دکتر لادن سیفی؛ متخصص زنان و زایمان
تغییرات هورمونی در حاملگی بلافاصله پس از حامله شدن شروع و در طول حاملگی ادامه دارد. عمده این تغییرات در چند هفته پس از زایمان برطرف و در خانم‌های شیرده تبدیل به تغییرات هورمونی در شیردهی می‌گردد. منشاء این تغییرات هورمونی:
در هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان مادر در آندومتر حاملگی (دسیدوآ) جفت و پرده جنین اعضای جنینی (مثلا فوق کلیه جنین) می‌باشد.
اولین تغییر کلینیکی هورمونی به صورت قطع قاعدگی رخ می‌دهد و اولین تغییر آزمایشگاهی هورمونی ایجاد هورمون جفتی در خون و مثبت شدن آزمایش حاملگی است.
پروژسترون
هورمونی است که از جسم زرد تخمدان ترشح می‌شود و این ترشح در دو ماهه اول حاملگی عامل مهمی در نگهداری و عدم سقط جنین است تا زمانی که این مسئولیت به جفت که حالا به بلوغ رسیده واگذار شود. 1- پروژسترون سیستم ایمنی مادر را مهار کرده و از دفع جنین به عنوان یک موجود خارجی جلوگیری می‌کند.
2- اثر آرام‌کنندگی روی عضلات رحم دارد و از انقباض رحمی و بیرون راندن جنین جلوگیری می‌کند. اثر شل‌کنندگی پروژسترون روی قسمت‌های دیگر بدن زن حامله هم ودیده می‌شود؛ مثلا فعالیت روده‌ها رحم می‌کند و خانم حامله مستعد یبوست می‌شود. همچنین روی عضلات صاف دیواره رگ‌ها اثر گذاشته و اتساع عروقی می‌دهد که یکی از علل کند شدن حرکات خون به ویژه در اندام‌های تحتانی و پاها است و زن حامله را مستعد لخته شدن خون در رگ‌ها می‌کند که عارضه بسیار خطرناکی است.
هورمون محرک رنگدانه (M.G.H)
که از قسمت میانی هیپوفیز ترشح می‌شود، میزان ترشح آن در حاملگی بالا می‌رود و باعث تیره شدن نوک و هاله پستان‌ها، خط ناف و حتی لکه‌های حاملگی در صورت می‌شود.
ریلاکسین (Relaxin)
هورمونی است پپتیدی از خانواده انسولین که از جسم زرد تخمدان- دسید وای حاملگی و جفت ترشح می‌شود. اتساع عروقی می‌دهد. انقباضات رحمی را کم می‌کند. روی مفاصل اثر شل‌کنندگی دارد و با شل کردن مفاصل لگنی موجب فراهم شدن شرایط برای زایمان طبیعی می‌شود.
هورمون پرولاکتین
از هیپوفیز مادر ترشح شده روی غدد پستانی تاثیر می‌گذارد و آنها را برای شیردهی آماده می‌کند و در دوران شیردهی بالا می‌ماند. ترشح کورتیزون در حاملگی افزایش می‌یابد. هورمون‌های کورتیکوسترون که از مادر و غدد فوق کلیه جنین ترشح می‌شود، در تنظیم رشد و بلوغ اعضای جنین، مثلا ریه‌های جنینی تاثیر بسزایی دارند.
تستوسترون
غلظت هورمون مردانه در حاملگی به طور پیشرونده افزایش می‌یابد. در حاملگی به دلیل بالا بودن استروژن و پروژسترون و پرولاکتین ترشح هورمون‌های گنادوترپین‌های هیپوتالاموسی مهار می‌شوند و خانم حامله دیگر تخمک‌گذاری و قاعدگی ندارد. بعضی از خانم‌ها در دوران حاملگی دچار خونریزی‌هایی از جفت یا دهانه رحم می‌شوند که تصور می‌کنند هم حامله‌اند و هم پریود می‌شوند؛ در حالی که چنین نیست و اگر خانمی در حاملگی خونریزی داشته باشد، بیماری است (مثلا بیماری تهدید به سقط) و حتما باید پیگیری شود.
جفت علاوه بر فعالیت هورمونی، فعالیت ضد انعقادی هم دارد که این خود از عواملی است که از لخته شدن خون در عروق جفتی و آندومتر حاملگی جلوگیری کرده و مانع سقط جنین می‌شود. تغییرات هورمونی در حاملگی مبحثی بسیار وسیع است که در اینجا جهت اطلاع خوانندگان توضیحات مختصری به آن داده شده است.
