پارک ملی نایبند

پارک ملی نایبند در موقعیت جغرافیایی N2727 E5240 در استان بوشهر واقع است. پارک ملی دریایی نایبند با مساحت 49815 هکتار(ماخذ : اطلس مناطق حفاظت شده ایران چاپ 1385 ) در دو استان بوشهر ( بخش عسلویه شهرستان کنگان ) و هرمزگان( شهرستان پارسیان بخش کوشکنار ) قرار دارد . مجموعه پارک ملی دریایی زیر نظر اداره کل محیط زیست شهرستان کنگان می باشد. با یک محیط بانی در نزدیک روستای ” بنود ” با ده محیط بان . حدود 27 هزار هکتار این منطقه دریایی و بقیه خشکی است.

بخش شمال غربی پارک دریایی نایبند محدود به روستای ” بیدخون “(در زبان محلی بردخون نامیده می شود) و تاسیسات سمّی عسلویه است و بخش شرقی آن در قسمت خشکی ” کوشکنار ” و در قسمت خشکی – آبی جنوب بندر ” تِبن ” است که به زودی زود در همین بخش شرقی ، صنایع دیگری چون آلو مینیوم (صنعتی که آب ، هوا و خاک را آلوده می سازد و لجن های قرمز از آلاینده های خطرناک شناخته شده آن است ) ، فولاد و صنایع جانبی دیگر نیز ایجاد خواهد شد .

در سال 1357 (7/9/57 ) خلیج نایبند همراه با بخشی از دماغه نایبند با با مساحت 19500 هکتار ( ماخذ : مناطق حفاظت شده ایران – هنریک مجنونیان – سازمان حفاظت محیط زیست – چاپ 1379 ) به عنوان منطقه حفاظت شده نایبند در فهرست مناطق حفاظت شده ایران قرار می گیرد . این منطقه همراه با مناطق دیگر از جمله دماغه نایبند و بخشی از آبهای خلیج فارس در سال 1383 به عنوان اولین پارک ملی دریایی ایران ثبت و اعلام می شود .

این منطقه از نظر تنوع جانوران وحشى منحصر به فرد است و داراى میش و قوچ، کل، بز وحشى، آهو، جبیر و پلنگ است. جبیر را آهوى هندى و آهوى کویرى نیز مى‌نامند. جبیر کمى کوچکتر از آهو با پوست اُخرایى رنگ است که رنگ سفیدى در زیر شکم دارد. شاخ آن مستقیم با انحنایى در طرف جلو است که پیچ قلاب مانند نوک شاخ آهوى ایرانى را ندارد.

منطقه حفاظت شده نایبند بصورت دماغه ای در آبهای خلیج فارس با ارتفاع صفر تا حداکثر 46 متر از سطح دریا واقع شده است .

منطقه نایبند شامل :
1 – خلیج نایبند
2 – منطقه حفاظت شده نایبند
3 – جنگلهای حرای حوزه های عسلویه
4 –بساتین و هاله

این منطقه در 320 کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر واقع شده است . بدون تردید یکی از زیبا ترین منطقه ساحلی در طول سواحل خلیج فارس بشمار می رود . آثار بجا مانده از بندر تاریخی نایبند و در دماغه نایبند ، حاکی از پیشینه تاریخی طولانی منطقه است . با بررسی آثار، نشان می دهد این بندر در عصر آل بویه یکی از بنادر مهم و از مراکز عمده صید و تجارت مروارید خلیج فارس بوده است .

منطقه حفاظت شده نایبند با وسعت 22500 هکتار که بصورت دماغه مرتفعی در ساحل جنوبی خلیج نایبند قرار گرفته ، بدلیل دارا بودن اکو یستم کم نظیر ارزشهای زیستگاهیبرای گونه های متنوع حیات وحش از جمله : کل وبز ، قوچ ومیش و حضور گونه های نادری از قبیل جییروجیرفتی می توان مشاهده کرد . منطقه نایبند در سال 1375 بعنوان منطقه حفاظت شده شناخته شده و از آن تاریخ تحت کنترل و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در آمد .

پوشش گیاهی
پوشش گیاهی پارک ملی نای بند شامل اجتماعات حرا و سایر گیاهان آبزی نظیر علف های دریایی و جلبک ها در اکوسیبستم های ساحلی و گیاهان مقاوم شور پسند نظیر گز ، علف شور ، شصت عروسان و خار شتر در مناطق به دور از ساحل است . از سایر گونه های گیاهی در ارتفاعا ت و دشت ها ی مرتفع می توا ن ،کنار ، کهور ایرا نی ، انجیر معابد ، انار شیطا ن ، استبرق ، قیچ ، دافنی و صبرزرد و …. را نام برد . درختان حرا در حوزه های نایبند مهم ترین جامعه گیاهی منطقه را تشکیل می دهد . این جامعه در سواحل گلی دارای جریان جزر و مدی آرام می روید . استان بوشهر شمالی ترین رویشگاه در ختان حرا در خلیج فارس است . جنگلهای حرا جز با ارزش ترین زیستگاههای ساحلی است ونقش زیست بوم های خشکی و دریایی ایفاد می کند . لازم به یاد آوری است درختانی نظیر انجیر معابد با تنه های تنومند ودر ختان حرا (( مانگروها و چندل ))با داشتن ریشه های آویز در آ ب شناور ند .

حیات وحش
شده مجموعه خلیج نایبند و منطقه حفاظت نای بند محیط مناسبی را برای زیست و تغذیه انواع بی مهرگان ، ماهی ها ، خزندگان ، پرندگان و پستانداران فراهم آورده است . که بسیاری از آنها گونه های نادر و یا در حال انقراض محسوب می شوند . از جانوران مهم می توان به جبیر اشاره کرد که جز گونه های نادر و حمایت شده کشور است . سایر پستانداران خشک زی موجود در پارک شامل گرگ . شغال ، خرگوش ، روباه وانواع جوندگان می توان نام برد .

علاوه بر آن نایبند دارای ارزشهای زیستی منحصر به فردی جهت زاد و ولد پستاندارانی نظیر قوچ و میش ، کل و بز ، می باشد . از پستانداران دریایی که در بخش آبهای آزاد موجود در پارک یافت می شود ، می توان انواع دلفین و نهنگ را نام برد که عمق زیاد آب در این بخش دلفین ها را متوجه خود ساخته و شیرجه زدن دلفین ها و شنای دسته جمعی کوسه ماهی ها از صحنه های بسیار زیبای طبیعی این قسمت از پارک می باشد .

از دیگر آبزیان این منطقه می توا ن به دو نوع لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز اشاره کرد . خرچنگ هم در این مناطق بسیار زیاد دیده می شوند . ماهی گل خورک نیز در این منطقه مشاهد ه می شود این ماهی دارای چشم ها ی برجسته و حالت جهند ه دارد و کانالهایی رادر کنار در یا می سازد .

پرندگان مهاجر در این مناطق بسیار زیاد است که بعضی از آنها عبارتند از :

فلامینگو ، گیلانشاه ، پلیکا ن سفید ، سلیم ، آبچلیک ،کاکایی ، پرستوها ی دریایی ، اگرت پا خاکستری

قابلیت توریستی
خلیج نایبند در سا حل شمالی منطقه نایبند با وسعت 4130 هکتار یکی ا ز ارزشمند ترین زیستگاههای در یایی خلیج فارس است . حوزه های متعد د ، جنگل های حرا ، سواحل ماسه ای درخشان در بخشهای شمالی و شرقی وسواحل صخرهای دارای حاشیه باریک ماسه ا ی جنوبی خلیج و بخش غربی منطقه حفاظت شده نایبند ، در ختان کهنسال انجیر معابد در دماغه نایبند ، دشت هموار بخش شمالی ، دشتهای مشجر و دره های عمیق و صخرهای در بخش جنوبی بدیع ترین چشم انداز های طبیعی سواحل خلیج فارس را یکجا گرد آورده است . وجود این چنین مناظری ، وجود تپه های مرجانی جهت تفریح غواصا ن و حتی فرایند تخمگذاری و جوجه آوری لاک پشتاندریایی کمیا ب که کمتر نقطه ای از سواحل صورت می گیرد می تواند سبب جلب گردشگران شود .

قابلیت اکولوژیکی
این منطقه از نظر سیمای فیزیوگرافیک و نیز از حیث اجتماعات بیولوژیک یک سیستم معرف محسوب می شود . خلیج های کوچک ساحلی ، از مناطق با تولید بالقوه می باشد و از سویی از نظر آسیب پذیری جزو مناطق بحرانی محسوب می گرددند . چنین ویژگیها یی برای خلیج نایبند نیز بعنوان یک خلیج کوچک ساحلی صادق است . وجود آرامش نسبی و شفافیت آب در این محدوده ا ز آبها ی ساحلی باعث گسترش مجتمع مرجانی و علف های دریای در بستر خلیج و آبهای مجاور آن شده است .

کله های آبسنگ مرجانی در دهانه خلیج نایبند از نادر اجتماعات مرجانی در نزدیکی سواحل سرزمین اصلی در ایران محسوب می گردند . این منطقه واحد اهمیت زیسگاهی فراوانی برای گونه های حمایت شده ای مانند درختان حرا ،لاک پشت سبز ، لاک پشت منقار عقابی و پلیکان پا خاکستری است .

فعالیت های موثر انسانی
تحولات و پیشرفت های اخیر تکنولوژی در استان بوشهر خصوصا منطقه عسلویه مرحله تازه ای از تخریب طبیعت و محیط زیست را در پی داشته است که از مهم ترین آنها تاسیس منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی در سال 1377 می باشد . عمده ترین تاثیر این تاسیسات که در حاشیه شمال خلیج فارس و در 300 کیلومتری مشرق بندر بوشهر واقع است بر مناطق جزرو مدی و اکوسیستم دریایی آن منطقه است . که تخلیه پسابها و مجرای خروجی و آبهای خنک کننده تاسیسات مستقیما وارد محیط زیست شده و باعث بر هم زدن نظم و تعادل اکو لوژیک منطقه آبی می گردد .

منطقه حفاظت شدهخلیج نایبند هم از لحاظ تنوع زیسگاهی و تنوع گونه ای و هم از نظر چشم اند ازهای ساحلی ، بدون تردید در تمامی سواحل خلیج فارس بی همتاست . لذا بی توجهی به ارزشهای این منطقه از دیدگاه زیست محیطی ، شیلاتی و تفرجگاهی و هر گونه دست اندازی و دخل وتصرف در محدوده حساس ذکر شده موجب بر هم خوردن تعادل بوم شناختی منطقه و بروز خسارات جبران نا پذیری برا ی نسل حاضر و آینده خواهد شد .

راهکار ها و پیشنهادات
برای جلو گیری از تخریب اکوسیستم دریایی(نای بند ) و تداوم حیات وحش در منطقه می توان راه حلهای ذیل پشنهاد داد تا در دستور کار محیط زیست و سازمانهای ذی نفع قرار گیرد .

1- هرگونه لرزه نگاری و اکتشاف واستخراج در شعاع 5 الی 10 مایلی مناطق مد نظر جلو گیری شود .
2- جلو گیری از هرگونه تخلیه آب خن کشتی های بزرگ که حاوی مواد شیمیایی باشند.
3- بدلیل بسته بودن خلیج فارس سعی شود فاضلاب صنعتی به مناطقی بدور از مناطق حفاظت شده هدایت شود
4- جلو گیری از صید بی رویه و غیر اصولی از ذخایر دریایی مناطق فوق .
5- ایجاد زیست گاههای مصنوعی در نزدیکی مناطق حفاظت شد ه تا فشار صیادی کمتری بر این مناطق وارد شود .
6- با توجه به درآمد ی که جذب توریست برای کشور می تواند داشته باشد با الگو برداری از مناطق مشابه در جهان می توان به این کار اقدام نمود .

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
غالب مردم روستاهای همجوار پارک به حرفه ماهیگیری یا اشتغال در شرکتهای صنعتی منطقه مشغول می باشند و کشاورزی کمترین میزان اشتغال را به خود اختصاص می دهد.

تعارضات مهم منطقه
.حضور ندسا (نیروی دریایی سپاه پاسداران )در منطقه :
2. همجواری با تاسیسات عظیم پارس جنوبی
3. مشکلات ناشی از فعالیت اهالی روستاهای منطقه
4. اکتشافات چاه مدار در منطقه

تجهیزات و امکانات
ساختمان پاسگاه محیط بانی( دارای آب ، برق ، تلفن ) – سیستم رادیویی بیسیم – خودرو صحرایی – موتورسیکلت – تراکتور – موتوربرق – تجهیزات انفرادی محیط بانی ( کوله پشتی ، دوربین چشمی ، کیسه خواب ) – موقعیت یاب دستی – رایانه و اینترنت

منبع : کویرها وبیابانهای ایران