تاریخ خبر : 1392/11/24 – وبلاگ تین نیوز، یونس غربالی مقدم ؛ امروزه مزیت‌ها و عواید حاصل از فعالیت‌های بندری و دریایی آنچنان گسترده است که بیشتر کشورهایی که به دریا دسترسی دارند آن را راهی برای تبدیل شدن به قدرت اقتصادی می‌دانند. ارایه خدمات به مسافران دریایی و گسترش صنعت گردشگری دریایی یکی از مزیت‌های دریا و سواحل آن که در دنیای کنونی بوده و از جنبه‌های مهم اقتصادی بنادر به شمار می‌رود، است. بر اساس ادبیات موضوع به مجموعه فعالیت‌های تفریحی و سرگرمی که در محیط‌های دریایی دور از ساحل توسط گردشگران انجام می‌شود، گردشگری دریایی گفته می‌شود. لذا این نوع گردشگری از نظر ماهیت با گردشگری ساحلی متفاوت است، هر چند شباهت‌‌هایی میان این نوع گردشگری و گردشگری ساحلی وجود داشته باشد و البته امکانات و مزایای هر کدام به عنوان پشتیبان دیگری مورد توجه قرار می‌گیرد.
متأسفانه با وجود فرصت‌های بسیار مناسب در کشور برای گسترش سفرهای دریایی، تاکنون توجه چندانی به آن نشده است. این در حالی است که کشورهای دیگر با استفاده از ظرفیت‌های خود و به حداکثر رساندن امکانات موجود، صنعت گردشگری و حملونقل مسافر را تبدیل به پشتوانه اقتصادی کشور خود کرده‌اند.
با توجه به تعیین وظایف نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط، اگرچه رشد حملونقل دریایی در برنامه‌های سوم و چهارم توسعه مورد تاکید قرار گرفته بود، اما عمده تمرکز بر گسترش زیرساخت‌های لازم جهت حملونقل دریایی با تاکید بر حملونقل کالا از طریق دریا بوده و در زمینه حملونقل مسافر دریایی در کشور فعالیت کمتری صورت گرفته است. به عنوان مثال، در برنامه چهارم توسعه تنها به گردشگری دریایی به عنوان یکی از انواع مسافرت‌های دریایی اشاره شده بود. در برنامه پنجم توسعه نیز تاکید خاصی بر گسترش صنعت گردشگری دریایی نشده و در برخی مواد می‌توان ردپایی از برخی عوامل تاثیرگذار بر گردشگری دریایی یافت. به‌رغم عدم توجه کافی به موضوع گردشگری دریایی در برنامه‌های توسعه، نباید از اهداف ترسیم‌شده در سند چشم‌انداز غافل شد. دستیابی به جایگاه اول منطقه در افق 1404 الزام همه دستگاه‌های ذی‌ربط است و بر اساس این تکلیف قانونی همه اقدامات و برنامه‌ریزی‌ها باید در این راستا باشد.
برای نیل به این هدف در افق ترسیم‌شده در سند چشم‌انداز باید چند عامل مورد توجه ویژه قرار گیرد که از آن جمله می‌توان به توسعه فرهنگ گردشگری دریایی، توسعه ناوگان مسافری دریایی، توسعه سواحل و پایانه‌ها متناسب با نیازهای گردشگری دریایی و الزام به رعایت استانداردها و ایمنی در همه ابعاد آن اعم از پایانه‌ها و اسکله‌ها و شناورهای دریایی اشاره کرد.
فرهنگ‌سازی می‌تواند نقش مهمی در توسعه فرهنگ گردشگری دریایی ایفا کند، چراکه فرهنگ مسافرت دریایی در ایران جز برای افراد ساحل‌نشین و بومی که نزدیک دریاها هستند و بین جزایر تردد می‌کنند، شناخته‌شده نیست.
حجم مسافرت‌های دریایی اگرچه در سال‌های گذشته از رشد قابل‌توجهی برخوردار بوده، لیکن در مقایسه با کشورهای مشابه ما از نظر دسترسی به دریا که به اندازه تعداد جمعیت‌شان سفر دریایی دارند، در سطح نازلی قرار گرفته است.
با توجه به وضعیت فعلی گردشگری دریایی در ایران و رونق نسبی این شاخه در سایر کشورهای جهان و به‌خصوص کشورهای منطقه لازم است اقداماتی در زمینه ایجاد امکانات مناسب در سواحل، شناورهای دارای امکانات رفاهی، حمایت از دست‌اندرکاران این امر و نیز تدوین برنامه‌های گشت دریایی انجام شود و از سوی دیگر اقداماتی برای آشناسازی مردم کشور با این شاخه و نیز جذب گردشگر خارجی صورت گیرد تا بتوان از این امکان طبیعی به خوبی بهره گرفت. در این خصوص به جرات می‌توان گفت که آژانس‌ها و تورهای گردشگری نقش فعالی در این عرصه ایفا نکرده و مردم ما در این رابطه از آژانس‌های مسافرتی پیشی گرفته‌اند.
در شرایطی که در کشور ما بالغ بر 30 دستگاه متولی و دست‌اندرکار توسعه ناوگان مسافری و گردشگری دریایی بوده و یا تاثیر مستقیم بر عملکرد آن دارند، ضروری است که با در نظر گرفتن امکانات و مقتضیات، فضای مناسب برای سرمایه‌گذاری بخش‌های غیردولتی فراهم شود. در این راستا سازمان بنادر و دریانوردی به سهم خود تسهیلات ویژه‌ای را برای خرید شناورهای مسافری در نظر گرفته تا از این طریق زمینه توسعه و ایمنی هر چه بیشتر ناوگان مسافری دریایی فراهم شود. تامین مالی پروژه جمع‌آوری شناورهای فرسوده در استان هرمزگان (که بیش از 96 درصد حملونقل مسافری کشور را به خود اختصاص داده است) از محل وجوه اداره‌شده سازمان نیز از مجموعه تصمیماتی است که در چارچوب مصوبات کمیته سامان‌دهی مسافرت‌های دریایی و با هدف افزایش کمی و کیفی شناورهای استاندارد در چرخه حملونقل مسافرت‌های دریایی اتخاذ شد.
به دلیل عدم توسعه امکانات سواحل متناسب با نیازهای گردشگری دریایی، کشور ما با برخورداری از جاذبه‌های بالقوه خود در گردشگری دریایی، هنوز در میان کشورهای توسعه‌یافته در زمینه گردشگری دریایی نامی ندارد، اما با توجه به جاذبه‌های موجود می‌توان با ایجاد تاسیسات گردشگری مناسب و استفاده از ظرفیت‌های موجود در آنها برای جذب گردشگر، توسعه گردشگری دریایی کشور و به تبع آن رونق اقتصاد محلی را در نواحی ساحلی پی‌ریزی کرد. در این راستا تاسیس زیرساخت‌ها و تجهیز روبناها با قدرت در دست پیگیری است، به طوری که برنامه احداث بیش از 150 موج‌شکن مردمی در سواحل جنوب و شمال کشور در دستور کار سازمان بنادر و دریانوردی قرار دارد و تاکنون بالغ بر 40 مورد آن احداث شده و یا به بهره‌برداری رسیده است. بهره‌گیری از موج‌شکن‌ها در نوار ساحلی کشور از یک سو حوضچه آرامشی را برای بسیاری از فعالیت‌های دریایی و تفریحات آبی فراهم می‌نماید که حضور بخش خصوصی کارآفرین دریایی را در این عرصه ضروری می‌سازد و از سوی دیگر با توسعه و تقویت کارکردهای سواحل جنوب و شمال، امنیت، آبادانی و رونق اقتصادی در این مناطق محروم کشور شکل می‌گیرد.
هر چند که بر اساس بند الف ماده40 قانون برنامه پنجم توسعه، جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران مکلف است زمینه‌های ارتقای ظرفیت‌های انسانی و زیرساخت‌های لازم برای بهبود وضعیت ایمنی در کشور با همکاری دستگاه‌های اجرایی مرتبط را فراهم آورد، اما سازمان بنادر و دریانوردی نیز علاوه بر تفاهم‌نامه‌های همکاری با اغلب سازمان‌های ذی‌ربط از جمله جمعیت هلال‌احمر ایران، در همه زمینه‌های تحت مسوولیت خود با قدرت وارد شده و در بخش‌های مختلفی همچون اجرای قوانین و مقررات دریایی داخلی و بین‌المللی، نظارت بر امور کشتیرانی در سواحل کشور، تامین ایمنی آبراهه‌ها و سلامت عبور و مرور شناورها و اعطای گواهینامه‌های صلاحیت، موضوع ایمنی پایانه‌ها و اسکله‌های مسافری را در دستور کار قرار داده و بیش از پیش به این موضوع خواهد پرداخت.
در پایان باید بر این موضوع تاکید مجدد کرد که در رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی، جایگاه کنونی جمهوری اسلامی ایران در گردشگری دریایی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و برای رفع این مشکل اتخاذ تصمیمات راهبردی و اجرای موثر آنها ضروری است. در این خصوص نه تنها ایجاد انسجام در اهداف بین بخش‌های حاکمیتی و خصوصی کشور اهمیت دارد، بلکه بازتعریفی از وظایف و کارکردهای شهرهای بندری که با برخورداری از پایانه‌های مسافری دریایی هویت پیدا می‌کنند از سوی مقامات شهری ضروری است، که در این راستا توجه متوازن به چهار عامل کلیدی توسعه فرهنگ گردشگری دریایی، توسعه ناوگان مسافری دریایی، توسعه پایانه‌ها و سواحل متناسب با نیازهای مسافری و گردشگری دریایی و ایمنی همه‌جانبه در چارچوب مدیریت و اداره شهرهای بندری امری اجتناب‌ناپذیر است.
