رابطه بین بیماری‌های روان‌پزشکی و افت سیستم ایمنی

آیا بیماری‌های روانی دستگاه ایمنی‌ ما را تضعیف می‌کنند؟
 

یک مبحث قدیمی که همیشه در روان‌پزشکی مطرح بوده است، رابطه بین بیماری‌های روان‌پزشکی و افت سیستم ایمنی فرد است.
تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شده است که آیا ابتلا به این بیماری روانی، فرد را مستعد ابتلا به دیگر بیماری‌ها، به علت افت سیستم ایمنی بدن می‌کند و یا برعکس، آیا افت سیستم ایمنی بدن باعث بروز بیماری روانی در فرد می‌شود؟
آن مساله‌ای که در این زمینه قطعی و ثابت شده، این است که بیماری‌های روان‌پزشکی، می‌توانند باعث اختلال در سیستم ایمنی شوند. در بیماری‌هایی مثل اسکیزوفرنی، افسردگی و برخی بیماری‌های روان‌پزشکی با منشأ مغزی مثل آلزایمر، این‌گونه تغییرات در سیستم ایمنی فرد مبتلا مشاهده می‌شود. به همین دلیل افرادی که به بیماری‌های روانی مبتلا می‌شوند، مستعد ابتلا به برخی بیماری‌های دیگر هستند که در جمعیت سالم درصد کمتری را مبتلا می‌کند. دلیل علمی آن است که در بیماری‌های روان‌پزشکی با هر نوع نگرشی که داشته باشیم، قطعا مغز درگیر می‌شود. از آنجا که مغز، مرکز فرماندهی تمام سیستم‌های بدن است، همه ارگان‌های مختلف بدن از این عضو دستور می‌گیرند. زمانی که راه‌های ارتباطی بین مغز با سایر ارگان‌ها مختل می‌شود، قطعا پیام‌های نادرست از مغز به این سیستم‌ها صادر می‌شود و ارگان‌ها بر اساس این پیام‌های اشتباه، پردازش انجام می‌دهند چون پیام‌های صادره اشتباه بوده، نهایتا پردازش در درون ارگان‌ها نیز نادرست خواهد بود و کاری که در نتیجه آن پیام‌های صادره انجام می‌شود نیز نادرست و ناقص است. سیستم ایمنی هم از دریافت این پیام‌های اشتباه صادره از مغز مستثنا نیست و تاثیراتی که حالات روانی روی مغز می‌گذارد، باعث صدور پیام‌هایی از مغز به سیستم ایمنی بدن می‌شود که تغییراتی را در این سیستم ایجاد می‌کند. این تغییرات می‌تواند باعث افت سیستم ایمنی و نتیجتا آمادگی بدن برای ابتلا به دیگر بیماری‌های داخلی شود.
اما در مورد عکس این حالت که آیا افت سیستم ایمنی در بدن می‌تواند زمینه ابتلا به بیماری‌های روان‌پزشکی را هموار ‌کند یا نه باید بگویم که محققان در این بحث، هنوز به نتیجه‌ای قطعی نرسیده‌اند. در تحقیقاتی که به عمل آمده است، در برخی از بیماری‌ها مثل بیماری‌های مربوط به سیستم ایمنی بدن، بافت هم‌بند یا بیماری‌های اتوایمیون (بیماری‌هایی که خود بدن علیه سلول‌های خود آنتی‌بادی می‌سازد) برخی تظاهرات بیماری‌های روانی مثل اضطراب و افسردگی دیده می‌شود. اما در مورد ضعف سیستم ایمنی، نمونه‌ بارز و واضح آن بیماری ایدز است که به صورت اکتسابی سیستم ایمنی فرد مبتلا ضعیف می‌شود.در همین بیماری ایدز هم با اینکه درصد بروز بیماری‌های روانی تا حدی بالاتر از آمار معمول است اما نسبت به دیگر بیماری‌های داخلی، درصد کمتری را شامل می‌شود. مثلا درصد ابتلا به بیماری افسردگی در بیماران مبتلا به ایدز از آمار جمعیت عادی بیشتر است اما این آمار ابتلا به افسردگی نسبت به دیگر بیماری‌های داخلی بیشتر نیست. به همین دلیل به صورت قطعی نمی‌توان گفت که افت سیستم ایمنی در این بیماران باعث ابتلای آنان به افسردگی می‌شود. گاهی اوقات نیز در بررسی بیماران مبتلا به ایدز افزایش ابتلای این افراد به اضطراب و وسواس مشاهده می‌شود که جزو بیماری‌های روان‌پزشکی است اما زمانی که دیگر بیماری‌های داخلی مثل بیماری‌های غدد داخلی مثل تیرویید یا روماتیسم را بررسی می‌کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که تعداد این بیماران روانی در مبتلایان به ایدز از تعداد بیماران روانی مبتلایان به این بیماری‌ها بیشتر نیست.به همین دلیل، نمی‌توان به صورت قاطع از دخیل بودن بیماری‌های افت سیستم ایمنی در پدید آمدن بیماری‌های روانی صحبت کرد.

نقش تسریع‌کنندگی استرس
 

در بروز بیماری‌های روانی، استرس به عنوان یک عامل مهم و در حقیقت پایه‌ای است و مستقیما در بروز حالت روانی نقش دارد. از طرف دیگر تحقیقات ثابت کرده است که استرس بر سیستم ایمنی افراد تاثیر می‌گذارد اما اگر استرس به عنوان عامل بروز بیماری‌های داخلی مطرح شود، باید به این موضوع توجه کرد که در همه افراد یک نوع بیماری بروز نمی‌کند. حتی بر سر این موضوع هم بحث است که آیا خود استرس باعث ایجاد بیماری‌های داخلی می‌شود و یا تاثیر آن روی سیستم ایمنی بدن، باعث ضعف دیگر ارگان‌ها و بروز بیماری می‌شود؟ نکته مهمی که باید در اینجا اشاره کنم این است که بیماری‌های روانی، به عنوان عامل اصلی بروز یک بیماری داخلی به حساب نمی‌آیند، بلکه به صورت یک عامل مستعد کننده و تسریع‌کننده در بروز بیماری، در کنار عوامل خطرساز اصلی دیگر قرار خواهد گرفت. مثلا همه ما می‌دانیم که سیگار کشیدن، افزایش وزن، چربی و قندخون بالا از عوامل خطرساز اصلی بروز بیماری‌های قلب و عروق است. در کنار این عوامل خطر، استرس می‌تواند به عنوان یک عامل تسریع کننده بروز بیماری نقش ایفا نماید اما امکان اینکه استرس به تنهایی و بدون حضور دیگر عوامل خطرساز اصلی بیماری قلب و عروق، باعث بروز چنین بیماری‌ای در افراد شود، کم است. مطمئنا فردی که به یک بیماری دچار می‌شود، اگر بتواند روحیه‌اش را حفظ کند و دچار استرس نشود. بهتر می‌تواند به درمان بیماری‌اش کمک کند و روند بهبود را تسریع کند.تحقیقات ثابت کرده است که استرس و حالات آشفته روانی فرد، تحمل درد و شرایط دشوار را برای وی مشکل می‌کند و این مساله باعث اختلال در روند درمان و بهبود بیمار می‌گردد. همچنین افرادی که در اثر ابتلا به یک بیماری، دچار حالات افسردگی می‌شوند نمی‌توانند جهت درمان با پزشک خود همکاری لازم را داشته باشند و معمولا با توجه نکردن به دستورات پزشک خود در روند درمان اختلال ایجاد می‌کنند.
منبع:www.salamat.com