این تنگ در جنوب روستایی به همین نام واقع است. شروع مسیر تنگ از کنار مسجدی، چند صد متر پایین تر از روستا است. تنگه بسیار سرسبز و پوشیده از درختان پده ،انار، بنه ، بادام وحشی (باسوره)، مرکبات ، نخل ، کنار ، انجیر ،درختچه هایی همچون گز ، خرزهره ، شیر بادام ،بوته هایی همچون هلپه ، گون ، گل گندم و علفهایی مثل گاوزبان ، بارهنگ ، دم روباه ، است که هر چه به انتهای آن نزدیک میشوید بر تراکم درختان افزوده می شود، تا جایی که در برخی ازمناطق برای عبور از میان درختان باید نشست. در میان تنگه رودی جاری است که آب آن را چشمه های واقع در انتهای تنگ تامین می کنند. نیزارهای زیبایی اطراف رود را پوشانیده است. چشمه ها در کنار یکدیگر واقع شده اند و دو حوضچه به عمق حدوداً یک متر را تشکیل داده اند. البته چشمه سمت چپ را به یک منبع آب هدایت کرده اند که پس از پر شدن آن به درون حوضچه سرازیر میشود. دسترسی به این تنگ از طریق جاده ارتباطی شهرستان اهرم به روستای بنیون میسر است.
منطقه خاییز در جنوب شرقی شهرستان تنگستان به وسعت تقریبی حدود 35000 هکتار قرار دارد. این منطقه از شمال به رودخانه باهوش و ارتفاعات قلعه دختر ،از جنوب به ارتفاعات بیرمی ،از شرق به کوه سرخ و از غرب به اهرم محصور می شود. کوه های خاییز از مجموعه رشته کوههای زاگرس است وبلندترین کوه منطقه بیرمی نام دارد که ارتفاع آن1950 متر می باشد.به این کوه بلندبام استان بوشهر نیز گفته اند. وجود این کوه و همینطور وجود چشمه های آب شیرین کوه بیرمی باعث وجود آب وهوایی معتدل در این منطقه شده است . متوسط درجه حرارت سالانه 6/24 سانتیگراد و بارندگی 260 میلیمتر می باشد. خاییز مجموعا شامل ده روستا و آبادی را شامل می شود که مهمترین آنها عبارتند از بنیون ، گشی ،مخدان ، یخ و آشی .
منطقه خاییز در جنوب شرقی شهرستان تنگستان به وسعت تقریبی حدود 35000 هکتار قرار دارد. این منطقه از شمال به رودخانه باهوش و ارتفاعات قلعه دختر ،از جنوب به ارتفاعات بیرمی ،از شرق به کوه سرخ و از غرب به اهرم محصور می شود. کوه های خاییز از مجموعه رشته کوههای زاگرس است وبلندترین کوه منطقه بیرمی نام دارد که ارتفاع آن1950 متر می باشد.به این کوه بلندبام استان بوشهر نیز گفته اند. وجود این کوه و همینطور وجود چشمه های آب شیرین کوه بیرمی باعث وجود آب وهوایی معتدل در این منطقه شده است . متوسط درجه حرارت سالانه 6/24 سانتیگراد و بارندگی 260 میلیمتر می باشد. خاییز مجموعا شامل ده روستا و آبادی را شامل می شود که مهمترین آنها عبارتند از بنیون ، گشی ،مخدان ، یخ و آشی .
موقعیت خاص جغرافیایی این منطقه باعث بوجود آمدن چند نوع پوشش آب وهوایی منحصر به فرد گردیده که در هیچ جا یا کمتر جای استان بوشهر می توانیم شاهد آن باشیم.
مناطق پست : از ارتفاع 150 متری در بستر رودخانه فصلی رود شیرین در شمال غربی منطقه شروع می شود و تا ارتفاع 500 متری در تپه های مشرف به تنگه های بیرمی ادامه پیدا می کند.عموماً گیاهان علفی یکساله، گیاهان بوته ای یکساله وچند ساله مانند خارشتر،قیچ،اشک ودربعضی از نقاط خرزهره و درختچه های کهور ایرانی، کنار، گزشور و استبرق را درخود جای داده ، آب وهوا در این مناطق با سایر نقاط استان بوشهر زیاد تفاوت ندارد.
تنگه های کوه بیرمی نوع دیگری از پوشش آب و هوایی را تشکیل می دهند که از ارتفاع 500 متری از ابتدای تنگه بنیون شروع می شود و تا ارتفاع 900 متری ادامه پیدا می کند . کوه بیرمی دارای7 تنگه مهم بنامهای تنگ تلخ آب بید ،تنگ بنیون ،تنگ روانی ،تنگ گشی ،تنگ یخ ،تنگ مخدان و تنگ آشی می باشد . وجود چشمه های آب شیرین ودائمی درابتدای این تنگه ها و ارتفاع نسبتا بالا از سطح دریا باعث رویش گیاهان مختلف و ایجاد جنگلها و نیزارهای زیبا شده است . طبیعت این تنگه های منحصر به فرد را درختان چندین ساله همچون پده ،انار، بنه ، بادام وحشی (باسوره)، مرکبات ، نخل ، کنار ، انجیر ،درختچه هایی همچون گز ، خرزهزه ، شیر بادام ،بوته هایی همچون هلپه ، گون ، گل گندم و علفهایی مثل گاوزبان ، بارهنگ ، دم روباه ، پرسیاوشان تشکیل می دهند. وجود حیات وحش متنوع این تنگه ها را به اکوسیستمی بارز با چشم اندازی زیبا تبدیل شده است. دمای هوا در این منطقه بطور محسوب باسایر نقاط استان بوشهر تفاوت دارد و بهتر و خنکتر است.
نوع سوم، اقلیم کوهستانی منطقه است که از ارتفاع 1000 متر، با تغییر در پوشش گیاهی شروع می گردد و کم کم درختچه ها و بوته های برگ ریز جای درختان پهن برگ را می گیرند . بارز ترین گیاه این منطقه آویشن شیرازی است که فقط در ارتفاع 1000متری به بالا مشاهده می گردد . پوشش غالب درختان، بادام کوهی وبه ندرت بنه و افرا در این منطقه دیده می شود . ضمن اینکه بوته های برگ ریز یکساله و گلهایی همانند گل پامچال به وفور یافت می شود . دمای هوا به صورت محسوسی کاهش می یابد و در اغلب زمستانها قله کوه که ارتفاع 1950 متر دارد، برای مدت کوتاهی پوشیده از برف می گردد. فصل ها در این منطقه نسبت به سایر نقاط استان بوشهر متمایزترند و بارندگی نیز زیادتر است .
حیات وحش این منطقه، گونه های جانوری زیادی را درخود جای داده است . که می توان گفت؛ بدلیل وضعیت نسبتا مناسب زیست محیطی،منطقه توانایی افزایش این گونه های جانوری را در خود دارد . از پستانداران می توان به قوچ و میش ، کل و بز،پلنگ، گربه وحشی ، خارپشت ایرانی ،تشی ، خفاش میوه خوار، روباه معمولی وشنی ، گراز ، شغال ،کفتار ، گرگ ، خدنگ ، سمور کوهی و انواع جوندگان اشاره کرد . ازرده بزرگ پرندگان در حدود 100 گونه پرنده در منطقه خاییز زندگی می کنند، از آنها می توان انواع عقابها، کبک ،تیهو ،کبوترچاهی ، قمری ها ، سبزقبایان ، دارکوب سوری و تعداد قابل توجهی گونه های گنجشک سانان را نام برد.
از رده خزندگان نیز چندین گونه وزغ ویک نوع قورباغه، اگاما ، اسکینک ، بزمجه و انواع مارهای سمی همچون جعفری و نیمه سمی مانند تیرمار و غیر سمی مثل مارقیطانی در این منطقه زندگی می کنند . از ماهیان نیز دو گونه برکه زی از کپور ماهیان (سیپرینیون و گارا) و گونه ای مارماهی مشاهده گردیده است.
منبع : بیابانهای ایران
