مهارت های زندگی - مهارت مدیریت بحران

مقدمه

یکی از مراحل زندگی بشر، مرحله دنیاست که شامل سه اتفاق عمده ی: تولد (ورود)، زندگی (حضور) و مرگ (خرج) می باشد.
انسان در تولّد و مرگ و اصل زندگی اختیاری ندارد، اما در چگونگی و نوع زندگی مختار است و شایسته است برای کسب حیات طیّبه، زیستنی آگاهانه، خردمندانه و سعادتمندانه همراه با سلامت جسم و توجه به آینده ای روشن تلاش نماید.
برای کسب حیات طیبه با نگاه متقارن به دنیا و آخرت توجه به پنج نوع تربیت برای بشر ضروری است:
1. تربیت جسمی
2. تربیت عاطفی
3. تربیت عقلانی
4. تربیت دینی
5. تربیت اجتماعی
چرا که نیل به سعادت و خوشبختی واقعی بشر در بُعد فردی، خانوادگی و اجتماعی مرهون کسب توانمندی و موفقیت در این پنج نوع تربیت جهت «شکوفاسازی شخصیت خود و اداره ی زندگی» و «برقراری ارتباطات موفق جمعی تا حد تأثیرگذاری مثبت» و «ارتباط عمیق با خداست».
کارشناسان تربیتی به بخشی از آگاهی ها و توانایی های انسان که برای دستیابی به یک زندگی موفق مورد نیاز است، «مهارتهای زندگی» می گویند. در این مقاله به تبیین و تشریح راهکارهای داشتن یک زندگی سالم و مهارتها و روش های مقابله ای مورد نیاز می پردازیم.
یکی از آگاهی های لازم و مهارتهای مفید برای زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی، آشنایی با حوادث، اتفاقات و بحران ها و آموختن نحوه ی مواجهه و مقابله با آن ها می باشد.
مهمترین این حوادث عبارتند از:
بیماری های جسمی (مانند: تب شدید، سرمازدگی، گرمازدگی، مسمومیت، شکستگی و ایست قلبی)
حوادث طبیعی مانند: سیل، زلزله، سونامی، رانش زمین، ریزش بهمن، رعد و برق، طوفان، خشکسالی، گرمای شدید.
اتفاقات و حوادث ناخواسته مانند: آتش سوزی خانگی، آتش سوزی گسترده، حوادث خانگی، غرق شدن، حوادث شیمیایی محدود، جنگ شیمیایی، جنگ هسته ای، انفجار، حوادث جاده ای و...
معمولاً در پی بروز چنین حوادثی با دو گونه خسارت انسانی و غیر انسانی مواجه می شویم. منظور از خسارت های انسانی، همان آسیب های جسمی و یا ضربه های روحی و روانی است که افراد حادثه دیده را مستقیماً و افراد غیر حادثه دیده (مانند نزدیکانِ حادثه دیدگان، و یا افراد پیرامونی آنان) را غیر مستقیم دچار آسیب می نماید و منظور از خسارتهای غیر انسانی، همان آسیب هایی است که به محیط پیرامونی زندگی مانند: طبیعت، خانه های مسکونی، شهر و... وارد می آید.
هر انسان برای مصون ماندن از خطرات و خاطرات منفی این حوادث و یا کاهش دادن درصد تلفات و خسارت های آن نسبت به خود و دیگران لازم است با کسب آگاهی های لازم و آموزش مهارت های مقابله ای، نوعی آمادگی کنترلی و مدیریتی در خود ایجاد نماید.

الف) کمک های اولیه جسمانی و امداد جانی (در هفت مورد)

در صورتی که یک حادثه یا بیماری، آسیب های جسمانی در پی داشته باشد، باید در ابتدا به اقدامات امدادی - جسمی پرداخت. در اینجا و برای آشنایی بیشتر به تشریح مهمترین عارضه های جسمانی و راهکارهای مقابله با آن ها می پردازیم. (1)

1- تب:

به بالا رفتن درجه حرارت بدن بالای 37 درجه، «تب» می گویند که علل متعددی دارد.
شایع ترین علّت تب، عفونت های باکتریایی و ویروسی در نتیجه سرماخوردگی عبارت از است: پر کاری بیش از حدّ غده تیروئید، از دست رفتن شدید مایعات بدن، گرم شدن بیش از حدّ، سکته قلبی، تومورهای لنفاوی.
در برخورد با بیمار تب دار به نکات زیر توجه کنید:
1. لباس های بیمار را کم کنید.
2. با استفاده از یک پارچه یا اسفنج خیس، او را خنک کنید.
3. از داروهای آسپرین یا استامینوفن استفاده کنید. نباید اجازه دهید که درجه حرارت بالا به مدت طولانی باقی بماند؛ زیرا باعث آسیب مغزی می شود. هیچ گاه به کودکان زیر 12 سال آسپیرین ندهید، زیرا ممکن است باعث بیماری «سندرم ری» شود که نوعی اختلال کبدی و مغزی می باشد. (2)

2- سرمازدگی

سرمازدگی اگر باعث یخ زدن خون در رگ ها شود بسیار خطرناک است، زیرا موجب قطع خون رسانی به اندام ها می شود. انتهای اعضای بدن مثل نوک بینی و انگشتان در معرض خطر زیادی هستند. در هنگام سرمازدگی، آن ها ابتدا سرد، سفت و سفید می شوند و سپس قرمز و متورم می گردند.
در برخورد با سرمازدگی، نکات زیر را رعایت کنید:
1- مصدوم را به یک جای گرم ببرید.
2- قسمت های یخ زده را در آب گرم با درجه حرارت 40 درجه قرار دهید. از حرکت دادن مصدوم خودداری کرده و قسمت یخ زده را ماساژ ندهید. (3)

3- گرمازدگی

گرمازدگی به علت از دست دادن شدید مایعات و نمک بدن ایجاد می شود. ویژگی های آن عبارتست از: غش، سرگیجه، سردرد، تهوع، کرامپ (گرفتگی) عضلانی، نبض تند و سریع، تنفس تند و کم عمق.
در برخورد با گرمازدگی به نکات زیر توجه کنید:
1. فرد گرمازده را در یک محل خنک بخوابانید.
2. پاهای او را بالا بیاورید.
3. به آهستگی اما به طور مرتب به او آب حاوی کمی نمک بدهید. (به میزان نصف قاشق چایخوری نمک در هر لیتر آب).
4. او را به بیمارستان برسانید. (4)

4- مسمومیت

مسمومیت بر اساس ماده یا دارویی که سبب آن می شود، دارای علائم مختلف می باشد. پاره ای از نشانه های مسمومیت عبارتند از:
خواب آلودگی یا بی هوشی (در مسمومیت با مواد مخدر)، شکم درد، استفراغ و اسهال (در مسمومیت با تحریک کنندگان روده ای)، افزایش بزاق دهان، انقباض و کوچک شدن مردمک چشم ها (در مسمومیت با حشره کش ها)، سوختگی اطراف لب و دهان (در مسمومیت با موادّ سفید کننده)، اسپاسم های عضلانی (در مسمومیت با استریکنین)، تشنج (در مسمومیت با محرک های سیستم عصبی)، ریزش عرق و تند شدن تنفس (در مسمومیت با داروهای اعصاب)، صورتی شدن رنگ پوست (در مسمومیت با منوکسید کربن)، تاول های پوستی (در مسمومیت با منوکسید کربن و داروهای ضد افسردگی).
در برخورد با مسمومیت ها به نکات زیر توجه کنید:
1. تحقیق کنید که چه ماده ای باعث مسمومیت فرد شده است.
2. اگر نشانه هایی از سوختگی در اطراف دهان فرد مسموم مشاهده نمودید، به آهستگی یک لیوان آب یا شیر به او بدهید.
3. مصدوم (چه هوشیار، چه بی هوش) را در وضعیت ریکاوری قرار دهید.
4. ظروفی که مادّه سمّی در آن قرار دارد را برای بررسی همراه مصدوم به بیمارستان ببرید. هیچ گاه تلاش نکنید که فرد مسموم استفراغ کند.
5. اگر مصدوم بی هوش است در هنگام دادن تنفس مصنوعی، مطمئن شوید که دهان او از مواد سمی پاک شده است، در غیر این صورت از تنفس دهان به بینی استفاده کنید. (5)

5- شکستگی زانو

ویژگی های این نوع شکستگی عبارت است از: درد زانو، تورم شدید زانو، درد در هنگام راست کردن زانو.
نحوه ی برخورد با این گونه مصدومین به شرح زیر است:
مصدوم را در وضعیت نیمه نشسته قرار دهید، به آرامی پای صدمه دیده را صاف کنید، پا را تا رسیدن به یک وضعیت راحت، بالا بیاورید، یک بالشتک بزرگ نرم در زیر پا (از کفل تا پاشنه پا) قرار دهید، بالشتک های اضافی را در زیر حفره طبیعی زیر زانو قرار دهید، پای صدمه دیده را به یک آتل ببندید، مصدوم را به بیمارستان برسانید و توجه داشته باشید هیچگاه روی زانو را باند نبندید. (6)

6 - ایست قلبی

توقف قلب، به طوری که هیچ ضربانی نداشته باشد را «ایست قلبی» می گویند. ایست قلبی منجر به مرگ می شود مگر اینکه قلب دوباره به کار افتد.
مشخصات ایست قلبی عبارتند از:
بیمار ناگهان به زمین افتاده و سریع از هوش می رود، هیچ حرکت تنفّسی در او دیده نمی شود و پوست او به رنگ خاکستری درمی آید.
در برخورد با چنین بیمارانی باید موارد زیر رعایت شود:
1. تنفّس دهان به دهان بدهید. 2. ماساژ قلب را شروع کنید. 3. به ازای هر 15 بار ماساژ قلبی، دوبار تنفس دهان به دهان بدهید، این کار را تا رسیدن کمک انجام دهید. (7)

7 - سوختگی

سوختگی، ضایعات بافتی است که به علل زیر ایجاد می شود:
آتش و حرارت زیاد، اشعه (نور خورشید و سایر منابع ماورای بنفش، اشعه ی ایکس، اشعه ی گاما)، موادّ شیمیایی سوزاننده، جریان الکتریسیته.
عمق سوختگی نشان از شدّت سوختگی دارد و تعیین می کند که آیا نیاز به درمان دارد یا خیر.
سوختگی ها از نظر عمق به سه نوع تقسیم می شوند:

1. سوختگی سطحی:

این نوع سوختگی فقط سبب قرمزی، تورم و حساسیت پوست می شود و به طور طبیعی بدون باقی گذاردن اثری بهبود می یابد. سوختگی های سطحی کوچک معمولاً نیاز به مراقبت پزشکی ندارند.

2 . سوختگی متوسط:

این نوع سوختگی ایجاد تاول کرده که مستعد عفونت است.
3. سوختگی عمیق:
این نوع سوختگی، ضخامت کاملی از پوست را در بر می گیرد. محل سوختگی به رنگ خاکستری درآمده و ممکن است با وجود وسعت سوختگی، ایجاد درد نکند، زیرا اعصاب مربوط به درد در منطقه سوختگی از بین رفته است. (8)

8- آتش سوزی خانگی

برای مهار و کنترل آتش سوزی به توجه چند نکته ضروری است:
1. شناختن ویژگی های اصلی آتش اهمیت دارد. آتش سریعاً گسترش می یابد و گاهی برای یک تماس تلفنی نیز زمان کافی وجود ندارد. آتش درست در عرض 2 دقیقه پس از آتش سوزی می تواند تهدید کننده ی زندگی باشد و در عرض 5 دقیقه شعله های آتش فراگیر می شود.
2. گرما و دود ناشی از آتش می تواند به مراتب خطرناکتر از شعله های آتش باشد. استنشاق هوای فوق العاده گرم می تواند ریه ها را بسوزاند. آتش، گازهای سمی تولید می کند که این گازها شما را گیج و خواب آلود می سازد. بنابراین آتش به جای اینکه بیدارتان کند شما را به خواب عمیق تری فرو می برد. خفگی مهمترین علت مرگ و میر ناشی از آتش سوزی است که نسبت مرگ و میر ناشی از آن نسبت به تلفات ناشی از سوختگی 3 به 1 می باشد.
اقدامات احتیاطی مهم برای پیشگیری از وقوع آتش سوزی خانگی و اقدامات لازم بعد از آن عبارتند از:
1- در ساختمان ها، درهای خروج اضطراری را پیش بینی و وسایل اطفای حریق را کنترل کنید.
2- حداقل دو راه برای خروج اضطراری از ساختمان تعیین کنید.
3- هنگام خروج دراز مدت از محل، حتماً شیر اصلی ورودی گاز به ساختمان را ببندید.
4- راه فرار از خانه را همراه با خانواده مرور کنید و طریقه ی فرار از هر اتاق را تمرین نمایید.
5- اگر منزل شما بیش از یک طبقه دارد نردبان های فرار را بازبینی کنید.
6- انبارها را تمیز کنید و اجازه ندهید زباله هایی از قبیل روزنامه های قدیمی، مجله ها و خار و خاشاک انباشته شود.
7- کبریت و فندک را دور از دسترس کودکان و در صورت امکان در یک محل در بسته قرار دهید.
8- دستگاه های برقی متعدد را به یک سیم رابط متصل نکنید، در صورت نیاز از دو شاخه های استاندارد مجهز به فیوز استفاده کنید تا باعث جرقه ناشی از اتصال کوتاه نشود.
9- برای فرونشاندن آتش سوزی مواد نفتی، از آب استفاده نکنید.
10- ظرف مشتعل را حرکت ندهید، شعله را با شن، نمک، پتوی نمناک یا پوشش های دیگر خفه کنید.
11- بستن دستمال خیس به دور دهان و بینی باعث محافظت شما در برابر گاز یا دودهای سمی خواهد شد.
12- اگر لباس شما آتش گرفت باید توقف کنید، روی زمین بیفتید و غلت بخورید تا آتش خاموش شود.
13- در زیر دود سینه خیز بروید تا از محیط دودهای سنگین و تجمع گازهای سمی خارج شوید.
14- به محض فرار از محیط برای جلوگیری از شعله ور شدن آتش درب را پشت سرتان ببندید.
15- در بیرون از خانه در محیطی امن بمانید و به خانه برنگردید و با شماره 125 تماس بگیرید.
16- بلافاصله پس از حادثه محل سوختگی را به مدت 10 دقیقه زیر جریان آب سرد بگیرید.
17- پارچه یا لباسی که به ناحیه سوخته شده چسبیده است را برندارید.
18- از یخ برای سرد کردن محل سوختگی استفاده نکنید.
19- تاول های سوختگی را نترکانید.
20- برای پوشاندن محل سوختگی از پنبه یا هر چیز پرزدار دیگر و چسب زخم استفاده نکنید.
21- برای پانسمان سوختگی های محدود از گاز وازلینه استفاده کنید.
22- روی محل سوختگی فوت نکنید.
23- از مالیدن کره، روغن، سیب زمینی، خمیردندان، پماد و یا هر داروی دیگر روی محل سوختگی خودداری کنید.
24- در مواجهه با سوختگی های شیمیایی حتماً از دستکش استفاده کنید.
25- سوختگی های وسیع را با ملحفه یا پارچه ای تمیز بپوشانید.

9- تصادف:

اقدامات حین و بعد از وقوع حادثه تصادف

الف) اقدامات در خصوص خودروها

1- خاموش کردن موتور خودرو و تثبیت نمودن آن با گذاشتن سنگ مقابل چرخ ها، گذاردن در دنده مخالف شیب، کشیدن ترمز دستی و برداشتن سر باتری خودرو است.
2- نصب فوری علائم هشدار دهنده برای رانندگان عبوری برقرار کنید، از 100 متر قبل از تصادف، جاده را سنگ چین کرده و با نصب علائم هشدار، رانندگان عبوری را از وضعیت موجود مطلع نمایید، در هنگام روز می توانید برای هشدار از پارچه های رنگی استفاده کنید، در صورت تصادف در هنگام شب (در صورت عدم وجود بنزین، روغن و... در سطح جاده) از روشن کردن آتش در ابتدای محل سنگ چین بهره گیری نمایید.
* چنانچه در سطح جاده بنزین، روغن، گازوئیل و... ریخته شده است با ریختن مقداری خاک یا شن بر سطح منطقه صحنه تصادف را ایمن کنید.
3- کپسول اطفای حریق خودرو را آماده کرده تا در صورت هرگونه حریقی اقدام لازم اعمال گردد.
* چنانچه حریق خودرو، در قسمت موتور باشد هیچ گاه درب کاپوت جلو را کاملاً باز نکنید و به دو طریق نسبت به اطفای حریق اقدام کنید: 1- کپسول اطفای حریق را از زیر موتور بپاشید. 2- فقط به اندازه ورود شلنگ کپسول، کاپوت را باز کنید.
4- نسبت به برقراری ارتباط با عوامل امداد و نجات و جاده ای اقدام نمایید. شماره تلفن های 110 و 115 و 147 می توانند راهنمای خوبی باشند.

ب) اقدامات مربوط به افراد مصدوم

1- اقدامات و کمک های اولیه را تا قبل از رسیدن نیروهای امدادی و اورژانس برای مصدومین انجام دهید.
2- هیچ گاه مصدوم را قبل از تثبیت وضعیت، بی حرکت کردن گردن و اندام های آسیب دیده، کنترل خونریزی و... از خودرو خارج نکنید، مگر اینکه ضرورت و احتمال انفجار یا خطرات محیطی و پیرامونی ایجاب کند.
3- نحوه ی خروج مصدوم از داخل خودرو را فرا بگیرید و در هنگام تصادفات مورد استفاده قرار دهید.
4- در صورت فرورفتگی فرمان به داخل بدن، با آزاد سازی ضامن و عقب کشیدن صندلی نسبت به آزاد سازی مصدوم اقدام کنید. (9)

ب) کمک های اولیه روحی و امداد روانی (بازیابی روانی)

در پی یک حادثه و سانحه ی ناگوار، غالباً افراد درگیر با آن حادثه دچار نوعی آسیب روانی شدید یا ضعیف و یا شوک روانی می شوند و علاوه بر کمک های اولیه جسمانی به کمک های اولیه روحی، روانی نیز احتیاج دارند.
در مواجهه با چنین پیامدهایی اولین وظیفه ی انسان حفظ آرامش و تلاش برای بازیابی روانی خود و دیگران می باشد، زیرا با حفظ آرامش است که قدرت تصمیم گیری صحیح و کنترل حادثه به انسان باز می گردد، البته ضربه های شدید روانی از آغاز تا انجام دارای مراحلی می باشد که فرد حادثه دیده باید از این مراحل به خوبی عبور نماید. این مراحل عبارتند از:

1- فاز شوک:

پس از وقوع حادثه، قربانی وارد فاز شوک می شود. در این مرحله او تحت نفوذ و کنترل سانحه قرار دارد، موجی از احساسات او را احاطه کرده اند و قدرت تصمیم گیری خود را از دست داده یا گیج و منگ است. قربانی ممکن است بی تفاوت و ناتوان از انجام کوچکترین کاری باشد و یا بسیار پر هیجان و شتاب آمیز عمل کند. فاز شوک اگر درمان نشود ممکن است از چند دقیقه تا 24 ساعت ادامه داشته باشد.

2 - فاز واکنش:

در این مرحله او عواطفی را تجربه می کند که در اثر سانحه به وجود آمده و او را آزار می دهند، تصویر سانحه در ذهن به شکل تصاویری مبهم و متغیر است. علاوه بر آن واکنش های جسمانی نظیر دردهای شکمی، سردرد و بی خوابی مشکل را حادتر می کند.

3 - فاز انطباق و سازش:

در این مرحله افکار و احساسات فرد درباره ی سانحه به طور دائم به ذهن او هجوم نمی آورد و او قادر است حداقل برای مدتی ذهن خود را بر موضوع دیگری متمرکز کند اما هنوز یادآوری های مکرر سانحه او را عذاب می دهد. آنچه مایه ی امیدواری است توانایی او برای انطباق و سازش با این تجربه است به این معنی که کم کم وقوع سانحه را می پذیرد. فاز انطباق بین هفته ها تا ماه ها به طول می انجامد.

4- فاز بازیابی:

منظور از بازیابی این نیست که قربانی که راه خود را گم کرده بود اکنون آن را دوباره یافته است بلکه به این معنی است که قربانی از سانحه تجربیاتی کسب می کند که او را برای مواجهه با بحران های احتمالی آینده آماده تر می سازد. او اکنون توانایی های ذاتی خود را می شناسد و در بسیاری موارد قوی تر شده و با پشت سر گذاشتن موفقیت آمیز سانحه می تواند به آینده بنگرد. (10)

12 . مهارت همدلی

از جمله مهارت های کاربردی متداول در زندگی، مهارت همدلی است. «مهارت همدلی عبارت است از تمایل پاسخ دهی به حالت عاطفی دیگران با حالتی عاطفی و مشابه»
براساس این مهارت، انسان می تواند با ایجاد شرایطی مسرّت بخش برای خود و دیگران از زندگی لذت ببرد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) کنش ها و واکنش های عاطفی انسان ها را به واکنش های اعضای یک پیکر در هنگام برخورد با آسیب تشبیه کرده و می فرمایند:
(مَثَلُ المؤمِنینَ فی توادِّهِم وَ تَراحُمِهِم و تعاطُفِهِم مَثَلُ الجَسَدِ: إذا اشتکی مِنهُ عُضوٌ تَداعی لَهُ سائر الجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَالحُمّی) (11)
«حکایت مؤمنان در دوستی، مهربانی و دلسوزی نسبت به یکدیگر، حکایت پیکر (آدمی) است، که هرگاه عضوی از آن به درد آید، سایر اعضای بدن با شب نخوابیدن و تب دار شدن با آن همدردی می کنند.»
در این تمثیل سطح و چگونگی انتظار پیشوای بزرگ اسلام از مؤمنین نسبت به مهارت همدلی بیان شده است.
همچنین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در تشبیهی دیگر همدلی و همراهی و چگونگی ارتباط دو مؤمن نسبت به همدیگر را چونان آینه ای معرفی کرده و فرموده اند:
(المُؤمِنُ مِرآةُ المُؤمِن.) (12) «مؤمن آینه ی مؤمن است.»
آینه وجودی صاف و بی آلایش است که هر کس در برابرش بایستد با او همدلی می کند. اگر در برابرش بخندد آینه نیز می خندد، اگر گریه کند آینه نیز می گرید، یعنی در مقابل هر عمل عاطفی عکس العملی عاطفی از خود نشان می دهد و مؤمن نسبت به دیگران باید این چنین باشد.
در کتب روان شناسی کلامی متناسب با مفاد این روایت می گوید:
«فن اصلی برای انتقال همدلی، انعکاس است. انعکاس، نشان دهنده ی فهم فرد از محتوای هیجانی آنچه گفته می شود به همراه مؤلفه های محیطی هیجانات یعنی رویدادهایی که بر بیان هیجان اثر می گذارد، می باشد. در جهت احساسات و اندیشه های دیگران قرار گرفتن، بازخورد مناسب و ارزشمندی فراهم می کند و بر کارآمدی ارتباط شما می افزاید. وقتی دیگران می بینند آنچه می گویند یا احساس می کنند آن میزان اهمیت دارد که شنیده شود، احساسات مثبت، گرم و احترام آمیز رشد می کند. انعکاس باعث احساس قرابت می شود و قرابت، به احساس یگانگی در رابطه می انجامد و توانایی و انگیزش انجام تکالیف را افزایش می دهد.» (13)
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در وصف یک مؤمن پراحساس و باعاطفه می فرمایند:
(المَؤمِنُ یألَفُ و یُؤلَف و لا خَیرَ فیمَن لا یألَفُ وَ لا یُؤلَفُ.) (14)
«مؤمن اُنس می گیرد و به راحتی دیگران نیز با او اُنس می گیرند و خیری نیست در کسی که اُنس نگیرد و اُنس پذیر نباشد.»
اما آثار مثبت همدلی در زندگی عبارت است از:
1. ایجاد احساس خوشایندی در طرفین.
2. پیشگیری از رفتارهای ناخوشایند نسبت به یکدیگر.
3. نجات از تنهایی و غربت.
4. تحکیم روابط اجتماعی و روابط خانوادگی.
5. ایجاد تمایل برای مشارکت و همکاری با یکدیگر.
6. کمک در تصمیم گیری صحیح.
7. جلوگیری از قضاوت غیر منصفانه نسبت به یکدیگر.
8. برکت در زندگی.
9. معنوی شدن فضای زندگی و جلب رضایت الهی.
10. ایجاد امید و نشاط در زندگی.
11. تقرب به خدا و رسول خدا و عبادت محسوب شدن لحظات و روابط اجتماعی انسان با مؤمنین.
اما یکی از مهمترین مباحث در موضوع مهارت همدلی آشنایی با راهکارهای کسب این مهارت است.
راهکارهای کسب و تقویت مهارت همدلی عبارتند از:
* دادن فرصت به دیگران برای بیان احساسات.
* تقویت صفت بردباری و مردم داری در خود.
* میزان قرار دادن خوشایندها و ناخوشایندهای خود در شناخت احساسات و روحیات دیگران.
* توجه با تمام چهره و با گشادگی و لبخند به هنگام ارتباط با دیگران.
* انتخاب واژه های مثبت و عاطفی.
* اظهار رضایت از احساسات مثبت طرف مقابل.
* آسیب شناسی نسبت به رفتارها و واکنش هایی که همدلی را از بین می برد.
* شناخت کمّی و کیفی روحیّات و احساسات دیگران جهت تنظیم شدن با آنان.
* مقاومت و مدارا با افراد سرد مزاج و غیر فعال در بیان احساسات.
* دل دادن به ابزار عواطف و سخنان دیگران.
چند داستان در موضوع همدلی
در داستان های فراوانی، این مهارت را به زیبایی به تصویر کشیده اند. به چند نمونه از این داستان ها توجه بفرمایید.
* یک روز گرم شاخه ای مغرورانه و با تمام قدرت خودش را تکاند. به دنبال آن برگ های ضعیف جدا شدند و آرام بر روی زمین افتادند. شاخه چندین بار این کار را با غرور خاصی تکرار کرد تا این که تمام برگ ها جدا شدند. شاخه از کارش بسیار لذت می برد. برگی سبز و درشت و زیبا به انتهای شاخه محکم چسبیده بود و هم چنان در برابر افتادن مقاومت می کرد. در این حین باغبان تبر به دست داخل باغ در حال گشت و گذار بود و به هر شاخه خشکی که می رسید آن را از بیخ جدا می کرد و با خود می برد. وقتی باغبان چشمش به آن شاخه افتاد با دیدن تنها برگ آن از قطع کردنش صرف نظر کرد. بعد از رفتن باغبان مشاجره بین شاخه و برگ بالا گرفت و بالاخره دوباره شاخه مغرورانه و با تمام قدرت چندین بار خودش را تکاند تا اینکه به ناچار برگ با تمام مقاومتی که از خود نشان می داد از شاخه جدا شد و بر روی زمین افتاد. باغبان در راه برگشت وقتی چشمش به آن شاخه افتاد بی درنگ با یک ضربه آن را از بیخ کند. شاخه بدون آن که مجال اعتراض داشته باشد بر روی زمین افتاد. ناگهان صدای برگ جوان را شنید که می گفت: اگر چه به خیالت زندگی ناچیزم در دست تو بود ولی همین خیال واهی پرده ای بود بر چشمان واقع نگرت که فراموش کنی نشانه حیاتت من بودم! (15)
* روزی اتوبوسی در جاده سمت جنوب در حرکت بود. در یک صندلی پیر مردی چروکیده نشسته بود که یک دسته گل بزرگ از گل های تازه در دست داشت. در آن طرف راهرو دختر جوانی بود که چشم هایش دائماً به سمت گل دوخته شده بود، زمان آن بود که پیرمرد پیاده شود. او به طور ناگهانی دسته گل ها را روی پاهای دختر گذاشت و توضیح داد من نمی توانم ببینم که عاشق این گل ها شده ای. فکر می کنم همسرم هم دوست داشته باشد که اینها مال تو باشد. من به او خواهم گفت که گل هایش را به تو هدیه دادم. دخترک گل ها را با خوشحالی گرفت و پیرمرد را نگاه کرد که از اتوبوس پیاده شد و از دروازه کوچک گذشت و وارد یک قبرستان قدیمی و کوچک شد! (16)
* یادم می آید که وقتی نوجوان بودم، یک شب با پدرم در صف خرید بلیت سیرک ایستاده بودیم. جلوی ما یک خانواده پر جمعیت ایستاده بودند، به نظر می رسید پول زیادی نداشتند. 6 بچه که همگی زیر دوازده سال بودند، لباس های کهنه ولی در عین حال تمیز پوشیده بودند. بچه ها همگی با ادب بودند. وقتی به باجه بلیت فروشی رسیدند متصدّی باجه از پدر خانواده پرسید: چند عدد بلیت می خواهید؟ پدر جواب داد: لطفاً شش بلیت برای بچه ها و دو بلیت برای بزرگسالان. متصّدی باجه قیمتِ بلیت ها را گفت. پدر به باجه نزدیک تر شد و به آرامی پرسید: ببخشید گفتید چه قدر؟
متصّدی باجه دوباره قیمت بلیت ها را تکرار کرد. پدر و مادر بچه ها با ناراحتی زمزمه کردند، معلوم بود که مرد پول کافی نداشت. حتماً فکر می کرد که به بچه های کوچکش چه جوابی بدهد؟ ناگهان پدرم دست در جیبش برد و یک اسکناس بیست دلاری بیرون آورد و روی زمین انداخت. بعد خم شد، پول را از زمین برداشت، به شانه مرد زد و گفت: ببخشید آقا این پول از جیب شما افتاد! مرد که متوجه موضوع شده بود، همان طور که اشک از چشمانش سرازیر می شد، گفت: متشکرم آقا. پدر خانواده مرد شریفی بود ولی در آن لحظه برای اینکه پیش بچه ها شرمنده نشود، کمک پدرم را قبول کرد. بعد از این که بچه ها داخل سیرک شدند من و پدرم از صف خارج شدیم و به طرف خانه حرکت کردیم. (17)

پی نوشت ها :

1. از آنجا که مقابله با آسیب های جسمی نیازمند داشتن تخصص مربوطه می باشد، وظیفه ی ما در خصوص چنین حوادثی، رعایت نکات مصونیت بخش و کاهنده ی آسیب های حادثه ای تا قبل از رساندن مصدوم به مراکز درمانی می باشد که به این اقدامات ابتدایی، کمک های اولیه می گویند.
2. مهارت های زندگی / دکتر خنیفر / ص 411
3. مهارت های زندگی / دکتر خنیفر / ص 410
4. مهارت های زندگی / دکتر خنیفر / ص 410
5. مهارت های زندگی / دکتر خنیفر / ص 403
6. مهارت های زندگی / دکتر خنیفر / ص 402
7. مهارت های زندگی / دکتر خنیفر / ص 393
8. مهارت های زندگی / دکتر خنیفر / ص 386
9. کتاب سرخ / صص 331-335 با اندکی تصرف و تلخیص
10. کتاب سرخ، آموزش مهارت های پایه ی داوطلبی جمعیت هلال احمر، با اندکی تصرف، ص 200
11. بحارالانوار / ج 71 / ص 268
12. میزان الحکمه / ح 1442
13. بسته ی آموزشی مهارت های زندگی / ص 52
14. میزان الحکمه / ح 1446
15. داستان های کوتاه، درس های بزرگ / ص 45-46
16. داستان های کوتاه، درس های بزرگ / ص 109
17. داستان های کوتاه، درس های بزرگ / ص 61-62

منبع مقاله :
نیلی پور، مهدی؛ (1390)، مهارت های زندگی، نشر اصفهان: مرغ سلیمان، چاپ دوم