خرما فروشها می گویند خیلی قدیمی ترها، فروش خرما فقط مخصوص ماه رمضان بود و بس. مردم شهرها و روستاهای مختلف ایران، حتی رسم نداشتند برای تازه در گذشتشان، خرما خیرات کنند و بیشتر، حلوا و نان محلی می دادند. اما دو، سه دهه ی اخیر رسم شده که مردم برای مراسم اموات، خرما هم خیرات می کنند. مردم اینک به ارزش غذایی رطب و خرما پی برده اند و خیلی ها برای خوردن چای به جای قند، خرما مصرف می کنند و این«مصرف» برای صنف خرما فروش غنیمت است. درخت نخل از آفریده های عجیب خداست که همه چیزش برای انسان مفید و قابل استفاده است. از تنه ی آن در ساختمان سازی استفاده می شود و تنه ی نخلی که در ساخت سقف ساختمان یا ستون ها استفاده می شود، حدود سیصد تا پانصد سال عمر می کند. در میانه ی تنه ی نخل، مغز ترد و شیری رنگی وجود دارد که شیرین و گس است و«پنیر نخل» نامیده می شود که بسیار مقوی و گران قیمت است. در ابتدای بهار که نخل شکوفه می زند، آنها را که«تارونه» نام دارد، می چینند و از آن عرق تارونه می گیرند که مانند بقیه ی عرق ها مفید و درمانگر دردهای معده است. عرق تارونه مقوی، گرم و برای قلب مفید است.
از لیف خرما انواع حصیر،پرده، جارو،کیف، سبد، بادبزن و... می بافند. در گذشته بطور سنتی خرما را در قسمتی از حیاط خانه جمع می کردند. بعد از گذشت چند روز شیره ی خرما از آن جدا و از طریق یک کانال کوچک در حوضچه یی جمع می شد، اما امروزه در کارخانه ها از شیره ی خرما،قند و عسل خرما هم تهیه می کنند.
از خرماهای نا مرغوب برای درست کردن سرکه استفاده می کنند که طرفداران خاص خودش را دارد. سرکه ی خرما طعم خوبی دارد و برای بعضی ترشی ها فوق العاده است. از دیگر فرآورده های خرما، تهه ی اسانس خرما برای صنایع نوشابه سازی و رنگ های شیمیایی خوراکی است و در حال حاضر محصولاتی چون شکلات خرمایی،خامه ی خرمایی، انواع کیک و کلوچه ی مغز خرمایی و... آن قدر معروف هستند که نیازی به توضیح ندارند.
فرق رطب و خرما
خیلی ها فکر می کنند رطب همان خرماست، ولی آنها با هم فرق دارند. خداوند درخت نخل را اینگونه آفریده که ابتدا شکوفه های نخل ماده تبدیل به میوه ای سبز، سفت وهسته دار می شود که به آن (ی) می گویند. در مرحله ی بعد، «ی ها» ممکن است زرد یا قرمز شوند که به آن (خرما خارک)می گویند، آفتاب داغ مناطق گرمسیری، پس از مدتی خارک را تیره رنگ و آبدار میکند که به آن رطب می گویند. بعضی از انواع نخل ها، میوه شان وقتی رطب هستند چیده و استفاده می شود، مثل رطب مضافتی و کبکاب(زرد طلایی) و بعضی دیگر باید بعد از مرحله ی رطب، بیست روز در گرمای خرما پزان مناطق گرمسیر، بر سر نخل بماند تا نیمه خشک شود که به آن خرما می گویند، مثل خرمای نیمه خشک زاهدی و پیارم. البته از انواع خرماهای نیمه خشک را کاملا" خشک کرده و به بازار عرضه می کنند.
جایگزین قند
فسفری که در ترکیب غذایی خرما وجود دارد، باعث فعال شدن سلولهای عصبی می شود. آهن خرما به گلبول های قرمز خون نیرو می دهد و مانع ایجاد کم خونی در افراد شده و حتی آن را درمان می کند.
خرما، مقوم معده و جمع کننده ی آن است و کلسیم آن، موجب تقویت و تسریع رشد کودکان می شود و نیروی بدنی بزرگسالان را افزایش می دهد.
ویتامین های خرما باعث افزایش قدرت بینایی می شود،از خشکی پوست و ناخن و موها جلوگیری و هوش را تقویت می کند. زیاده روی در خوردن خرما، فرد را به امراض سوداوی مبتلا می کند و گرفتگی کبد و طهال را به دنبال دارد. همچنین پوسیدگی دندان و جوش زدن دهان، از نتایج زیاد خوردن خرماست.
کسانی که گرمی زیاد اذیت شان می کند و با خوردن خرما بدن شان جوش می زند، می توانند با استفاده از مخلوط خرما و ماست که بسیار مفید و مغذی است، از مزیت خوردن هر دوی آنها برخور دار شوند.
نکاتی درباره ی خرما
در حال حاضر، بخش زیادی از خرمای استان های فارس، بوشهر و خوزستان به کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس و اروپا صادر می شوند. بطور مثال از بوشهر سالانه پنجاه هزار تن خرما به خارج صادر می شود.
در بین خرماهای سیاه، رطبی مرغوب محسوب می شود که پوستی نازک داشته باشد و درشت،گوشت دار و مشکی باشد. اما رطبی که پوست کلفتی دارد، رنگش بور و ریز است، رطب ضعیف یا نا مرغوب محسوب می شود. در بین رطب های زرد (مثل خرمای جهرم)، رطب شاهانی که بسیار طلایی، کم شیرین و بسیار لطیف است، از همه مرغوبتر است، مخصوصا" نوع کشیده تر و درشت تر آن.
هر چه گرمای منطقه ی تولیدکننده رطب و خرما بیشتر، محصول زودتر(اوایل مرداد) به بازار عرضه می شود و اگر درجه حرارت منطقه ی گرمسیری پایین تر باشد. محصول دیرتر آماده ی عرضه به بازار میشود، مثلا" خرمای جهرم مهر ماه به بازار می آید.
نگهداری از خرما
خرمای خشک به یخچال احتیاج ندارد.
بیشتر رطب ها و بعضی از خرماها باید حتما" در دمای صفر درجه نگهداری می شود، یعنی در یخچال. اما بعضی از انواع رطب و خرما احتیاج به نگهداری ندارند.
اگر می خواهید خرمایی را بیرون از یخچال نگه دارید، بهتر است خرمای خشک خریداری کنید، چون می توان آن را تا مدت بسیار طولانی،در هوای آزاد خانه نگه داشت.
اگر به خرما (نیمه خشک) علاقه ندارید و رطب را بیشتر می پسندید، باید بدانید که رطب دشتستان (کبکاب) اگر چه ظاهرش چندان زیبا و شکیل نیست و له شده (چه به صورت باز و چه به صورت بسته بندی) به نظر می آید، ولی ارزش غذایی بالایی دارد و بدون نگهداری در یخچال می توان آنها را تا مدتی سالم نگه داشت.
بعضی از انواع خرما و رطب در هوای خنک و با رطوبت بالا شکرک زده هیچ ضرری ندارد، اما اگر دوست ندارید که خرمایتان شکرک بزند، در زمستان آن را در یخچال قرار ندهید. بعضی از افراد، رطب را بدون شستوشو مصرف می کنند، اما بهتر است رطب شسته شده،سپس مصرف شود. به همین دلیل خرمای خشک رانشویید.
اگر خرما یا رطبی که خریده اید، مدتی است در یخچال مانده می ترسید که ترش شود، پیش دستی کنید و هسته های شان را درآورید. اگر پوست کلفتی دارد آن را بگیرید و با آن انواع شیرینی های خرمایی مثل حلوای خرما و رنگینک درست کنید.
خرماهای نیمه خشک را در ظرف پلاستیکی یا نایلون نگه ندارید، چون ماندگاری شان کوتاه می شود.
خرما را بعد از شستن برای مدت طولانی نگه ندارید، چون ترش خواهد شد.
بهتر است خرما را به اندازه ی مصرف و با ریختن مقداری آب داغ روی آن شست.
منبع: 7 روز زندگی شماره 84 