختلال می‌شود.
منبع:www.salamat.com