میل پاراچین

میل پاراچین مربوط به سدهٔ 4 و 5 ه. ق. است و در شهرستان قزوین، روستای اقبال واقع شده و این اثر در تاریخ 2 اسفند 1376 با شمارهٔ ثبت 1961 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بر روی کوه میلدار، میل راهنمایی به نام برج پاراچین قرار دارد که در قدیم راهنمای مسافرانی بوده که از شمال به سمت شهر قزوین می‌آمدند. در دوره قاجاریه به دلایل نامعلومی بخشی از بدنه برج کاشی گردیده‌است که عمده کاشیهای آن نیز ریخته‌است. کوه میلدار تا سال‌های گذشته مکانی برای مردم قزوین بود که می‌خواستند در روز تعطیل هفته کوه‌پیمایی نمایند. ولی هم اکنون این کوه در داخل یک پادگان نظامی قرار گرفته‌است. این برج در فاصلهٔ 12 کیلومترى از شمال قزوین، محل خوش منظره و خوش‌ آب و هوایى قرار دارد که به علت ارتفاع زیاد، هواى آن از هواى قزوین خنک‌تر است. در این محل، بر روى ارتفاعات جانب چپ، رودخانهٔ عریضى به نام ارنزک جریان دارد. برج بلندى نیز از دور بر فراز این بلندى خودنمایى مى‌کند؛ چنان‌که از مسافتى بسیار دور از میان دشت‌ها و صحراهاى اطراف قزوین مى‌توان آن را دید. بلندى مزبور بر تمام محیط اطراف مسلط است و از فراز آن مى‌توان شهر قزوین را به خوبى مشاهده کرد.

برج باراجین بر روى سکویى هشت‌ضلعى که حدود یک متر از کف زمین ارتفاع دارد، بنا شده است. رج اول سنگ‌چینِ سکوى مزبور با سنگ‌هاى صاف و تراش‌دار چهارگوش بنا شده است و این تنها قسمت از بناى برج است که از سنگ‌هاى تراش‌دار در بناى آن استفاده شده است. طول هر یک از ضلع‌هاى هشت ضلعى، 3/70 متر است. در روى این سکوى هشت‌ضلعى، نقشهٔ‌ اصلى برج اجرا شده است. نقشهٔ برج عبارت است از : هشت نیم‌ستون مدور که بر گِرداگرد بدنهٔ مدورِ اصلى برج، با فاصله‌هاى منظم کار گذاشته شده‌اند. فاصلهٔ میان این نیم‌ستون‌ها 70 سانتى‌متر، محیط نیم‌ستون‌هاى مدور 1/85 متر و برجستگى‌هاى میان آن‌ها تا بدنهٔ برج، 60 سانتى‌متر است.

فاصلهٔ میان بدنهٔ‌ اصلى برج تا لبهٔ سکوى هشت‌ضلعى 2/20 متر و فاصلهٔ بیش‌ترین برجستگى نیم‌ستون‌ها تا لبهٔ‌ سکو، 1/60 متر و محیط پایین برج 17 متر است. بلندى نیم‌ستون‌ها به اندازهٔ نیمى از ارتفاع اصلى برج است و نیم‌ستون‌ها در آنجا قطع شده‌اند. با توجه به مصالح خشتى که در ساختن بنا به کار برده شده‌اند، انتخاب چنین نگهدارنده‌هایى حاکى از ذوق سلیم و مبتکرانهٔ معمار بوده است. ارتفاع نیم‌ستون‌هاى مذکور نزدیک به 6 متر است. از محلى که ستون‌ها پایان یافته‌اند، بدنهٔ اصلى برج به ارتفاعى برابر با ارتفاع قسمت اول بالا مى‌رود. حدود یک متر به نوک برج مانده، یک دوره سنگ خاراى تراش‌دار که با دقت خاصى تراش داده شده، دورتادور برج قرار گرفته است؛ به نحوى که حدود 10 سانتى‌متر از لبهٔ آن از بدنهٔ برج بیرون زده است. بر روى این لبهٔ سنگى، ‌شش رج آجر قرمزرنگ با آجرهایى به ابعاد 5×26×26 سانتى‌‌متر چیده شده است. سپس روى رج آخر با سنگ‌قلوه و سنگ لاشه با ابعاد کوچک‌ترى از بدنهٔ برج، دیوار برج حدود 30 سانتى‌متر بالا برده شده است. بار دیگر، بر روى این قسمت، دو رج آجر چیده‌اند و سپس آخرین قسمت بالاى برج با استفاده از سنگ‌هاى لاشه و ملاط به ارتفاع نیم متر بنا شده است. مصالح عمده‌اى که در ساختن این برج به کار برده شده‌اند، چیزى جز سنگ قلوه و سنگ لاشه و ملاط سخت و محکم گچ نیست.

در سمت چپ درِ ورودى برج – حدفاصل میان نیم‌ستون‌ها – آجرهاى قرمزرنگ را روى بدنهٔ برج قرار داده‌اند و سپس روى آن را لایهٔ ضخیمى از گچ کشیده‌اند. بر روى این لایه، به کمک آجرهاى لعاب‌دار رنگى که قسمت نرهٔ آن‌ها لعاب داده شده است، طرح‌هاى تزئینى هندسى اجرا شده است. در مجموع، بناى برج بارجین از نظر تناسب، اثرى جالب‌توجه است و چنان مى‌نماید که از پایین به بالا، رفته‌رفته از قطر بنا کاسته مى‌شود. این برج را مى‌توان از آثار قرن 4 یا 5 هجرى قمرى به شمار آورد.