بهداشت اندام در سیره رضوی (5)

نه) دستگاه گوارش دستگاه گوارش از اعضا اصلی بدن است و نقش‌های متعدّدی جهت گوارش و هضم غذا بر عهده دارد

نه) دستگاه گوارش

دستگاه گوارش از اعضا اصلی بدن است و نقش‌های متعدّدی جهت گوارش و هضم غذا بر عهده دارد. این عضو حساس دارای اصول بهداشتی است که در فرمایشات هشتمین پیشوای شیعیان (علیه السلام) به صورت مبسوط آمده است.

تخم مرغ

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
خوردن همیشگی تخم مرغ، سبب پیدایش کنجدک (کک مک) در صورت می‌شود. (1)
حضرت ثامن‌الحجج (علیه السلام) می‌فرماید:
تخم مرغ بسیار خوردن و معتاد شدن به آن، بیماری طحال می‌آورد و ایجاد کننده بادهایی در سر معده است. و زیاد خوردن تخم مرغ آب پز، نفس تنگی و نفس بریدگی می‌آورد. (2)
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
تخم مرغ بسیار خوردن و مداومت بر آن، بیماری سِپُرز می‌آورد و ایجاد کننده‌یبادهایی در سرِ معده است. (3)

سیر

امام رضا (علیه السلام) درباره خواص خوردن سیر فرمود:
مَن أرَادَ أن لاَ یُصِیبَهُ ریحُ فِی بَدَنِه فَلیَأکُلِ الثُّومَ کُلَّ سَبعَهِ أیَّامِ مَرَّهً؛ هر کس می‌خواهد بادی دامنگیر او نشود، در هر هفت روز، [یک بار] سیر بخورد. (4)

انار

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
کُلُوا الرُّمَانَ فَلَیسَت فِیهِ حَبَّهً تَقَعُ فِی المَعِدَه إلاّ أنَارَتِ القَلبَ وَ أخرَسَتِ الشَّیطَانَ أربَعِینَ یَوماً؛ انار بخورید؛ زیرا هر دانه‌ای از انار که در معده قرار می‌گیرد قلب را نورانی می‌کند و شیطان را تا چهل روز از دل می‌راند. (5)
امام رضا (علیه السلام) از جدّ بزرگوارشان حضرت علی (علیه السلام) نقل می‌فرماید:
کُلُوا الرُّمَانَ بِشَحمِهِ فَإنَّهُ دِبَاغُ المَعِدَهِ؛ انار را با پیه بخورید؛ زیرا که پیه انار دباغی کننده معده است. (6)

روغن زیتون

امام رضا (علیه السلام) به نقل از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
عَلَیکُم بِالزَّیتِ فَإنَّهٌ یَکشِفُ المِرَّهً وَ یُذهِبُ البَلغَمَ وَ یَشُدَّ العَصَبَ وَ یَذهَبُ بِالضَّنَی وَ یُحَسِّنُ الخُلُقَ وَ یُطَیِّبُ النَّفسَ وَ یَذهَبُ بِالغَمَّ؛ بر شما باد به روغن زیتون، زیرا معده را پاک می‌کند و بلغم را زدوده و اعصاب را تقویت می‌کند و بیماری فرسوده کننده را از بین می‌برد و اخلاق را نیکو ساخته و روح را آرامش می‌دهد و اندوه و غم را می‌زداید. (7)

پیه

امام رضا (علیه السلام) نقل می‌فرماید که در نزد نبی مکرّم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد گوشت و پیه صحبت شد، حضرت فرمود:
پاره‌ای از گوشت و پیه وارد معده انسان نمی‌شود جز این که در آن مکان سلامتی و شفا پدید می‌آید و بیماری از آنجا خارج می‌شود. (8)

کُندر

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
فراوان کُندر بخورید، آن را در دهان نگه دارید و نیک بجوید. برای من جویدن آن، دوست داشتنی‌تر است؛ زیرا که آن بلغم معده را پاک می‌کند، عقل را استحکام می‌بخشد و غذا را گوارا می‌سازد. (9)

گوشت

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
باید از این بپرهیزی که تخم مرغ و ماهی را همزمان در معده گردآوری؛ زیرا که هرگاه این دو با یکدیگر گرد آیند، قولنج، باد بواسیر و دندان درد به وجود آورند. (10)
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
خوردن گوشت ناپخته، در شکم، کِرم ایجاد می‌کند. (11)

آب

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
کسی که می‌خواهد به آزار شکم مبتلا نشود در بین طعام آب نیاشامد؛ زیرا آشامیدن آب میان غذا بدن را مرطوب و معده را ضعیف می‌گرداند در نتیجه عروق خاصی غذا را نمی‌گیرد. ریختن آب روی طعام معده را دچار اختلال می‌کند. (12)

تربچه

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
الفُجلُ أصلُهُ یَقطَعُ البَلغَمَ، وَ یَهضِمُ الطَّعَامَ، وَ وَرَقُهٌ یَحدِرُ البَول؛ تربچه ریشه‌اش بلغم را ریشه کن می‌کند و غذا را هضم می‌کند و برگش ادرارآور است. (13)

خرما

امام رضا (علیه السلام) از جدّش حضرت علی (علیه السلام) روایت فرمود:
کُلُوا التَّمرَ عَلَی الرِّیقِ فَإنَّهُ یَقتُلُ الدِّیدَانَ فِی البَطنِ؛ خرما را در صبح پیش از آنکه چیزی خورده باشید، بخورید؛ زیرا که کرم‌های شکم را می‌کشد. (14)

ماهی

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
هر کس از درد شقیقه و شکم درد می‌ترسد، نباید در تابستان و زمستان، خوردن ماهی تازه را به تأخیر افکند. (15)

گردو

محمدبن ابراهیم جعفی نقل می‌کند مردی از شکم دردی که چیزی نمانده بود باعث مرگش شود، به نزد علی بن موسی الرضا (علیه السلام) نالید و از ایشان خواست برای او در پیشگاه خداوند دعا کند؛ چرا که دارو و درمان‌های فراوانی که به وی داده‌اند، او را به ستوه آورده است و نه فقط او را سودی نرسانده، بلکه بر شدّت درد او نیز افزوده است. امام- که درود خدا بر او باد- لبخند زد و فرمود: نیک‌بخت مردا! دعای ما را به درگاه خداوند، جای خود دارد و من از خداوند می‌خواهم به مدد و نیروی خود، درد تو را بکاهد، امّا چون درد بر تو غلبه کرد و از آن به خود پیچیدی، گردویی بردار و بر آتش بگیر تا هنگامی که بدانی آنچه در درون آن هست، کباب شده و آتش رنگ پوست آن را دگرگون کرده باشد. در این هنگام، آن را بخور که در دم، درد را آرام می‌کند. (16) او می‌گوید: به خداوند سوگند تنها یک بار این کار را انجام دادم و به اذن خداوند، آن شکم دردِ من، آرام شد. (17)

رعایت اعتدال

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
هر کس در غذا خوردن زیاده‌روی نماید نفع نمی‌برد و موجب ضرر می‌شود و کسی که به اندازه غذا میل نماید از آن غذا نفع می‌برد. همچنین در خوردن آب [رعایت اعتدال لازم است]. پس [ای مأمون] روش تو باید این چنین باشد که روزانه به اندازه کفایت غذای بخوری. قبل از این که کاملاً سیر شوی و در حالی که هنوز میل به غذا داری دست از غذا خوردن بردار؛ زیرا در صورتی که این چنین عمل نمایی برای معده و بدنت بهتر است و برای عقلت پسندیده‌تر می‌باشد و برای تنت سبک‌تر. (18)

رعایت رژیم غذایی

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
بهترین دارو رعایت پرهیز غذایی است و معده خانه بیماری‌هاست. (19)

ده) بهداشت استخوان

ساختمان بدن از ده‌ها قطعه استخوان تشکیل می‌شود. استخوان‌ها، اسکلت بدن را می‌سازند. اگر استخوانی بشکند یا از محل خود خارج شود آسیب جدّی به جسم انسان وارد می‌گردد. رعایت بهداشت استخوان از اهمیت برخوردار است.

انجیر

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
انجیر بوی بد دهان را می‌برد، دهان و استخوان را استحکام می‌بخشد، مو می‌رویاند، درد را می‌برد و با وجود آن، دیگر به دارویی نیاز نیست. (20)

نخود

امام رضا (علیه السلام) درباره آثار و فوائد استفاده از نخود این‌گونه فرمود:
الحِمَّصُ جَیَّدُ لِوَجَعِ الظَّهرِ؛
نخود برای کم درد، خوب است.(21)

چغندر

امام رضا (علیه السلام) به محمدبن ابی نصر فرمود:
فَعَلیکَ بِالسِّلقِ فَإنَّهُ یَنبُتُ عَلَی شَاطِیءِ الفِردَوسِ وَ فِیهِ شَفَاءُ مِنَ الأدوَاءِ وَ هَوَ یُغَلِّظُ العَظمَ وَ یُنبِتُ اللَّحمَ وَ لَولاَ أن تَمَسَّهُ أیدِی الخَاطِئینَ لَکَانَتِ الوَرَقَّهُ مِنهُ تَستُرُ رِجَالاً؛ بر تو باد چغندر؛ زیرا بر کرانه‌های فردوس می‌روید و شفای دردها در آن است. استخوان را درشت می‌کند، گوشت را می‌رویاند و اگر دستان گناهکاران به آن نمی‌رسید، هر برگ از آن برای پوشش چند مرد بسنده می‌کرد. (22)

آب جوشیده

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
المَاءُ المُسَخَّنُ إذَا غَلَّیتَهُ سَبعَ غَلَیَاتِ وَ قَلَّبتَهُ مِن إنَاءِ إلَی إنَاءِ فَهُوَ یَذهَبُ بِالحُمَّی وَ یُنزِلُ القُوَّهَ فِی السَّاقَینِ وَ القَدَمَین؛ آب ولرم را چون هفت جوش زدی و از ظرفی به ظرفی دیگر بریزی تب را می برد و ساق‌ها و پاها نیرو بخشد. (23)

یازده) بهداشت زبان

زبان عضوی مهم در میان اعضاء بدن است. حضرت ثامن‌الحجج (علیه السلام) برای زبان کودکان توصیه‌ای جالب دارند.

انار

امام رضا (علیه السلام) فرمود:
به کودکانتان انار بدهید که زودتر زبان باز کنند. (24)

پی‌نوشت‌ها:

1- طبرسی، مکارم الاخلاق، ص162.
2- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص321.
3- طب الامام الرضا (ع)، ص28.
4- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص325؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج16، ص433.
5- برقی، المحاسن، ج2، ص545؛ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص35.
6- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص43.
7- همان، ص35؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص151؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص23.
8- صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج2، ص41؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص58.
9- طبرسی، مکارم الاخلاق، ج1، ص423.
10- طب الامام الرضا (ع)، ص63.
11- همان، ص28.
12- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص323.
13- طوسی، الامالی، ص362؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص230؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص32.
14- صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج2، ص48؛ راوندی، الدعوات، ص148؛ مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص165؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج25، ص28.
15- مجلسی، بحارالانوار، ج62، ص324.
16- در بحارالانوار، عبارت چنین است: ....... و آتش آن را دگرگون کرده باشد، آن را پوست بکن و بخور که در دم، درد را آرام می‌کند. (مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص176)
17- مجلسی، بحارالانوار، ج62، ص176.
18- مجلسی، بحارالانوار، ج59، ص311.
19- همان، ص260.
20- برقی، المحاسن، ج2، ص554؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص185؛ حرّ عاملی، الفصول المهمة، ج3، ص112.
21- برقی، المحاسن، ج2، ص505؛ کلینی، الکافی، ج6، ص343؛ مجلسی، مرآة العقول، ج22، ص178؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص363.
22- برقی، المحاسن، ج2، ص519؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص217.
23- طبرسی، مکارم الاخلاق، ص147؛ مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص451.
24- مجلسی، بحارالانوار، ج63، ص155.