گلیکوزیدهای قلبی عمدتا برای درمان بی نظمی و نارسایی قلب تجویز می شود. این مقاله اطلاعاتی را درباره ی مکانیزم عمل و عوارض جانبی گلیکوزیدهای قلبی ارائه می دهد.
اعتقاد بر این است که مصریان و رومیان از خواص درمانی گلیکوزیدهای قلبی موجود در گیاه انگشتانه آگاه بودند و یک گیاه شناس و پزشک انگلیسی به نام ویلیام ویترینگ، گیاه انگشتانه را کشف کرد. او مصارف درمانی و همچنین سمیت این گیاه و برخی مصارف دارویی آن را در سال 1785 شرح داد.
گلیکوزیدهای قلبی گروهی از داروهای توصیه شده برای افرادی که از ضربان قلب نامنظم و یا نارسایی قلبی رنج می برند، می باشد و این دارو دارای مواد تشکیل دهنده ی فعالی در داروها مانند دیگوکسین، دیگی توکسین و دسالانوزید می باشد. اگرچه گیاه انگشتانه سال های زیادی است که برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار می گیرد، اما ویلیام ویترینگ اعتقاد دارد که گیاه انگشتانه دارای اجزای فعالی بوده که به درمان ورم (تورم مربوط به نارسایی قلبی) کمک می کند. اگرچه گلیکوزیدهای قلبی هنوز برای درمان انقباض نامنظم دهلیز و نارسایی قلبی استفاده می شود، اما این دارو باعث مسمومیت نیز می شود. در واقع، مصرف برگ های گیاه انگشتانه در مقادیر زیاد ممکن است منجر به اثرات نامطلوب گردد. به طور مشابه، مصرف بیش از حد دیگوکسین یا داروهای دیگر حاوی گلیکوزیدهای قلبی باعث ایجاد عوارض جانبی بر قلب افراد می گردد.
مکانیزم عمل
برای درک مکانیزم عمل گلیکوزیدهای قلبی، اجازه دهید ابتدا فرایندهای درگیر در انقباض قلب را درک کنیم. انقباض عضله ی قلب وابسته به ایجاد پالس های الکتریکی بوده که به نوبه ی خود شامل عبور اتم های باردار سدیم، کلسیم و پتاسیم درون کانال های مولکولی واقع درون و بین سلول ها می باشد. در حالت استراحت، درون غشاء پلاسما دارای بار منفی بوده و غشاء سلول عضلانی به واسطه ی تعادل ایجاد شده توسط یون های پتاسیم درون سلول و یون های سدیم خارج از سلول قطبی می باشد.
قطبش زدایی با باز شدن کانال های یون سدیم و عبور آن ها به درون سلول عضله ی قلب رخ می دهد. این کانال ها به سرعت بسته می شوند. افزایش سدیم درون سلولی باز شدن کانال های کلسیم را تحریک می کند. یون های کلسیم از شبکه ی سارکوپلاسمی به درون سلول و همچنین از خارج سلول از طریق کانال های کلسیمی باز در غشاء پلاسما وارد می شوند. این یون های کلسیم به ترکیب تروپونین / تروپومیزین متصل می شوند و پس از آن، تروپومیزین از طریق فعالیت بر روی رشته های اکتین حرکت می کنند.
رشته های اکتین و میوزین به هم متصل شده و تشکیل پل هایی متقاطع را می دهند. رشته ی نازک اکتین بر روی رشته ی ضخیم میوزین می لغزند. لغزش رشته ها منجر به انقباض عضله می گردد. هنگامی که کانال کلسیم باز است، نشت یون های پتاسیم از سلول ها محدود می شود. انتشار یون های کلسیم و نشت محدود یون های پتاسیم منجر به قطبش زدایی گسترده ای می شود. با این حال، کانال های پتاسیم باز باعث انتشار یون های پتاسیم به خارج از سلول ها شده و از این رو منجر به قطبش دوباره می گردد.
کانال های کلسیم بسته شده و قطبش غشاء ایجاد می شود. با این حال، یون های سدیم وارد سلول شده، در حالی که یون های پتاسیم از سلول خارج می شوند. بعد از انقباض عضله، پمپ ATPase کلسیم، کلسیم را به بیرون از سلول و به درون شبکه ی سارکوپلاسمی انتقال می دهد. عضله ی قلب تنها هنگامی که غلظت یون های پتاسیم و سدیم دوباره بازسازی شد، می تواند منقبض شود.
تبادل یون های سدیم و پتاسیم نیازمند انرژی می باشد، که این انرژی توسط آنزیمی به نام سدیم – پتاسیم آدنوزین تری فسفات تامین می گردد. اعتقاد بر این است که گلیکوزیدهای قلبی این آنزیم را مهار کرده و باعث کاهش تبادل سدیم با پتاسیم می گردند. در نتیجه، سدیم درون سلولی افزایش یافته و منجر به افزایش کلسیم داخل سلول می گردند. اعتقاد بر این است که افزایش در غلظت کلسیم داخل سلول باعث اثر مثبت بر انقباض ماهیچه ها می گردد. گلیکوزیدهای قلبی یک عمل انقباض مثبت را انجام می دهند، این امر بدین معنی است که این داروها می توانند قدرت انقباض قلب را افزایش دهند. آن ها اغلب به منظور درمان نارسایی قلبی و انقباض نامنظم دهلیز مورد استفاده قرار می گیرند. در افرادی که از نارسایی قلبی رنج می برند، این داروها می تواند باعث ایجاد کاهش اندازه ی قلب در دیاستول گردند، که می تواند بازده قلب را افزایش دهد. عملکرد قلب با افزایش نیروی انقباض افزایش می یابد.
این داروها می تواند برای درمان انقباض نامنظم دهلیز و لرزش دهلیز مورد استفاده قرار گیر، که هر دوی این ها توسط ریتم غیر طبیعی قلب تشخیص داده می شوند. اگرچه افزایش نیروی انقباض می تواند به بهبود عملکرد پمپاژ قلب کمک کند، اما گلیکوزیدهای قلبی اولین گزینه برای نارسایی قلبی نیستند. این امر عمدتا به واسطه ی عوارض جانبی مرتبط با استفاده از این داروها می باشد.
عوارض جانبی
خطرات مرتبط با گلیکوزیدهای قلبی عمدتا مربوط به مصرف بیش از حد این داروها می باشد. مصرف این داروها به غیر از مواقعی که پزشک تجویز کرده باشد می تواند عواض جانبی متعددی را به دنبال داشته باشد، که برخی از این عوارض عبارتند از:
گیجی، سستی و بیحالی، خستگی، سردرد، مسائل مربوط به چشم (دو بینی، دید تار یا دیدن هاله اطراف اجسام)، بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکم، ضربان قلب آهسته یا تند، تنفس غیر نرمال در مردان
گلیکوزیدهای قلبی نباید توسط افرادی که به هر یک از مواد موجود در دارو حساسیت دارند، مورد استفاده قرار گیرد. بلافاصله بعد از توسعه ی آنافیلاکسی باید کمک های پزشکی صورت پذیرد، برخی واکنش های حساسیت زای تهدید کننده ی زندگی توسط علائم زیر مشخص می شوند:
کهیر، احساس سبکی در سر، تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو
مشکلات تنفسی به واسطه ی تنگ شدن راه های هوایی
تداخلات دارویی
بهتر است در رابطه با داروهایی که مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید. به منظور اجتناب از تداخلات دارویی مضر، باید از در رابطه با مصرف هر یک از داروهای زیر اطلاع داشته باشید.
دیورتیک های تیازیدی
دیورتیک های لوپ
داروهای فوق می توانند خطر توسعه ی هیپوکالمی (سطوح پایین پتاسیم) را افزایش دهند که می تواند باعث ضربان قلب نامنظم گردد. علاوه بر این، افزایش سمیت این داروها مرتبط با سطوح پتاسیم پایین می باشد.
مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (مهار کننده های ACE)
مسدود کننده های گیرنده ی آنژیوتانسین II (ARBs)
مهارکننده های ACE و ARBs می توانند افراد را در معرض خطر توسعه ی سطوح پتاسیم بالا (هیپرکالمی) قرار دهند که می تواند اثرات گلیکوزیدهای قلبی را کاهش دهند.
در صورتی که دیگوکسین با کینیدین مصرف شوند، خطر سمیت نیز می تواند افزایش یابد، مصرف همزمان با مسدود کننده ی کانال کلسیم به نام وراپامیل نیز می تواند منجر به افزایش سطح پلاسمای دیگوکسین گردد. مصرف دوپامین جهت نظارت بر عملکرد قلب با کمک ECG بهتر می باشد. این امر به واسطه ی این واقعیت است که دوپامین نیز می تواند سرعت و نیروی انقباض عضلات قلب را افزایش دهد.
مصرف این دارو برای زنان باردار منع شده است. همچنین افرادی که مبتلا به بلوک قلبی (درجه ی دوم و سوم)، تاکی کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی هستند، نیز نباید از دارهای گلیکوزیدهای قلبی استفاده کنند. در افرادی که مبتلا به سطوح پایین پتاسیم، نارسایی قلبی پیشرفته، مشکلات کلیوی و غیره هستند نیز باید جانب احتیاط را در رابطه با مصرف این دارو رعایت کرد.
به دلیل گزارش مواردی از مسمومیت در رابطه با گلیکوزیدهای قلبی، مصرف این دارو کاهش یافته است. از 2513 مورد استفاده از گلیکوزیدهای قلبی در سال 2011 در مراکز کنترل سم آمریکا، 132 بیمار مسمومیت عمده و 27 مرگ و میر گزارش شد. بنابراین، مصرف این دارو تنها در دوزهای تجویز شده توسط پزشک بسیار ضروری می باشد.
