فرزانه ابوهاشم آبادی
روزگاری بود که جهان را تنها از خلال گفته‌های جهانگردان می‌شد ترسیم کرد. در آن روزگار، جهانگردان سرزمین‌ها را از دریچه نگاه خویش برای مشتاقان ترسیم می‌کردند و تصاویری گاه رمزآلود و مخدوش بر مبنای برداشت و درک خود از جهان می‌ساختند.
سال‌ها بعد، گرچه دوربین عکاسی اختراع شد، اما همچنان عکس‌ها در اندازه محدود و در اختیار بخشی از افراد قرار داشت و عامه مردم از درک آنچه در زمین جریان داشت، بی‌خبر بودند. رشد تکنولوژی اسباب دیگری را نیز به میان جوامع کشاند، اما تا ظهور اینترنت هیچ‌یک از این ابزارها نتوانستند آن نقش فراگیری و اطلاع‌رسانی را فراهم کنند. به مدد این تکنولوژی بود که سفر به دور جهان نه در 80 روز که حتی در 8 دقیقه نیز ممکن شد و گردشگر علاقه‌مند، از پشت میز به شگفت‌انگیزترین مناطق نیز سرک کشید و توانست دقیقه به دقیقه گوشه‌ای از سیاره خویش را ببیند؛ چنین امکانی برای بسیاری از موسسه‌ها و آژانس‌های گردشگری، فرصتی فراهم آورد تا بتوانند مقاصد گردشگری خود را به علاقه‌مندان عرضه کنند و کسب‌وکار خود را رونق بخشند، اما آیا در ایران نیز از اینترنت چنان که همسایگان و سایر کشورها بهره می‌گیرند، استفاده می‌شود یا ما همچنان بر ابزارهای سنتی برای جذب گردشگر تکیه کرده‌ایم؟ برای پاسخ به این پرسش، با دکتر نسترن حاجی حیدری عضو هیات علمی دانشگاه تهران و متخصص در زمینه تجارت الکترونیک به گفت‌وگو نشستیم؛ از او درباره گردشگری الکترونیکی در عصر امروز و تاکید بر استفاده از فناوری اطلاعات برای بهبود صنعت گردشگری در ایران پرسیدیم.
• کاربردهای مختلف IT در گردشگری چیست و چگونه می‌توان از این ابزار برای رونق این صنعت بهره برد؟
کاربرد مهمی که فناوری اطلاعات می‌تواند در گردشگری داشته باشد در مرحله نخست معرفی جاذبه‌های گردشگری است. به این ترتیب که فناوری اطلاعات می‌تواند در برند مقصد تاثیر‌گذار باشد و گردشگران را برای بازدید از جاذبه‌ها دعوت کند. برای مثال، جاذبه‌های ایران اغلب برای گردشگران خارجی شناخته‌شده نیست؛ حتی بدتر از آن در داخل کشور نیز مردم جاذبه‌های گردشگری ایران را به درستی نمی‌شناسند. چنین ناآگاهی سبب شده است مقصد ساکنان تهران شمال کشور باشد و در هر تعطیلات ما شاهد حجم بالای مسافر به این منطقه و بروز مشکلات ناشی از آن باشیم. این در حالی است که معرفی جاذبه‌های طبیعی و تاریخی در عصر جدید به راحتی قابل انتقال و نمایش است و شناساندن جاذبه‌های گردشگری سهم بسزایی در افزایش میزان بازدید از مقصد توریستی خواهد داشت؛ امکانی که کشورهای آسیایی نظیر هند، تایلند، چین و حتی مالزی از آن بهره گرفته و با وجود جاذبه‌های پایین‌تر گردشگری نسبت به ایران، از کشور ما پیش افتاده‌اند.
برنامه‌ریزی سفر، رزرو هتل‌ها و پروازها از دیگر تسهیلاتی است که فناوری اطلاعات می‌تواند برای ما فراهم آورد. بعد از اینکه جاذبه‌های یک منطقه توسط اینترنت معرفی شد گردشگر باید بتواند به‌راحتی برای سفرش برنامه‌ریزی کند؛ به این ترتیب که هتل یا محل اقامت را انتخاب، ارزیابی و بهترین مورد را رزرو کند.
در این فرآیند اینترنت این امکان را فراهم آورد که گردشگر بین گزینه‌های مختلف بر اساس امکانات درخواستی و هزینه‌ها دست به انتخابی عملیاتی بزند. در این زمینه ما سایت‌های بسیار خوبی مثل TRIP ADVISORو BOOKING.COM را داریم که در آنها اطلاعات مفید و جامعی در مورد هتل، مقاصد گردشگری و … ارائه می‌شود و یکی از مراجع پر بازدید هتل‌ها هنگام سفر به مناطق مختلف جهان به شمار می‌روند.
لازم است بدانیم در این روزگار گردشگران آگاهانه‌تر سفر می‌کنند؛ یعنی قبل از سفر بررسی‌های لازم را انجام می‌دهند تا از زمان و هزینه خود بهترین بهره برداری را داشته باشند و حتی بتوانند از تجربه سایر مسافران و گردشگران که پیشتر به آن مناطق سفر کرده‌اند نیز مطلع شوند؛ اما به نظر می‌رسد ایران در این برنامه‌ریزی و سفر آگاهانه نتوانسته جایگاه خودش را پیدا کند و به گردشگر حس انگیزاننده حضور مجازی در منطقه را منتقل کند.
• چگونه در ایران می‌توان برای رونق صنعت گردشگری از فضای مجازی بهره گرفت؟
اینترنت بستری برای تبادل اطلاعات، به اشتراک‌گذاری آنها با هزینه اندک و دایره مخاطبان بی‌شمار ایجاد می‌کند. قاعدتا برای بهره‌گیری از این فضا باید یک طرح بزرگ و ملی با حمایت سازمان گردشگری و توسط بخش خصوصی اجرا شود، تا بتواند تمام مقاصد گردشگری ایران را با جزئیات سابقه تاریخی، اطلاعات مربوط به بهترین فصل سفر، جاذبه‌های دیدنی، آب و هوا و … با عکس و فیلم معرفی کند. در این سایت باید اطلاعات جامعی درباره هر مقصد گردشگری در کنار رتبه‌بندی جاذبه‌های گردشگری ایران که شامل اطلاعات نوشتاری، گرافیکی و فیلم، راهنمای سفر و… است برای گردشگران حداقل به چهارزبان اصلی فارسی، انگلیسی، فرانسه و عربی –
زبان هایی که 70 درصد کسانی را که از ایران بازدید دارند، پوشش می‌دهد- منتشر شود.
• از اجرای طرح‌های توسعه گردشگری توسط بخش خصوصی سخن گفتید، به نظر شما در شرایط کنونی این بخش چه جایگاهی در این عرصه دارد؟
بخش قابل توجهی از اقتصاد ما به دولت وابسته است و در مورد گردشگری نیز استثنا وجود ندارد. بخش خصوصی با توجه به بازده سرمایه‌گذاری اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند و به علت اینکه ما در معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران برای مخاطب خارجی و داخلی موفق نبوده‌ایم، این حوزه توسعه پیدا نکرده است و بنابراین بخش خصوصی مجبور است بیشترین سود را از محل صدور مسافر به خارج از کشور
داشته باشد.
اما از آنجا که همه اقشار سرمایه لازم را برای سفرهای خارجی ندارند و از سوی دیگر با توجه به ارزش پول ایران در مقابل ارزهای خارجی، سفر به ایران برای گردشگر خارجی بسیار مقرون به صرفه خواهد بود، بیش از پیش ضرورت این معرفی احساس می‌شود. البته در زمینه جذب گردشگر خارجی ما با برخی مباحث و مشکلات حقوقی، قانونی و فرهنگی نیز مواجهیم که برای آنها نیز باید چاره‌ای اندیشیده شود.
• با توجه به اشاره شما آیا می‌توان گفت که اینترنت و فضای مجازی صنعت گردشگری را متحول کرده و نوع جدیدی را در کنار شکل سنتی آن ایجاد کرده است؟
در واقع اینترنت کسب‌وکارهای زیادی را تغییر داده و صنعت گردشگری نیز جزو 10 کسب‌وکاری است که قطعا اینترنت روی آن تاثیر داشته است. اینترنت مدل جدیدی از گردشگری را ایجاد کرده که در آن الزامی به برگزاری سفر نداریم، تا بتوانیم از این صنعت منتفع شویم. در این مدل سایت‌ها به عنوان واسطه‌های اطلاعاتی و معاملاتی عمل می‌کنند. آنها از میان انبوه داده‌ها و اطلاعات کار پردازش و دسته‌بندی را انجام می‌دهند و در کنار آن، کار رتبه‌بندی مقاصد گردشگری را به انجام می‌رسانند.
• در چنین فضایی آیا نادیده گرفتن اینترنت ممکن است؟
در حال حاضر اینترنت دیگر یک گزینه برای انتخاب نیست، بلکه یک الزام محسوب می‌شود. نرخ نفوذ اینترنت در ایران بیش از 60 درصد است. بنابراین این جامعه در انتظار دریافت خدمات آسان و در عین حال مطمئن از این طریق خواهد بود. از این رو در کشور ما نیز افراد نه تنها باید برای توسعه بازار بالقوه از این ابزار بهره بگیرند، بلکه اگر به این سمت حرکت نکنند، در طول زمان بقایشان دچار تهدید خواهند شد. ما در شرایط کنونی به مرحله‌ای گام نهاده‌ایم که مشتریان به اینترنت، به عنوان یک الزام می‌نگرند و از موسسات خدمات دهنده در حوزه گردشگری نیز انتظار سرویس‌دهی مجازی دارند.
• در حال حاضر کسب و کار‌های سنتی‌ای که از اینترنت استفاده می‌کنند می‌توانند، اصالت خود را همچنان حفظ کنند یا اصالتشان دستخوش تغییر می‌شود؟
برای اینکه موضوعی تحت عنوان تضاد کانال‌ها به وجود نیاید باید در کنار کسب و کار سنتی از کسب و کار اینترنتی نیز استفاده کنیم، تا بتوانیم حس و تجربه یکسانی را به مشتری منتقل کنیم و این حس و تجربه یکسان مستلزم برنامه‌ریزی، دقت در طراحی خدمات و حتی ظاهر سایت است و نباید منجر به این شود که حداقل در کوتاه مدت کانال سنتی که قبلا تجربه و پاسخ داده شده دچار اختلال شود.
منبع : دنیای اقتصاد
