داروهای گیاهی و سنتی: بایدها و نبایدها در جامعه (۲)

این تفکر در بخشی از ساختار وزارت بهداشت نیز رسوخ کرده و برخوردهای قهری با فرایندهای مثبت طب سنتی را نیز به دنبال داشته است.

چنین فضایی از سویی راه را بر مدعیان دروغین طب سنتی و داروهای طبیعی هموار می‌کند و از سوی دیگر در راه توسعه صحیح و علمی داروهای طبیعی و سنتی به عنوان یک پشتوانه مهم اقتصاد مقاومتی سنگ اندازی می‌کند.

بی‌تردید نگاه سومی شامل رویکرد توسعه‌‌ای و علمی در جامعه پزشکی و سیاست گذار با اعمال محدودیت‌‌های قانونی صریح و قوی برای سودجویان راه کار منطقی و قابل قبولی خواهد بود.

توسعه داروسازی سنتی در کشور

یکی از مصادیق مهم در توسعه علمی و صحیح داروهای سنتی، طبیعی و گیاهی در کشور، تربیت متخصصانی است که با دانش کافی متولی آن گردند.

در این راستا نزدیک به یک دهه است که در کشور تربیت متخصصین داروسازی سنتی در مقطع PhD از میان متقاضیانی که دوره دکتری حرفه‌‌ای داروسازی را سپری کرده و آزمون ورودی رشته داروسازی سنتی را نیز با موفقیت سپری نموده اند آغاز شده است.

سیر صعودی مقالات علمی و پژوهش‌‌های فاخر در این حوزه‌‌ها مانند ساخت، استانداردسازی داروها، کارآزمایی‌‌های بالینی برای مطالعه افر بخشی و ایمنی داروها، با آغاز این روند علمی شیب تند تری به خود گرفته است و امروز تعدادی از این دانشجویان فارغ التحصیل شده و در کسوت‌‌های گوناگون به عنوان اعضای هیات علمی دانشکده‌‌ها و مراکز تحقیقاتی و نیز مسئولین فنی داروخانه‌‌های سنتی درمانگاه‌‌های وابسته به دانشگاه‌‌های علوم پزشکی مشغول به کارند.

این روند در آینده نزدیک طیف گسترده‌ای از متخصصین آشنا به علوم دارویی نوین در کنار دانش سنتی و گیاهان دارویی را در اختیار جامعه قرار می‌دهد.

یکی ضروری ترین نیازهای جامعه برای گسترش منطقی پتانسیل‌‌های داروهای سنتی و طبیعی تقویت این رشته و گسترش منطقی آن در دانشگاه‌‌هاست.

روند این گسترش، نیازمندی‌‌ها و بسترسازی‌‌های مخصوص به خود را می‌طلبد.

نخست، گسترش آن می‌بایست با ایجاد بستر علمی مناسب در دانشکده‌‌های داروسازی بویژه زیربنایی و تجهیز آزمایشگاه‌‌های آموزشی لازم همراه باشد.

این درحالیست که گروه‌‌های موجود نیز هم اینک از کمبودهای زیرساختی بسیاری رنج می‌برند و بعضا ارتباطشان با دانشکده‌‌های داروسازی نیز قطع می‌باشد.

مرحله بعد، تسهیل ورود جامعه فارغ التحصیلان داروسازی سنتی به جامعه است. وجود دوره تعهدات خدمت به دولت معادل دو برابر مدت تحصیل هم اینک این جامعه کوچک را با چالش‌‌های بسیاری در ورود به بازار مواجه نموده است.

لذا از جمله مطالبات داروسازان سنتی که اخیرا در قالب نامه‌‌ای خدمت مقام عالی وزارت نیز ایفاد گشت اختیاری نمودن انجام این تعهدات برای فارغ‌التحصیلان این رشته است تا عمده بدنه فارغ التحصیل به سرعت وارد جامعه شده و همچنین گروه دیگری نیز با استفاده از تعهدات جذب مراکز علمی دانشگاهی شوند.

موضوع دیگر گنجاندن واحد درسی داروسازی سنتی در کوریکولوم آموزشی داروسازان عمومی است که انجام این مهم می‌تواند از سویی در ترغیب دانش آموختگان داروسازی به ورود به این رشته کمک نماید و از سوی دیگر این دانش آموختگان در سطح دکتری عمومی نیز آشنایی بیشتری برای ارائه خدمات داروهای گیاهی و سنتی را خواهند داشت.

داروخانه‌‌های سنتی و طبیعی

یکی از جنجالی‌ترین خبرها طی مدت گذشته، ابلاغ تاسیس داروخانه‌‌های سنتی و طبیعی توسط مقام محترم وزارت بود که با واکنش تند انجمن داروسازان و بویژه قشر داروخانه داران مواجه گشت.

علی رغم اینکه آیین نامه ابلاغی خالی از ایراد نبوده و بهتر بود پیش از ابلاغ و در مرحله تدوین آن از جمع بیشتری از متخصصین این حوزه استفاده می‌شد، نفس عمل برای ایجاد فضای ارائه خدمت در حوزه داروهای سنتی و طبیعی ستودنی بود.

در جامعه‌‌ای با مطالبه بالای مردمی برای دریافت خدمات در این حوزه، به جز چند مرکز محدود دانشگاهی فضای علمی دیگری برای ارائه خدمات صحیح داروسازی سنتی و طبیعی زیر نظر متخصصین مربوطه وجود ندارد.

لذا جای خالی ارائه این خدمات هم اینک توسط خیل عظیم عطاری‌‌هایی پر شده است که حتی عمده آن‌‌ها برخلاف سابق شغل آبا و اجدادیشان هم نبوده و لذا نه از دانش سنتی، بومی و سینه به سینه از اجدادشان برخوردارند و نه به دانش روز مسلط می‌باشند.

بنابراین در این فضا، جا برای شیادی و سو استفاده بویژه در غیاب نظارت دقیق وزارت بهداشت باز گشته است.

این در حالیست که جامعه داروسازی و بویژه داروسازی سنتی کشور می‌تواند با ایجاد هدفمند و صحیح داروخانه‌‌های سنتی و طبیعی جای خالی مراکز علمی و تخصصی ارائه فرآورده‌های طبیعی را پر کند تا مجالی برای ارائه این قبیل داروها توسط افراد نا آگاه باقی نماند.

ارائه داروهای استاندارد

یکی دیگر از چالش‌‌های پیش رو در استفاده از داروهای سنتی و طبیعی، بویژه در قالب گیاهان خام عرضه شده، عدم استاندارد بودن برخی از آن‌‌هاست.

در این راستا، حرکت فعال تر به سمت ایجاد شواهد متقن علمی در اثر بخشی داروها (گرچه هم اینک نیز چنین پژوهش‌‌هایی صورت می‌گیرد اما نیاز بیشتری به فعالیت در این حوزه وجود دارد)، ارائه گیاهان دارویی در قالب استاندارد شده به جای عرضه فله‌‌ای آن در عطاری‌‌ها با گذراندن کنترل‌‌های لازم به‌ویژه میکروبی و ارائه در بسته‌بندی‌‌های مناسب، و نیز کنترل فعال‌تر سازمان غذا و دارو در عرضه این فرآورده‌ها به شکل استاندارد مورد نیاز است.

یکی از برکات راه اندازی داروخانه‌‌های سنتی و طبیعی می‌تواند تامین فضای مناسب علمی برای عرضه محصولات استاندارد و با کیفیت باشد و همچنین نظارت وزارت بهداشت در این حوزه را تسهیل نماید.

سخن آخر

در پایان، داروهای سنتی و طبیعی در کشور پتانسیل بالایی برای ارتقای سلامت جامعه و قدم برداشتن در راه اقتصاد مقاومتی و حتی صدور دانش سنتی و فرآورده‌های بومی طب ایرانی را فراهم آورده است.

اما نگاه صحیح و بدور از افراط و تفریط چه در سطح جامعه و مصرف کنندگان این دانش، چه در سطح دانشگاهی و تولید کنندگان دانش و چه در سطح سیاستگذاران حوزه بهداشت و درمان نیاز است تا این پتانسیل بالقوه به بهترین وجهی به فعل درآید که بی‌شک در اینصورت برکات زیادی برای جامعه و اقتصاد کشور در پی خواهد داشت.

برای خواندن بخش اول -گیاهی و سنتی: بایدها و نبایدها در جامعه- اینجا کلیک کنید.