چگونه درزمینه تغذیه مشاوره بگیریم

حتما بارها و بارها شنیده اید که یکی ازاطرافیان یا آشنایان برای کاهش وزن ویا ضمن درمان بیماری خاصی به صورت سرخود و یا طبق توصیه های نزدیکان ،رژیم غذایی خود را تغییر داده ومواد غذایی خاصی را ازبرنامه خود حذف نموده ویا به غذاهای خاصی روی آورده اند،اما غافل ازاینکه درزمانی نه چندان دوربا مشکلات عدیده ای ازقبیل اختلالات جسمی یا روانی مواجه شده اند . این نشان می دهد که تنظیم یک برنامه غذایی متناسب ،متعادل و متنوع،چه درافراد بیمار و چه درافراد سالم نیازمند مشاوره با افراد متخصص وکارشناسان این علم می باشد. به این ترتیب می توان ازالگوی غذایی صحیحی برای بهبود کمیت و کیفیت دربافت غذایی پیروی نمود. جهت آشنایی هرچه بیشترشما عزیزان با مشاوره تغذیه ،این مقاله را به همین موضوع اختصاص دادیم و ازمتخصصان وکارشناسان زیردراین زمینه سوالاتی پرسیدیم که امیداست مورد توجه شما خوانندگان گرامی قرارگیرد:
-دکترسیدضیاء الدین مظهری؛متخصص تغذیه،رئیس انجمن علمی غذا وتغذیه حامی سلامت ایران و مدیرگروه تغذیه واحدعلوم وتحقیقات

مشاوره تغذیه را به اهلش بسپاریم
 

دکترسیدضیاء الدین مظهری،متخصص تغذیه ورئیس انجمن علمی غذا وتغذیه حامی سلامت ایران و مدیرگروه تغذیه واحد علوم و تحقیقات ،درابتدا درتعریف مشاوره تغذیه گفت :«یک مشاوره تغذیه به فردی اطلاق می شود که صادق بوده و برای مشاوره شونده مفید،محترم و مورد توجه باشد و همدلی داشته باشد تا بتواند با ایجادارتباط با مدد جویان تا حد امکان اطلاعات لازم را درارتباط با مشکل از خود مراجعه کننده یا اطرافیان وی به صورت غیر مستند به دست آوردوبا درنظر گرفتن اطلاعات مستندی که ازطریق منابع پزشکی -آزمایشگاهی یا جداول واستانداردهای قابل استناد(منابع مرجع)به دست آورده و تن سنجی های لازم،مرحله Assessmentرا آغاز نموده و با بررسی ،ارزیابی ،تحلیل و تفسیراطلاعات به دست آمده یا جمع آوری شده ازمنابع subjective(غیرمستند)وobjective(مستند)،مرحله نهایی یعنی برنامه )PLANرا با عنایت به سه مرحله قبلی(s. o. A)تنظیم وتدوین نماید.
درمرحله طرح(PLAN) هدف عمده ،ارائه توصیه های قابل اجرا وآموزش های موثرمی باشدکه به تغییررفتاردرحیطه های سه گانه (k. a. p)یعنی حیطه شناختی(knowLedge)،حیطه نگرش(Attitude)وحیطه مهارتی (psychomotorیاpractice)مددجویان منجرگردد،یعنی ازمراحل s . A. pبهk. a. pبرسد».
وی افزود:«رژیم های غذایی صحیح به رژیم هایی گفته می شود که متناسب با سن ،جنس و وضعیت فیزیولوژیکی فردتنظیم و تدوین شده اند،دربردارنده تمام نیازهای فرد به ریزمغذی های پنجگانه درحد متعادل هستند و با بهره گیری ازتمامی گروه های غذایی به صورت متنوع،ضمن رفع گرسنگی های ظاهری،ارضای ذائقه های فردی و پاسخگویی به لذت جویی ها منجربه گرسنگی های پنهانی و سلولی نشوند».
دکتر مظهری درپاسخ به این سوال که چه کسانی به مشاوره تغذیه نیاز دارند،گفت:«دردرجه نخست افرادی که نیازمند مشاوره تغذیه می باشند،کلیه افراد آسیب پذیرجامعه ازقبیل بیماران،مادران باردارو شیرده،کودکان،نوپایان ،نوجوانان و جوانان،سالمندان و درمراحل بعدی کلیه افراد جامعه می باشند،چراکه سوء تغذیه درگروههای مرفه و فقیرجامعه به شدت رواج دارد واین موضوع نشان دهنده واقعیتی می باشد که گرچه دسترسی های اقتصادی و فیزیکی به منابع غذایی بسیارلازم است،ولی بدون آگاهی های لازم برای پرورش نسل سالم و کارآمد ابدا کافی نمی باشد».
این متخصصان تغذیه درپاسخ به اینکه آیا پزشکان هم می توانند ضمن درمان بیماری هابه بیماران خود رژیم غذایی تجویزنمایند،افزود:«درعصرانفجاردانش و سهولت ارتباطات چنان گستردگی درهم تنیده ای درکلیه رشته های مختلف پزشکی و پیرا پزشکی مخصوصا علوم تغذیه پدیدارشده که حتی دانش پژوهان پرتجربه بامعلومات روزآمد خود در حل مشکلات تغذیه ای دچار سردرگمی می شوند تا چه رسد به پزشکان محترمی که دردوران تحصیل پرافتخارو مقدس خودفقط2واحد تغذیه را گذرانده و آنهایی که اهل مطالعه بودند و با مطالعه کتابها و بهره گیری ازمقالات به طور سطحی اطلاعاتی دارندکه ازدیدبنده که چهل سال است دراین رشته تدریس ،مطالعه و تجربه دارم ،کافی نمی باشد. حتی بنده معتقد هستم دانش آموختگان تغذیه نیزجهت ارائه خدمات اثربخش ترباید به صورت تخصصی فعالیت نمایند.
همچنین درصورت همکاری متقابل پزشکان محترم با متخصص تغذیه ،عالی ترین نتایج و مفیدترین اقدامات درجهت رفع مشکل مدد جویان و مراجعین به کلینیک های سلامتی انجام خواهدگرفت». دکترمظهری درپایان گفت:«درخاتمه عرایضم این پرسش مطرح می گردد که آیا مشهورترین قهرمان جهانی اتومبیل رانی دنیا که بارها مدال طلا گرفته،توان و اجازه آن را دارد که خلبانی نماید یا یک متخصص کودکان قادربه انجام جراحی قلب بازمی باشد و یا یک متخصص زنان و زایمان با تمام توانایی و دانایی هایی که داردقادربه پیوند قرنیه می باشد؟چرا باید اصلی ترین و اساسی ترین ارکان پیشگیری ازبروزبیماری ها و تامین کننده تمام نیازهای ساختاری ازآغازحیات تا ممات ،موردبی اعتمادی قرارگیرد و ازکمک مربی گرفته تاآرایشگران و ازعطاری ها گرفته تامربیان ورزش دراستخرها ،سوناها، ورزشگاه ها،رمالان و دلالان دارویی به طورگسترده ای سوء استفاده نموده و ضرروزیان های غیرقابل جبرانی به افرادبی خبرو زود باور وارد می شود».

هدف اصلی درمشاوره ،تغییررفتارخوردن به منظوربهبود سطح سلامت و کاهش خطربیماری هااست
 

منیره دادخواه؛کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی نیزدرتعریف مشاوره تغذیه گفت:«مشاوره تغذیه باهدف ارزیابی وضعیت تغذیه، سلامت و کسب اطلاعات درزمینه تاریخچه و عادات غذایی،سابقه بیماری و حتی شرایط زندگی بیمار صورت می گیردوبه دنبال آن متخصص تغذیه قادرخواهد بود با توجه به تمام اطلاعات به دست آمده،مطابق با وضعیت بیماربرنامه یارژیم غذایی مناسب را تنظیم کند و پیرامون اجرای صحیح آن را راهنمایی های لازم را ارائه دهد. هدف اصلی درمشاوره،تغییررفتار خوردن به منظوربهبود سطح سلامت و کاهش خطربیماری هااست».
وی درپاسخ به این سوال که هرچند وقت یکبار باید برای ایجادتغییرات دررژیم غذایی به کارشناس یا متخصص تغذیه مراجعه نمود، افزود:«متخصص تغذیه طی انجام مشاوره ،زمان ونحوه مراجعات را تعیین خواهد کرد. معمولا هردو هفته یکبارتا ماهی یکبارمراجعه منظم به کلینیک ،بیماررا قادرخواهد کرد تا درکنارآموزش ،تغییرات لازم رادربرنامه غذایی و شیوه زندگی خود ایجاد کند».
این کارشناس ارشدتغذیه گفت:«بسته به نوع مشکل یا بیماری،رژیم غذایی تنظیم می شود و متخصص تغذیه مدت پیروی ازآن را تعیین خواهد کرد. البته این به معنی رها کردن کامل رژیم بعد ازمدت معین نیست.
فرد مراجعه کننده باید بداند که رعایت یکسری اصول تغذیه ای واصلاحات مربوط به برنامه غذایی و شیوه زندگی درتمام طول عمر ضروری است».

مشاوره تغذیه ،مکمل درمانهای پزشکی وجراحی ها است
 

دکترقارونی متخصص قلب و عروق و دانشیاردانشگاه علوم پزشکی تهران،درخصوص اهمیت و نقش تغذیه رژیمی ورژیم درمانی دردرمان بیماری ها خصوصا بیماری های قلبی و عروقی اظهار داشت :«رژیم درمانی اگرتوسط متخصص تغذیه وزیر نظرپزشک انجام شود،مطمئنا دردرمان بیماری ها خصوصا بیماری های قلبی -عروقی راتشدیدمی کنند و برای پرهیزازابتلا به بیماری ها که زمینه تشدید بیماری را فراهم می کنند رعایت رژیم های تغذیه ای نقش مهم وحائز اهمیتی دارد.
اگرما بتوانیم کسی را که سکته کرده و یا به یک بیماری قلبی مبتلاست و به مرورزمان چاق شده را با رژیم درمانی لاغرکنیم و یا فشارخون او را با رژیم های کم نمک تنظیم نماییم،و قند خونش را ازطریق مشاوره با متخصص تغذیه وغدد به حالت نرمال برگردانیم ،مطمئنا درافزایش طول عمرش اثرگذار خواهد بود. چاق شدن برای بیمارقلبی و کسی که نارسایی قلبی دارد و عمل خونرسانی را به خوبی انجام نمی دهد،مشکلات مضاعفی را ایجادمی کند و هرکیلوگرم وزنی که کم کند ازدردها و فشارهای قلبی اوکاسته می شود».
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین درخصوص اهمیت رعایت رژیم درمانی دربیمارانی که عمل جراحی انجام داده اند گفت:«رعایت رژیم غذایی بعد از اعمال جراحی قلب بسیارضروری و مهم است،چون هرکیلوگرم چاق شدن باعث می شود کیلومترها رگ ساخته شود که این کیلومترها رگ کارقلب را بیشترمی کند،بنابراین طبیعی است که بعدازاعمال جراحی که باید بازتوانی صورت گیرد تا بیماربه زندگی عادی بازگردد،رژیم درمانی برای این بازتوانی بسیارمهم و تاثیرگذاراست».
وی افزود:«اهمیت رژیم درمانی را نمی توان انکارکرد،اماانجام آن بدون نظرپزشک وباخوردن داروهایی که ازخارج تبلیغ وتجویزمی شود یا قرص های گیاهی که معمولاافراد به یکدیگرپیشنهاد می دهند،کارصحیحی نیست و باید حتما زیرنظر پزشک متخصص تغذیه یا غدد این کارصورت گیرد.
پزشک متخصص بااندازه گیری سدیم یا قند خون ،میزان نمک ،سدیم و. . . که باید مصرف شود را تجویزمی کند. البته این کارتوسط پزشکان عمومی هم می تواند صورت گیرد و منعی ندارد،اما انجام آن توسط متخصص بهتراست».

مشاوره درزمینه تغذیه باید حضوری باشد
 

آزاده نجارزاده ؛دانشجوی دکترای تغذیه،مهمان دیگربرداشت آزاداین شماره گفت:«مشاوره تغذیه درواقع پلی است بین علم تغذیه و هنرکمک کردن به دیگران . همان طورکه می دانید وجه تمایزانسان و حیوان و انتخاب است. براین اساس همان طورکه درجهات دیگرزندگی ،انسان ازاختیار خوداستفاده می کند. همین داشتن اختیارباعث می شود که دربرخی مواقع انتخاب های نادرستی داشته باشد که منجربه سبک زندگی ناسالم و ابتلا به برخی بیماری ها شود. دراین زمینه علم تغذیه به کمک می آید،اما بایدبدانیم که علم تغذیه چیزی فراترازجنبه های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی غذاست و درمشاوره تغذیه باید ازعلوم نظیر روانشناسی و روش های براقراری ارتباط موثرجهت اثرگذاری بیشتراستفاده نمود. مشاوره تغذیه تلفیقی ازعلم و هنراست برای ازبین بردن عادات غذایی نادرست و جایگزین نمودن عادات درست غذا خوردن درافراد مراجعه کننده».
آزاده نجارزاده گفت:«باتوجه به تمام مطالبی که ذکرشد احتمال موفقیت درمشاوره های تغذیه بدون داشتن مراجعه و ارتباط رو دروی بیمارو مشاوره بسیارکم ودرحد صفراست،چون همان طورکه عنوان شدمسائل بسیارزیادی فراترازداشتن اندازه قد و وزن بیماران برای تجویزیک رژیم موثرمورد نیازاست. ممکن است شما بارها مشاهده کرده باشیدکه درفرد با مصرف غذایی یکسان دارای وزن های بسیار متفاوتند، بنابراین حتی برای تجویزرژیم های ساده ای نظیرکاهش یاافزایش وزن داشتن دریافت غذایی معمول فرد بسیارحائز اهمیت است. تحقیقات نشان داده اندکه افراد چاق خصوصا خانم ها ،میزان غذای مصرفی خود راکمترازمقدار واقعی آن گزارش می کنند و این نکته ای است که مشاوران تغذیه کارآمدمی توانند با استفاده ازابزارها و تکنیک های مختلف برآن فائق آیند. به طورکلی می توان گفت رژیم غذایی چیزی فراترازنسخه های دارویی پزشکی است و به همین دلیل مراجعه فردوداشتن جلسات منظم پیگیری ،ازرموزموفقیت دررعایت آن است».
وی درادامه اظهار داشت:«افراد سالم هم ممکن است درحال حاضرغذا خوردن اشتباهی داشته باشندکه دردرازمدت می توانند برروی آسیب پذیری آنها و ابتلایشان به انواع بیماری های مزمن سالم تاثیرگذارد. بنابراین همان طورکه چکاب های پزشکی درافرادسالم هم توصیه می شوند،بهتراست این افرادحداقل یک بارمراجعه به مشاوره تغذیه داشته باشند تا مشاوره رفتارهای غذاخوردن آنها را مورد برسی قرارداده ،باورهای نادرست احتمالی آنها را مورد بررسی قرارداده ،باورهای نادرست احتمالی آنهارا تشخیص دهد و آموزش مفیدی برایشان داشته باشد».
آزاده نجارزاده درپاسخ به این سوال که رژیم های غذایی برای چه مشکلات یابیماری هایی تاثیرگذاری زیادی دارند،عنوان نمود:«رژیم های غذایی علاوه دردوران های مختلف فیزیولوژیک نظیربارداری، شیردهی،کودکی،نوجوانی،بزرگسالی و سالمندی،دربیماری های مختلفی نظیربیماری های دستگاه گوارش ازقبیل زخم معده،سندرم روده تحریک پذیرواختلالاتی نظیریبوست وهمچنین دیابت،بیماری های قلبی -عروقی،بیماری های کلیوی، تنفسی،اختلالات خوردن نظیرپر خوری عصبی و بی اشتهایی عصبی، سرطان ها،عفونت ها، سوختگی ها و جراحی هانقش مهمی دارند وروزبه روزنقش تغذیه درانواع بیماری ها بیشترو بیشتر مشخص می گردد».

پی‌نوشت‌ها:
 

-*دانشجوی دکترای تغذیه
-**متخصص قلب وعروق،دانشیاردانشگاه علوم پزشکی تهران
-***کارشناس ارشدتغذیه ورژیم درمانی
 

منبع:دنیای تغذیه ش 104