سوء ظن و بدگمانی در خانواده

عوامل تزلزل خانواده (3)

- آثار بد گمانی
الف) برانگیختن بدی ها
ب) اختلافات خانوادگی
ج) انسان های بد بین چه ویژگی هایی دارند؟
د) علت ها و راه حل های مقابله با بد بینی و سوء ظن

سوء ظن و بد گمانی

« یا أُیّهاالُّذینَ آمَنُوااجتَنُبواکَثیراً مِنَ الظَّنَّ إنُّ بَعضَ الظَّنَّ إثمٌ ». (1)
ای کسانی که ایمان آورده اید از بسیاری از گمان ها اجتناب کنید، زیرا بعضی از گمان ها گناه است.
امام صادق علیه السلام می فرمایند:
« بهتان زدن به شخص بی گناه از کوه های بزرگ سنگین تر است ». (2)
یکی از عوامل تزلزل خانواده، بدگمانی و سوء ظن همسران نسبت به هم است که این مسأله متأسفانه تا جایی پیش رفته است که بعضی مردها دچار بیماریی به نام « بد دلی » و تعدادی از زن ها دچاربیماریی به نام « بد بینی » گشته اند. ریشه این مشکل در این است که فرد بدبین به نوعی شرطی می گردد؛ یعنی، با خود در زندگی گذشته ماجراهایی داشته و این گونه استنباط می شود که اغلب زن ها بی وفا هستند.
انسان های بدبین فاقد اعتماد به نفس هستند. چون به خودشان اعتماد ندارند، بنابر این فکر می کنند که مثلاً همسرشان به خاطر پول با او ازدواج کرده است.
از دیگر آفات سعادت خانواده که عامل تزلزل آن است، بد گمانی زن و شوهر به یکدیگر است که آثار منفی بسیاری را به همراه دارد. شخص بد گمان دارای روحیه ی منفی بافی و بیمار گونه است. او از سلامت روحی و تعادل روانی برخوردار نبوده، به رفتار و گفتار دیگران با دیده ی بد بینی می نگرد. انسانی که بر اثر روحیه ی بد بینی، به همسر خود اعتماد و اطمینان ندارد از آرامش و صفای زندگی خانوادگی محروم خواهد بود. چنین فردی در روابط اجتماعی نیز موفق نخواهد شد. چرا که در نتیجه ی بد گمانی به دیگران، دوستان خود را از دست داده، تنها خواهد ماند.
علی علیه السلام می فرمایند:
« بدترین مرد کسی است که به علت بدگمانی، به هیچ کس اعتماد ندارد و به جهت رفتار بدش کسی به او اطمینان نمی کند ».(3)
پیامبر صلی الله واله وسلم فرمودند:
« سه گروه روز قیامت با حضرت زهرا محشور می گردد ». (4)
1. زنی که با غیرتمندی بیش از حد مرد صبر کند.
2. زنی که با اخلاق بد مرد صبر کند.
3. زنی که مهریه ی خود را ببخشد.

آثار بدگمانی

الف) برانگیختن بدیها

یکی از نتایج زیان بار بد گمانی، کاهش انگیزه ی نیکوکاری و ارتکاب اعمال نا پسند است. مردی که در خانواده نسبت به همسر خود بد گمان است، اتهامات واهی و بی اساسی را به وی نسبت داده، سبب می شود که زشتی اعمال بد در نظر همسر نا چیز جلوه کند. علی علیه السلام: « بد گمانی کارها را فاسد می کند، بدی ها را بر می انگیزد ». (5)

ب) اختلافات خانوادگی

انسان بد گمان زمینه های اختلافات خانوادگی را فراهم می کند. پرخاشگری های بی جا، دخالت های ناروا، اتهامات پوچ و واکنش های ناپسند او در مقابل همسر باعث رنجش خاطر او شده، زمینه ی جدایی و طلاق را فراهم می کند ».(6)
درست است که مرد باید از همسرش مراقبت کند، ولی نه به حدی که به وسواسی گری منتهی گردد. بعضی از مردها به بیماری بد گمانی و سوء ظن مبتلا هستند و بدون دلیل نسبت به همسر خود بد بینی دارند. به صرف احتمال یا به وسیله ی شواهد و علایم خیالی، نمی توان چنین موضوع مهمی را اثبات کرد. ما نمی گوییم مرد لاابالی و بی غیرت باشد ولی نباید به هر دلیلی تهمت به همسرخود بزند.
علی علیه السلام به فرزندش امام حسن علیه السلام می فرمایند:
« مواظب باش در غیر موقع، غیرت به خرج ندهی؛ زیرا این عمل، افراد صحیح را به سوی فساد و افراد پاک دامن را به جانب گناه متمایل خواهد ساخت ». (7)
اگر مرد نسبت به همسرش بد بین است نباید با دیگران درمیان بگذارد. ممکن است در اثر دشمنی و نادانی یا تظاهر به خیر خواهی، بدون دقت و برسی، عقیده ی او را تأیید نمایند.
چنین مردی مبادا در اثر بد بینی های بی جا دست به خود کشی بزند یا همسر بی گناهش را به قتل برساند! دراین صورت مرتکب قتل نفس می شود که بد ترین گناه است و خدا بدان وعده ی دوزخ داده است. اگر او عامل از هم پاشیدگی خانواده گردد موجبات سیه روزی خود را فراهم آورده است!
امام صادق علیه السلام فرمودند:
« جهاد زن در این است که در برابر اذیت ها و غیرت های شوهرش بردباری کند ». (8)
لذا از هر کاری که باعث می شود طرف مقابل شما دچار بد گمانی گردد پرهیز کنید. (9)
چند گروه متأسفانه بیشتر دچار سوء ظن و بد گمانی می گردند:
1. متأسفانه بعضی از افراد مذهبی که در حجاب همسران خود سخت گیری زیاد دارند.
2. دختران و پسرانی که تجربه ی دوست دختر و پسر داشته اند و بعد از ازدواج نسبت به همسر خود بد گمان هستند.
3. پدران و مادرانی که در خانواده الگوی بد گمانی بوده اند، فرزندان آنان هم این روش را متأسفانه دارند.
4. گاهی این بد گمانی های مرد منجر به مرگ و قتل همسرش شده است. در روزنامه ی ایران به چندین قتل اشاره شده است. (10)

انسان های بدبین چه ویژگی هایی دارند؟

بد بینی به عنوان بیماری شایع جوامع شرقی یک نوع اختلال شخصیت است که به واسطه ی آن فرد به طور بیمار گونه ای نسبت به همسر خود، رفتارهای او و روابطش، دچار کج فهمی است. بد بینی مثل یک ویروس در همه ی اعضای خانواده نفوذ می کند. فرزندان خانواده ی بد بین در آینده به این بیماری مبتلا می گردند. انسان های بد بین دارای شخصیت کنترل گرند، یعنی این که دائماً همسر خود را چک می کنند و تمام حرکات و رفتار و ارتباط های او را زیر ذره بین می گذارند و مدام در حال تست کردن لحظه به لحظه همسرانشان هستند آن ها دچار تفکرات هذیانی اند و از او در ذهنشان پازلی می سازند که با تکمیل آن، همسر محکوم خواهد شد، آن ها خیلی زیر کانه و ماهرانه پازل را تکمیل می کنند و طوری استدلال می کند که گاه برخی از درمان گران تازه کار را نیز به اشتباه مسایل اخلاقی، و مبادی آداب اند و گاه بد بینی شان را با اخلاقی بودن و متعصب بودن توجیه می کنند.

علت ها و راه مقابله با بد بینی و سوء ظن

ما به صورت فرهنگی و تاریخی این زمینه ها را در جوامع شرقی داشته ایم. و عواملی، آن ها را شدت و ضعف می بخشد. مثل نحوه ی نگرش و معیارهایی که فرد در ازدواجش آن ها را قبول دارد. کسی که در شرایط سخت گیرانه ای پرورش یافته و اعتماد به نفس هم پایین بوده است، هیچ بعید نیست که در ارتباط با مسایل اخلاقی دچار بد بینی شود. یا بر عکس کسی که در خانواه ی بی بند بار پرورش یافته و الگوی صحیحی برای بازنگری معیارهای سلامت نداشته است، در شکل گیری و استفاده از این معیارها دچار خطا و اشتباه شده، به بد بینی دچار می شود. در خانواده های از هم پاشیده و ناموفق، مثلاً دختر این خانواده نمی تواند به جنس مخالف خوش بین باشد؛ چرا که مدام در معرض اطلاعات غلط راجع به مردان است و گوشش پر است از حرف هایی نظیر: مردها همه سرو ته یک کرباس اند، مردها همه دروغ می گویند، و یا پسر خانواده وقتی از پدر می شنود که زن ها رفیق شیطان اند، زن ها یک تخته شان کم است.
لذا این باورهای غلط زمینه بد بینی را در دختران و پسران ایجاد می کند. راه حل این است که فرد به مشاوره درمانی مراجعه کند و در صورت امکان حتی از روان پزشک کمک بگیرد؛ چون بعضی از این ها باید با دارو درمان شوند ». (11)

راه حل و درمان بددلی و بد بینی

خانم هایی که درصدد درمان سوء ظن شوهر خود هستند سعی کنند از عواملی که باعث دامن زدن و تشدید این مسئله می گردد جلوگیری نمایند. مثلاً، اگر او نسبت به آرایش و نوع پوشش، حفاظت و مرتب کردن، تذکر می دهد سعی کنند ناراحت نشوند. مدتی با او راه بیایند و مخالفت نکنند. مطابق میل همسرشان به پوشش لباس و آرایش خود توجه کنند. در این صورت به مرور زمان بد بینی او از بین می رود. مرد نیاز دارد به این که اعتماد پیدا کند همسرش برای او مشکلی درست نمی کند. اگر زن مخالفت کند و به کارهای خود ادامه دهد بد بینی او تشدید می شود و حتی در مواردی دست به قتل او می زند. با همه ی این اوصاف در صورت عدم موفقیت باید به روان پزشک مراجعه کرد تا با دارو درمان مشکل کاهش یابد.

پی نوشت ها :

1. سوره ی حجرات، آیه ی 13.
2. بحارالانوار، ج 75، 194.
3. شرح غررالحکم، ج 4، ص 178.
4. وسایل الشیعه، ج 7، ص 211.
5. شرح غررالحکم، ج 4، 132.
6. علیرضا فاخری، محمد حسین منتظری، اخلاق خانواده، 71-70.
7. بحارالا نوار، ج 103، ص 252.
8. بحارالانوار، ج 4، ص39.
9. ابراهیم امینی، همسرداری، ص 180-181.
10. روزنامه ایران، سه شنبه، 5 \6\ 1382.
11. مجله ی پیوند، شماره ی 354-355 و ص 51-50.

منبع مقاله :
رفیعی محمدی، علی محمد؛ (1389)، نسیم عشق: عوامل تحکیم و تزلزل خانواده، قم: انتشارات رسول اعظم ( صل الله علیه و آله و سلم )، چاپ هفتم