مشهد ، قلب گردشگری زیارت در ایران

تاریخ خبر : 1392/12/2 – در سال 1990، روز 21 فوریه روز جهانی راهنمایان گردشگری اعلام شد . هدف از تعیین این روز، جلب توجه عموم مردم، گردشگران و دست‌اندرکاران صنعت گردشگری به اهمیت کار راهنمایان و عملکرد آنان عنوان شده است. قدر مسلم این است که هر جا صحبت از سفر و گردشگری به میان می آید ، وجود فردی به عنوان راهنما یا بلد برای راهنمایی مسافرین طرح و ضرورت می یابد

در کشورهایی که واجد جذابیت های توریستی هستند و درآمد حاصل از صنعت توریسم ، رقم قابل توجهی را به خود اختصاص می دهد ، اشتغال به راهنمایی گردشگران به عنوان یک شغل معمولا پاره وقت و جذاب مطرح است ؛ درسال‌های اخیر با افزایش اهمیت صنعت گردشگری در چرخه اقتصادی جهان، فعالیت جدی و رسمی راهنمایان گردشگری ، رشد فزاینده‌ای داشته و آن‌ها را به یکی از بازوهای این صنعت تبدیل نموده است . دوره‌های آموزشی مختلفی در این زمینه برگزار می‌شود و افراد علاقه‌مند طی گذراندن این دوره‌ها که شامل سرفصل های مختلفی ازجمله زبان‌های خارجی ، تاریخ و جغرافی، آداب ورسوم ملل مختلف و مهارت‌های ارتباطی است ، موفق به اخذ مدرک راهنمای حرفه‌ای می‌شوند و فعالیتشان را آغاز می‌کنند. به سبب اینکه به طور معمول ، این حرفه ، یک شغل فصلی محسوب می شود در اکثر اوقات نمی توان به آن به عنوان یک کار ثابت نگاه کرد، اغلب راهنمایان تور دارای تحصیلات و شغل در زمینه‌های دیگری هستند.
گردشگری زیارت
دراکثر ادیان به ویژه ادیان الهی ، بهره بردن از فضای معنوی اماکن مقدس که از آن به زیارت ، تعبیر می شود ، امری پسندیده و رایج است . در اسلام نیز زیارت ، جایگاه معنوی فوق العاده ای را به خود اختصاص داده است ، از نظر اسلام ، زیارت یعنی ارتباط دل با خدا توسط واسطه ای که خود مجرای فیض است . اجتماع عظیم حجاج در زیارت خانه خدا وقبر مطهر پیامبر مکرم اسلام و سایر ائمه معصومین ، آشکارترین و معمول ترین نمونه زیارت محسوب می شود . گرد هم آمدن خیل عظیم مشتاقان وضرورت بر طرف شدن نیازهای معمول آنان ، باعث شده گردشگری زیارت ، شکل بگیرد و افرادی در این بخش به فعالیت بپردازند . یکی از نیاز های یک زایر ، آشنایی هرچه بیشتر با اماکن مقدسه ، آشنایی با اعمال خاص هر مکان ، فضیلت زیارت افراد و مکان ها و … است که در این خصوص ، راهنمایان گردشگری زیارت ، نقش اصلی و کلیدی را بر عهده دارند .مرقد مطهر امام هشتم و وجود مزار بیش از 8000 امام زاده و دفن حدود 20 پیامبر الهی در ایران ، عمده ترین دلیل جذابیت گردشگری ایران با زمینه زیارتی محسوب می شود .
مشهد ، قلب گردشگری زیارت در ایران
شهر مقدس مشهد به عنوان یکی از کلان شهر های مذهبی و به حکم آنکه بارگاه منور حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) ، هشتمین پیشوا ی شیعیان جهان است ، سالانه پذیرای بیش از 25 میلیون نفر مسافر و به تعبیر صحیح تر ، زایر است . برکت وجودی آقا علی بن موسی الرضا ، حضور این همه مشتاق ولایت و اهتمام مجموعه عظیم آستان قدس به پذیرایی هرچه بهتر از زایران ، گردشگری زیارت را به بهترین شکل در مشهد مقدس عینیت بخشیده به گونه ای که از بسیاری جهات مشابه آن را در هیچ یک از مکان های مقدس و زیارتی دنیا نمی توان دید . اگر بخواهیم به دلایل افزایش روز افزون تمایل سفر به مشهد مقدس بپردازیم گذشته ازوجود پربرکت و مرقد مطهر آقا علی بن موسی الرضا (ع ) که دلیل تامه شکل گیری مشهدالرضا است می توان به طور خلاصه علل زیر را برشمرد :
1 – فضیلت زیارت و تاکیدات موجود در فرمایشات معصومین (علیهم السلام) :
تعدد روایات ، احادیث و فرمایشاتی که در باب فضیلت های زیارت قبور ائمه و نقش مادی و معنوی زیارت در زندگی دنیوی و اخروی به جای مانده بسیارزیاد است به واسطه ی این تعدد در اینجا صرفا به ذکر دو نمونه که بطور خاص در فضیلت زیارت امام هشتم (ع) ، ذکر شده ، بسنده می گردد .
امام صادق (ع ) فرمودند : “مردى از اولاد فرزندم موسى که همنام جدّم امیر المؤمنین علیه السّلام است را به طوس خراسان برند و در آنجا با زهر کشته شود و به حال غربت او را بخاک سپارند، هر کس مزار او را زیارت کند و بحقّ او عارف باشد (امامت او را تصدیق دارد) خداوند عزّ و جلّ به او پاداشى دهد همانند پاداش آن کس که پیش از فتح مکّه در راه خدا انفاق کرده و در راه خدا با دشمن جنگیده است.” ( عیون‏ اخبارالرضا(ع)، ج2، ص255 و چند منبع دیگر ) . همچنین ازامام باقر (ع) نقل شده که” جد گرامیم ، پیامبراکرم فرمودند پاره اى از پیکر من در خراسان دفن خواهد شد، هر گرفتارى که او را زیارت کند، خدا ناراحتى او را برطرف سازد، و هر گنهکارى که به زیارت او رود، خداوند گناه او را ببخشد.”( عیون اخبار الرضا(ع) 2:257؛ امالى صدوق:119)
2- سهولت تردد : در حال حاضر پس از تهران ، بیشترین تعداد پرواز و همچنین بیشترین تردد ریلی کشور به مشهد اختصاص دارد . در مسیر های جاده ای نیز ، دو یا چند بانده شدن اکثرقسمت ها ، رفت و آمد را آسان نموده و سرعت بخشیده است .
3- وجود امکانات رفاهی مناسب : به همت آستان قدس رضوی ، در مسیرهای منتهی به مشهد ، منازل اقامتی و رفاهی و مساجد بین راهی احداث گردیده است . وجود محل های اقامتی مناسب در شهرمشهد نیز عامل مهمی است که ذهن زایر را ازمشکل مکان اقامت چند روزه اش در مشهد پاک می کند . در حال حاضر 57 درصد هتل های کشور چه به لحاظ کمی و چه از نظر کیفی در مشهد قرار دارند . تعدد مراکز خرید و دسترسی آسان زایران به مایحتاجشان نیز از عوامل کاهش دغدغه سفر است .
4- گسترش و زیبا سازی صحن ها ، رواق ها ومکان های زیارتی در حرم مطهر، برگزاری برنامه های بسیار متعدد و متنوع فرهنگی ، قرآنی ، علمی و ادبی و … که از سوی آستان قدس رضوی جهت زوار تدارک دیده شده ،فراهم شدن آرامش هر چه بیشتر زائران در حرم مطهر رضوی با خدمت رسانی منظم و سریع خدام که هریک وظیفه ای خاص را عهده دار هستند و سایر امکانات فراهم شده .
افزون بر موارد ذکر شده می توان به ده ها عامل دیگر نظیر وجود نقاط ییلاقی اطراف شهر ، جذابیت های تاریخی ، وجود مزار امام زادگان در مشهد و اطراف آن ، قبور شعرا و بزرگان و … نیز اشاره داشت که مجال آن در این نوشتار نیست .
حرم مطهر رضوی ، زیارتگاه گردشگران زمینی و آسمانی
کافی است یک بار و فقط یک بار به زیارت حرم مطهررضوی مشرف شوید تا به این کلام امام رضا (ع) برسید ، آن زمان که به یاران خود فرمودند :” بزودی من در این دیار غربت به شهادت خواهم رسید و مزارم، محل رفت و آمد ملائک و شیعیانم از دور ونزدیک عالم خواهد شد.” گروه گروه مشتاقان وارادتمندان ، محتاج و گریان وارد می شوند ،نشیط و امید وار بر می گردند ؛ سر به زیر و گناه کار می آیند ، کوله بار گناهشان را زمین می گذارند، تائب وخاشع می روند . افزایش تصاعدی زائرانی که استجابت دعاها و رسیدن به امید و آرزوهاشان را از پیشوای معصوم خود طلب می کنند و اشراف اجتهادی تولیت عظمای آستان قدس رضوی به این موضوع ، باعث افزایش فضاهای زیارتی ، امکانات فرهنگی و خدماتی ورشد فوق العاده و گسترش خیره کننده حجم عملیات اجرایی در حریم رضوی گردیده است . به گونه ای که زیربنای اماکن متبرکه که در طی 12 قرن به حدود 12 هکتار رسیده بود بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به بیش از 100 هکتار رسیده است . رواق های دارالولایه ، دارالهدایه ، دارالحکمه ، دارالرحمه ، دارالاجابه ، دارالحجه ، دارالکرامه ، رواق امام خمینی و رواق زیبا و باشکوه دارالمرحمه از مکان های سر پوشیده ای هستند که علاوه بر صحن های جمهوری اسلامی ، قدس ، غدیر ، کوثر ، هدایت و صحن جامع رضوی پس از انقلاب شکوهمند اسلامی احداث گردیدند . افزایش زوار ، افزایش زیر بنای اماکن متبرکه ، تعدد و تنوع برنامه های حرم و لزوم آشنایی و اطلاع زایرین با مکان ها و برنامه ها و امکانات مختلف فراهم آمده و همچنین لزوم آگاهی زایرین از خدمات شهری ، مسیرها ، بازار ، بیمارستان و … باعث گردید معاونت محترم تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی ، واحد راهنمای زایر را مسئول رفع این نیازها ، قرار دهد .
راهنمای زائر حرم مطهر رضوی کیست ؟
واحد اطلاع رسانی راهنمای زایر ، با هدف اطلاع رسانی مواردی که زیارتی پربارتر را برای زائر ایجاد می کند شکل گرفت . این واحد ، فعالیت خود را در قسمت خواهران در سال 1378 با 450 نفر و در قسمت برادران در سال 1387 با 250 نفر آغاز نمود و در حال حاضر با بهره مندی از توان 1200 نفر خدمتگزار افتخاری ، به صورت شبانه روزی در خدمت زوار آستان مقدس رضوی است . راهنمای زایر حرم رضوی همان راهنمای زایر گردش گری زیارتی ، در استانداردهای بین المللی و فراتر از آن است . این خدمتگزاران که به ” خادمین فرهنگی ” در حرم رضوی موسوم هستند عموما تحصیلات دانشگاهی دارند ؛ آنها عناوین دهان پرکن اجتماعی نظیرپزشک ، حقوقدان ، استاد دانشگاه ، مهندس ، معلم و … را در حرم مطهر رضوی کنارگذاشته و عنوان افتخار آمیز ” راهنمای زایر ” را بزرگترین موهبت زندگی خود می دانند . برخورداری آنها از آخرین اطلاعات و تغییرات در نوع برنامه ها ی مختلف ، زمان و مکان برگزاری و … و گذراندن دوره های مستمر آموزش زبان های انگلیسی ، عربی و اردو باعث گردیده از قدرت برقراری ارتباط بیشتری با زوار بهره مند باشند و اطلاع رسانی دقیق به زایران ، هر چه بهتر انجام شود .
عمده فعالیت های راهنمایان زائر در چند امر مهم خلاصه می گردد که عبارتند از:
1 – اطلاع رسانی برنامه ها و مراسم حرم مطهر به صورت چهره به چهره ، تلفنی ، استفاده از سامانه پاسخگویی و توزیع بروشور.
2 – توزیع محصولات فرهنگی ازقبیل نقشه ، بروشور,مسابقات ، کتب در مناسبتهای ویژه (واحد راهنمای زائر در طول سال مخصوصا مناستهای وِیژه نقش مهمی در توزیع محصولات فرهنگی دارد بطوری که می توان از آن بعنوان یک پایگاه فرهنگی فراگیر در سطح حرم نام برد. )
3 – راهنمایی و ارائه آدرس به زائرین در داخل صحن ها ، ورودی های اماکن متبرکه ومناطق بیرون حرم مطهر .
4 – به جا آوردن فریضه مهم امربه معروف ونهی از منکر که خواهران راهنمای زائربه عنوان راهنمایان سیار بیشتر به این امر مهم می پردازند.
.5 – ارسال فایلهای صوتی وتصویری مذهبی سامانه پیام آفتاب به صورت بلوتوثی در 10 نقطه از حرم مطهر
6 – ارسال فایلهای صوتی وتصویری برنامه های روز گذشته حرم مطهر از طریق حافظه های الکترونیکی (فلش مموری ) در 4 جایگاه .
خادمین فرهنگی زوار ، افزون بر موارد ذکرشده ، هراقدامی که منجر به گسترش فرهنگ رضوی گردد چه در حیطه ی خدمت در بارگاه منوررضوی و چه درمسئولیت های فردی و اجتماعی را به عنوان وظیفه و وسیله ای برای تقرب می دانند .
از خداوند برای آنان که جلب رضایت امام هشتم (ع) را در کسب رضایت زوار بارگاهش جستجو می کنند ، سعادت و توفیق خدمت ، طلب می نماییم .

نگارش : احمد اخلاقی
منبع : قدس آنلاین