اختلال حس چشایی؛ علل و راه‌حل

واقعا نعمتی است؛ حس طعم دلچسب یک شیرینی خامه‌ای، احساس تکان‌دهنده ترشی یک تکه لواشک آلو، چشیدن طعم خوشمزه و پراز خاطره یک شربت سکنجبین خانگی و...حتما با من هم‌عقیده‌اید که داشتن حس چشایی، نعمت بزرگی است و یکی از بزرگ‌ترین لذت‌های زندگی برای ما، چشیدن طعم غذاهای مختلف است.
اما بسیاری از ما نه تنها شکر این نعمت بزرگ را به‌جا نمی‌آوریم، بلکه اصولا فراموش می‌کنیم که وجود این حس چقدر در زندگی ما مفید و موثر است. گروهی نیز هستند که مرتب به یاد احساس چشایی‌شان هستند؛ چون در این حس آنها مشکلی پیش آمده و نمی‌توانند به خوبی مزه غذاها را احساس کنند. اگر شما هم در حس کردن طعم خوراکی‌ها دچار اشکال شده‌اید، بدانید که تنها نیستید؛ چون سالانه حدود 200 هزار نفر به پزشکان مراجعه و از اختلال در حس چشایی‌شان شکایت می‌کنند.
چشایی و بویایی، 2 حس بسیار نزدیک به هم هستند که گاهی ممکن است اختلال در این 2 حس‌ به کلی اشتباه گرفته شود. معمولا پزشکان در تشخیص بین این 2 اختلال باید به بیماران کمک کنند.

مزه‌ها را چگونه حس می‌کنیم؟
 

وقتی غذایی را می‌جویم یا یک نوشیدنی را می‌نوشیم، مولکول‌های غذایی، سلول‌های حسی را در دهان و گلو تحریک می‌کنند. این سلول‌ها که مشغول درک مزه‌ها هستند و به سلول‌های چشایی معروف‌اند، معمولا در پرزهای چشایی موجود سطح زبان، سقف دهان و نیز به تعداد کمتری در مخاط گلو جمع شده‌اند. از هنگام تولد تا حدود 50 سالگی، ما در حدود 10 هزار پرز چشایی در دهان و گلو داریم اما بعد از سن 50 سالگی، این تعداد به تدریج شروع به کاهش می‌کند. ترشی، شیرینی، شوری و تلخی، 4 طعم اصلی هستند که حس‌گیرهای مربوط به آنها روی زبان قرار دارند. سلول‌های دیگری نیز در پرزهای چشایی مسوول حس طعمی موسوم به طعم غذایی هستند که از گلوتامات موجود در غذاهایی مانند گوشت مرغ، گوشت قرمز و بعضی پنیرها ایجاد می‌شود. اما سلول‌های چشایی موجود در دهان، تنها بخشی از جریان احساس مزه‌ها را بر عهده دارند. علاوه بر سلول‌های چشایی، سلول‌هایی در بینی، چشم و گلو به درک نوع و شدت و طعم غذاها کمک می‌کنند. این سلول‌های عصبی مناطق مختلف بینی، چشم یا گلو هستند که به ما کمک می‌کنند تا احساس خنکی نعناع را درک کنیم یا از چشیدن یک تکه فلفل قرمز حسابی بسوزیم. علاوه بر اینها، خصوصیات دیگری مانند سرما، گرما و قوام خوراکی‌ها، چیزهایی هستند که ما با کمک 4 حس دیگرمان علاوه بر چشایی درک خواهیم کرد. حس بویایی در درک طعم‌ها بسیار مهم است و بسیاری از کسانی که فکر می‌کنند در حس چشایی خود دچار مشکل شده‌اند، در واقع در حس بویایی دچار مشکل هستند.

وقتی حس چشایی مختل می‌شود.
 

مانند تمام قسمت‌های بدن، حس چشایی ما هم ممکن است بیمار شود. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های حس چشایی، این است که شخص بدون اینکه چیزی در دهان داشته باشد، مزه ناخوشایندی را در دهانش احساس می‌کند. گاهی ممکن است افراد در تشخیص مزه‌های مختلف دچار مشکل شوند یا بعضی از مزه‌ها را به خوبی احساس نکنند. به ندرت هم پیش می‌آید که شخصی هیچ مزه‌ای را با هیچ شدتی احساس نکند. گاهی اوقات، اختلالات حس چشایی با سوزش زبان همراه می‌شود که این مشکل معمولا بین خانم‌های میانسال شایع‌تر است. اختلال حس چشایی ممکن است مادرزادی باشد یا در طول سال‌ها به دلیل حوادث و به صورت اکتسابی اتفاق بیفتد. از عواملی که ممکن است حس چشایی را دچار اشکال کنند، می‌توان به این موارد اشاره کرد: عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی و گوش میانی، رادیوتراپی (اشعه‌درمانی) در سرطان‌های سر و گردن، مصرف بعضی داروها (آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و...)، شکستگی‌های ناحیه سر، جراحی‌های ناحیه گوش، بینی و جراحی‌های دندانی (مانند جراحی دندان عقل و جراحی‌های گوش میانی) و بهداشت بد دهان و مشکلات دندانی.

آیا مشکل من جدی است؟
 

حس چشایی از حس‌های بسیار مهم ماست زیرا می‌تواند خطرات زیادی را به ما گوشزد کند. ممکن است ما مقدار کمی از یک ماده غذایی فاسد را بچشیم و با آگاهی از فساد آن، از مصرف بیشتر آن خودداری کنیم یا با چشیدن مقدار کمی از یک مایع بفهمیم که آن ماده آب نیست؛ بلکه یک ماده شوینده خطرناک است و بلافاصله از نوشیدن آن پرهیز کنیم. به عبارتی حس چشایی می‌تواند یک سیستم هشداردهنده برای پرهیز از خطرها باشد. اختلال حس چشایی ممکن است به شکل دیگری نیز مشکل‌ساز شود و سلامت عمومی بدن را تهدید کند؛ به این‌گونه که بعضی از افرادی که مزه غذاها را خوب احساس نمی‌کنند از خوردن غذا لذت نمی‌برند، مقدار بسیار کمی غذا می‌خورند و به شدت وزن کم می‌کنند. از طرفی، گروه دیگری که مزه غذاها را به خوبی احساس نمی‌کنند، سعی می‌کنند با مصرف زیاد غذاها کاهش حس چشایی‌شان را جبران کنند و به سرعت چاق می‌شوند. اختلال در حس چشایی ممکن است باعث شود بعضی از افراد، مزه شیرینی‌ها را به خوبی احساس نکنند و برای جبرانش غذاهای خود را بسیار شیرین کنند و به بیماری‌های خاصی دچار شوند یا برای حس بهتر شوری غذا نمک زیادی مصرف کنند و دچار فشارخون شوند. گاهی اوقات، اختلال در احساس چشایی یا بویایی می‌تواند یکی از علامت‌های اولیه بیماری‌هایی مانند پارکینسون یا آلزایمر باشد بنابراین لازم است که با ایجاد هرگونه تغییر و اختلال در حس چشایی یا بویایی‌تان به پزشک مراجعه کنید.

و اما درمان
 

بسیاری از اختلالات حس چشایی، درمان‌پذیر هستند. پزشک می‌تواند با کشف علت این اختلال آن را درمان کند و به عنوان نمونه، دارویی را که باعث این اشکال شده، حذف یا با داروی دیگری جایگزین کند. در بیماری‌هایی مانند آلرژی که حس چشایی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند، می‌توان با درمان علامتی، حس چشایی را به حالت عادی برگرداند. در عین حال، بهبود بهداشت دهان و دندان به بسیاری از افراد کمک می‌کند تا مزه غذاها را بهتر درک کنند. اگر شما از گروهی هستید که دچار کاهش حس چشایی شده‌اید و درمانی برای آن وجود ندارد، می‌توانید از غذاهایی استفاده کنید که رنگ‌ها و قوام متنوعی داشته باشند. بهتر است از طعم‌دهنده‌ها، ادویه‌ها و گیاهان خوش بوی بیشتری در غذاهایتان استفاده کنید و مراقب باشید که شکر و نمک زیادی به غذاهایتان نزنید. اگر رژیم غذایی‌تان اجازه می‌دهد، به غذاهایتان مقداری پنیر، تکه‌های گوشت،کره، روغن زیتون، خشکبار بوداده یا انواع سبزیجات را اضافه کنید و تا حد امکان غذاها را به تفکیک استفاده کنید تا مزه هر غذا را بهتر درک کنید.
منبع:www.salamat.com