تاریخ خبر : 1393/01/02 – خبرگزاری میراث فرهنگی – گردشگری – گردشگران دوست دارند هنگام بازدید از موزه‌ها، اماکن تاریخی و سایر جاذبه‌ها از تمام بخش‌ها دیدن کنند اما در برخی از مواقع با تابلوهای عبور ممنوع یا دست نزنید، وارد نشوید، ورود به این مکان برای عموم آزاد نیست و از این دست عبارات روبه‌رو می‌شوند.
در واقع گردش و بازدید آنها در این نقطه‌ها متوقف می‌شود و گردشگر باید از نقطه‌ای دیگر بازدید خود را ادامه دهد. از این بخش‌ها می‌توان به عنوان بخش‌های سانسور شده در میراث و گردشگری نام برد. بخش‌های سانسور شده‌ای که گاه در موزه‌ها و سایت‌های باستانشناسی به دلیل نگهداری در مخازن بیش از سایر بخش‌ها به چشم می‌آید.
«مهناز گرجی» رییس موزه ملی ایران با اشاره به بخش‌ّ‌هایی که جزیی از ندیدنی‌های میراث ایران است به خبرنگار CHN گفت: «هرچند می‌توان گفت بسیاری از اشیای موزه‌ای هستند که به دلیل نگهداری در مخزن در معرض دید عموم قرار نمی‌گیرند اما لمس هر شی و دیدن آن از نزدیک تنها راه مطلع شدن از وجود آن شی نیست بلکه یکی از راهکارهای دیدن اشیاء دیدن تصاویر آن‌هاست.»
او با تاکید برآنکه در همه جای دنیا عرف است که بخشی از اشیای موزه در مخرن نگهداری شوند تصریح کرد: «در مخزن قرار گرفتن اشیای موزه‌ای چیز غیر معمولی نیست و همه موزه‌ها آثاری در مخازن دارند و این امر عادی است. موزه‌های بزرگ دنیا اگر اشیائی در مخزن داشته باشند الزاما به لحاظ آنکه این اشیا از نزدیک دیده شوند از مخازن خارج نمی‌کنند بلکه مستنداتی که از آنها وجود دارد در معرض دید بازدید کنندگان قرار می‌گیرد.»
رییس موزه ملی ایران باستان، برگزاری نمایشگاه‌های داخلی را یکی از راه‌کارهایی دانست که می‌توان در آن برخی از اشیا را به صورت موردی به نمایش درآورد و گفت:«نمایشگاه‌های دوره‌ای و موضوعی از جمله راه‌هایی است که موزه برای نمایش اشیاء مخزن خود درپیش گرفته‌است.»
به گفته گرجی، این امر معمول است؛ اما آنچه درخصوص موزه ملی ایران بسیار به چشم می‌آید، فضای محدود آن است. این جای گله دارد که فضای نمایشگاهی موزه ایران باستان بسیار محدود است. در این میان گسترش فضای موزه نیازمند برنامه‌ریزی کلان است و احداث موزه‌ای در کنار موزه ملی موجود، برای نمایش آثار مخزن احساس می‌شود تا بتوان رضایت مشتاقان دیدن آثار را تامین کرد. اما در حال حاضر راهکار این مهم، برگزاری نمایشگاه‌ّهای موضوعی و موردی است.
رییس موزه ملی ایران در پاسخ به این سئوال که آیا در مخزن بودن اشیای موزه ممنوعیت بازدید برای بازدید کنندگان و مشتاقان را به همراه ندارد گفت: «بحث ممنوعیت بازدید نیست بلکه ممکن است محققی با داشتن مجوز بتواند از مخزن دیدن کند و به این صورت نیست که بگوییم این آثار به طور مطلق ممنوعیت دیدن دارند. اما این مهم درخصوص گردشگر صادق نیست چراکه ممکن است تنها برخی از گردشگران خاص تمایل داشته باشند برخی از اشیای خاص را ببینند. گردشگر عام به دنبال شی به خصوصی نیست و گذری عبور می‌کند.»
او همچنین در پاسخ به سئوال دیگری مبنی بر آنکه درحال حاضر برای دیده نشدن و در مخزن بودن برخی از اشیا تعرفه خاصی داریم یا آنکه برخی اشیا بنابر برخی مصلحت‌ّها از دید عموم پنهان می‌شوند گفت: «اولویت‌های نمایشی دارای تعاریفی هستند که کارشناسان و مسئولان با توجه به این اولویت‌ها و بازنگری‌هایی که انجام می‌شود درخصوص نمایش اشیا تصمیم‌گیری می‌کنند. معمولا برای نمایش، اشیای خاص‌تر انتخاب می‌شود. اما با تمام این صحبت‌ّها فضای نمایشگاهی موزه ملی ایران نمی‌تواند پاسخگوی آثاری باشد که در مخزن نگهداری می‌شود.»
سانسورها و لذتی که از گردشگران گرفته می شود
تمام این موارد نه تنها در خصوص موزه‌ها و دیدن اشیای باستانی بلکه درخصوص جاذبه‌های گردشگری نیز صدق می‌کند. با وجود آنکه گردشگر برای دیدن جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی به منطقه‌ای سفر و برای آن هزینه می‌کند اما در بسیاری از موارد شاهد آن هستیم که بازدیدها با سانسور و منع‌های فراوان انجام می‌شود.
«محسن حاجی سعید» نایب رئیس کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری سراسر کشور و یکی از تورلیدرهای برتر در حوزه گردشگری است.
او که سالها راهنمایی تورهای ورودی را بر عهده داشته با اشاره به آنکه در بسیاری از موارد بخش عمده‌ای از بازدیدها مخصوصا در خصوص بازدید از اماکن تاریخی با ممنوعیت‌هایی برای بازدید کنندگان همراه است به خبرنگار گردشگری CHN گفت: «اینگونه به نظر می‌رسد که هنوز برای مسئولان میراث و گردشگری کشور این نکته تفهیم نشده که گردشگر رونق اقتصادی به همراه دارد. در واقع گردشگر هزینه می‌کند تا بتواند از سفر خود حداکثر بهره‌برداری را داشته باشد و به منظور تخریب بنا سفر نمی‌کند بلکه برای لذت بردن از سفر هزینه می‌کند.»
او افزود: «در موزه‌های بزرگ دنیا اجازه می‌دهند بازدید کنندگان از نزدیک آثار را ببینند اما در ایران زنجیرها این اجازه را نمی‌دهند. یکی از مواردی که باید مسئولان سازمان میراث و گردشگری به آن واقف شوند این است که درک کنند حق با بازدید کننده نیز هست. گردشگر حق دارد در ازای هزینه‌ای که می‌کند اجازه بازدید داشته باشد نه آنکه با ممنوعیت‌های بسیار روبه‌رو شود.»
محدودیت‌های زمانی و سانسورهای میراث
به گزارش CHN نه تنها زنجیرها و تابلوهای ورود ممنوع بلکه محدودیت‌های زمانی که برای بازدید وجود دارد نوع دیگری از سانسور در میراث و گردشگری است چراکه تورهای گردشگری بازه زمانی محدودی دارند که اگر این بازه زمانی با محدودیت‌ّهای زمان بازدید همراه شود مشکلات بسیاری را بوجود می‌آورد.
حاجی سعید در این خصوص گفت: «به طور مثال یکی از بهترین جاذبه‌های گردشگری تهران موزه جواهرات است و شروع تورهای تهران از این موزه انجام می‌شود. اما تنها سه پنجم گردشگران خارجی می‌توانند از این موزه دیدن کنند چراکه 3 روز از هفته تعطیل است. این محدودیت روزها در ساعات روزهم تکثیر می‌شود چنانکه در طول روز فقط حدود 2 ساعت و نیم اجازه بازدید داده می‌شود.»
او افزود: «بسیاری از تورها به واسطه آنکه 4 شنبه وارد تهران می‌شوند و 5 شنبه و جمعه در تهران گشت دارند و بعد به مقصد دیگری می‌روند امکان دیدن موزه جواهرات را ندارند این درحالی است که این موزه یکی از مهمترین و بهترین موزه‌های جواهرات دنیا است. این درحالی است که اگر بخواهیم با نگاه کلان به صنعت گردشگری توجه کنیم متوجه می‌شویم که این مدت زمان بسیار محدود است.»
این فعال گردشگری یادآور شد: «البته تمام این محدودیت‌ها جدای برخورد بد و نامناسب کارکنان موزه جواهرات است. که این مورد نیز در گردشگری تاثیر فراوانی دارد.»
حاجی سعید در ادامه به گردشگری شیراز اشاره کرد و گفت: «باغ ارم شیراز یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری این شهر است. اما اجازه بازدید از کوشک مرکزی که تنها بنای موجود در باغ است داده نمی‌شود. چراکه یک کارشناس چندین سال پیش گفته‌است که وارد شدن بازدیدکنندگان در بنا لرزه ایجاد می‌کند اما تاکنون آسیب شناسی‌های لازم در این خصوص انجام نشده‌است که گرفتن لذت بازدید از این بنا از بازدید کننده چه آسیبی به گردشگری می‌رساند.»
این راهنمای تور تصریح کرد: «فکر نمی‌کنم تفاوتی بین این کوشک و کوشک نارنجستان باشد درحالی که اجازه بازدید از کوشک نارنجستان داده می‌شود. آیا با اعمال چنین محدودیت‌هایی مشکل این بناها حل شده‌است؟ ما حتا نمی‌دانیم در داخل این بنا چه می‌گذرد.»
سانسورها تخت جمشید را کوچک کرد
حاجی سعید در ادامه به محدوددیت‌های بازدید از تخت جمشید اشاره کرد و گفت: «تخت جمشید هر روز برای بازدید کننده کوچکتر می‌شود. به جای آنکه قانون‌گداری و فرهنگسازی شود زنجیر و حصار کشیده می‌شود.»
به گزارش CHN، زمانی می‌توانستیم از تخت جمشید به عنوان جاذبه‌ای با کاخ‌هایی همچون آپادانا، تچر، هدیش، ملکه، ه، سه‌در، صدستون، شورا و آرامگاه‌های شاهنشاهان و ساختمان خزانهٔ شاهنشاهی نام برد اما آنچه امروز در معرض دید عموم است بسیار محدودتر از تخت جمشیدی است که معرفی می‌شود چراکه سانسورها و محدودیت‌های بازدید تخت جمشید را کوچک کرده‌اند.
به گفته این تورلیدر، بازدید کنندگان دیگر از کاخ آپادانا به عنوان مهمترین بنای تخت جمشید اجازه عبور کردن هم ندارند چه برسد به بازدید در واقع باید از کنار این کاخ عبور کرد. این مهم درخصوص کاخ تشر نیز صادق است. کاخ اختصاصی داریوش (کاخ تچر) سالهاست که درش بسته‌است و هیچ ایده‌ای برای بازدید آن عنوان نمی‌شود. موزه تخت جمشید نیز تعطیل است.
حاجی سعید با اشاره به زما‌ن‌های گذشته گفت: «دوره‌ای بود که گردشگران 4 تا 5 ساعت در تخت جمشید گشت می‌زدند و راهنمایان از تاریخ کاخ‌های آن سخن می‌گفتند و بازدید می‌کردند اما الان در حال حاضر این زمان به 3 ساعت کاهش یافت چراکه اجازه بازدید از بسیاری از بخش‌های تخت جمشید داده نمی‌شود. اینگونه به نظر می‌رسد که با توجه به شرایط کنونی در آینده‌ای نزدیک ماکت تخت جمشید برای بازدید کنندگان بگذارند و از روی آن توضیح دهند.»
او معتقد است: «محدودیت‌های سختگیرانه از بازدید گردشگران هر روز افزایش می‌یابد و هیچ نظارتی هم وجود ندارد. این اتفافات به گردشگری آسیب می‌رساند چراکه گردشگر برای بودن در محیط و دیدن بناها و جاذبه‌ها از نزدیک است که سفر و برای سفر خود هزینه می‌کند. اگر این بخش را از گردشگر بگیریم دیگر گردشگری باقی نخواهد ماند چراکه به دیدن تصاویر از دور بسنده می‌کند.»
نایب رئیس کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری سراسر کشور همچنین به پتانسیل‌های موجود در نقش رستم برای جذب گردشگر اشاره کرد و گفت: «می‌توان با طراحی گزینه‌هایی که با مشورت متخصصان گردشگری و میراث فرهنگی صورت می‌گیرد موقعیتی را بوجود آورد که گردشگران با هزینه‌ای جداگانه اجازه ورود به مقبره را پیدا کنند. این درحالی است که در شرایط کنونی گردشگران دائم از چرایی ممنوعیت ورود به این مقبره‌ها را جویا می‌شوند.»
مرمت هم سانسوری شد
البته سانسورهای میراث و گردشگری به اینجا ختم نمی‌شود چراکه بخش دیگری از این سانسورها را مرمت‌هایی در بر می‌گیرد که سالهای سال به طول می‌انجامد.
به طول مثال، پروسه مرمتی عالی قاپو دوسال است که شروع شده و معلوم نیست چه زمانی تمام می شود. این مشکل در خصوص بسیاری از بناهایی که مرمت آنها شروع می شود صادق است این درحالی است که باید یک بازه زمانی تعیین کنند. منار جنبال را دیگر نمی‌توان تکان داد چراکه در طول سالهای گذشته به دلیل عدم اطلاع رسانی صحیح و فرهنگسازی آسیب دیده‌است. این شرایط سبب شده تا به گفته بلیط فروشان این بنا، بازدید کنندگان این مکان در حال حاضر یک دهم شده‌اند.
میدان امیرچخماق نیز از این ممنوعیت‌ها و سانسورها دور نمانده. مدتی است که به واسطه ترکی که در بنا پیدا شده اجازه بازدید از پشت بام و دیدن وسعت بافت تاریخی یزد از فراز بام این بنا داده نمی‌شود و بازهم برای این سانسور آسیب شناسی و کار کارشناسی صورت نگرفته‌است.
البته بگذریم از آنکه بسیاری از گردشگران خارجی اجازه بازدید از اماکن مذهبی را ندارند چراکه هیات امنای برخی از مساجد و تکیه ها و بقای متبرکه … برای غیرمسلمانان محدودیت‌هایی می‌گذارند که گردشگران خارجی هنگام بازدید از این بناها با مشکل روبه رومی شوند. امکان بازدید از شاهچراغ برای این افراد وجود ندارد البته به گفته حاجی سعید، کارشناسان و مسئولان درحال رای زنی برای حل این موانع هستند. آیا با چنین ممنوعیت‌ها و سانسورهایی می‌توان به فکر ورود 20 میلیون گردشگر بود؟ در واقع برای رونق صنعت گردشگری باید ممنوعیت‌ها را برداشت و درها را برای حضور گردشگران باز کرد.
گزارش : معصومه دیودار
