مشکلات همراه با بیش‌فعالی
کودکان مبتلا در محیط‌های گوناگون از جمله خانه و مدرسه دارای مشکلات زیادی هستند. در خانه، به علت پرتحرکی، دست‌زدن به اعمال خطرناک و تجربهٔ مکرر اعمال خطرآفرین مانند رهاکردن دست والدین در وسط خیابان، پریدن از مکان‌های بلند و… معمولاً توسط برخی والدین ناآگاه تنبیه می‌شوند. کودکان بیش‌فعال عموماً چون کارها و فعالیت‌های‌شان را نیمه‌تمام رها می‌کنند، بیشتر در معرض مقایسه با خواهران و برادران خود، از طرف والدین قرار می‌گیرند. تجربیات مربوط به شکست‌های پیاپی در فعالیت‌ها، تنبیهات بدنی، سرزنش و تحقیر، همگی موجب کاهش حس اعتمادبه‌نفس و احترام‌به‌خود در این کودکان است که همه زمینه‌ساز بروز افسردگی در تعدادی از این کودکان می‌شود. همچنین این کودکان برای ورود به مدرسه بیشتر مسئله‌دار می‌شوند؛ مثلاً چون کودکان پرتحرک برای نشستن سر کلاس مشکل دارند، بستگی به شدت اختلال، معمولاً یک یا دو زنگ اول را تحمل می‌کنند و بیشتر در ساعات نزدیک به ظهر بی‌قراری و پرتحرکی را نشان می‌دهند. معلمین معمولاً این کودکان را بازیگوش می‌نامند و معتقدند نظم کلاس را به هم می‌زنند. در فهرست زیر سایر مشکلات همراه با این اختلال را در حوزه‌های مختلف می‌خوانید:
- رفتاری: دامنه توجه محدود، حواس‌پرتی، تحریک‌پذیری، کنترل ضعیف تکانه، تخریب‌گری
- اجتماعی: ارتباطات ضعیف با همسایگان، سرپیچی از فرمان‌ها، پرخاشگری، دروغ‌گویی، دزدی، صحبت بی‌ادبانه، خویشتنداری ضعیف، خطرپذیری زیاد، نداشتن مهارت در حل مسائل اجتماعی
- شناختی: صحبت‌کردن با خود به صورت نسنجیده، بی‌دقتی و بی‌توجهی، تحریک‌پذیری، هوش پایین‌تر از متوسط، ضعف وجدان، پیش‌بینی ضعیف پیامدهای رفتار در آینده
- تحصیلی: نداشتن موفقیت تحصیلی، ناتوانی‌های خاص یادگیری
- هیجانی: افسردگی، اعتماد به نفس پایین، برانگیختگی، کنترل ضعیف هیجانات، به راحتی ناراحت‌شدن، پیش‌بینی‌ناپذیریِ خُلق، شب‌ادراری، بی‌اختیاری مدفوع
- فیزیکی: رشد‌نکردن استخوان‌ها، عفونت‌های تنفسی شدید، ورم متناوب گوش، چرخه کوتاه خواب، تحمل درد زیاد، هماهنگی حرکتی ضعیف
اختلالات همراه با بیش‌فعالی
یکی از مشکلات موجود در تشخیص بیش‌فعالی این است که اغلب با سایر اختلال‌ها همراه است؛ به طوری که دوسوم از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، به صورت همزمان به اختلال‌های دیگری نیز دچار هستند. برخی از این اختلالات به شرح زیر است:
- اختلال نافرمانی مقابله‌ای و اختلال سلوک: در حدود 35درصد از کودکان بیش‌فعال دچار اختلال نافرمانی مقابله‌ای هستند که با علائم لج‌بازی، فوران خشم، کج‌خلقی، تمایل به دعوا و زیرپاگذاشتن قوانین بروز می‌کنند. اختلال سلوک نیز علائم مشابهی دارد؛ اما تظاهرات پرخاشگری در آن شدیدتر است.
- اختلالات خُلقی: بیش‌فعالی در برخی نمونه‌ها همراه با اختلالات خلقی مانند افسردگی است. در حدود 18درصد از کودکان بیش‌فعال خصوصاً نوع بی‌توجه، افسردگی را تجربه می‌کنند. ممکن است احساس بی‌کفایتی، انزوا و بیهودگی کنند و عقب‌ماندگی تحصیلی و مشکلات اجتماعی پیدا کنند.
- اختلالات اضطرابی: این اختلال در 25درصد کودکان بیش‌فعال وجود دارد. علائم شامل نگرانی شدید، ترس، اضطراب و وحشت هستند. از اختلالات اضطرابی که با بیش‌فعالی همراهی دارد، اختلال وسواس است.
- اختلالات حرکتی: در بسیاری از کودکانِ مبتلا، تیک‌های صوتی و حرکتی که مکرراً تکرار می‌شوند ممکن است وجود داشته باشد.
- ناتوانی در یادگیری: در حدود نیمی از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی در آموختن ناتوان هستند. شایع‌ترین نوع آن ناتوانی در خواندن و نوشتن است. به دلیل تداخلی که بیش‌فعالی در توجه و تمرکز کودک ایجاد می‌کند. این ناتوانی رخ می‌دهد.